Saturday, March 31, 2018

KILAWMZAW LEH KILAWM

KILAWMZAW LEH KILAWM
#Media leh online Tuam2 Facebook vai
A kilawmzaw ding ngaihsutna tawh hih a nuai a thute kong gelh hi. Mimal kuamah tawh kisai hi loin i minam bup khualna, khangtoh leh picin nading deihsakna hi-zaw hi.
1. Pasian thugenna vai limci i neih ciangin, a min dingin "Cialpi," "Kha Annkuang luina," "Gupna Thusinna," "Revival Kikhopna" cih ahi zongin kizang thei leh cih ngaihsutna hih tawh a thumveina kong gelh hi ta ding hi. Tuhun tawh a kituak nawn lo, Khamtung khua khat pawlpi khawngin a zat leh phamawh lo napi-in, facebook khawngah a kammal "CRUSADE" cih i koih lailai pen khawl hunlua mahmah ta hi. Middle East khawng a i Khristianpihte' ngawngtan a thuakna uh a hang pen i lawmte'n nidangin Khristiante'n "hih" min tawh amau tul tampi kithat a hihlam mangngilh lo uh hi. Zomi facebook ciang zang theite buangin hih kammal nong zat nawn loh ding uh ngaihsutna kong hansuah hi. Pasian thugen leitung mun tuamtuam a zin thei ciangciangte'n hih thu i lim ngaihsut ding kisam kasa hi. Mite'n nang ngaihsut bangin hih thu na sang nawn lo ahih lam phawkhuai hi.

2. Gamsa, Vok, Bawng leh Sial: Vai thupi i neih ciangin bawng, vok leh sial cih bang tawh lungdamna annkuan i vaihawm thei uh hi. Tuate i zat ding mah zong hi kha ding hi. Ahi zongin bawnggil, vokgil, sialgil bawl-lai, a gilzang khawng i zut lai, sa-si thun lai cih khawng facebook ah i suah pen zat nawn loh ding hi. Vok gawh lai, sial kaplup lai cih bang i koih pen ei lam panin thupi mahmah in i ngaihsut ahih hangin ei vai hong theihpih lote'n na thupi sim het lo uh hi. Tuhun ciangin gamsa na mat leh "pasal pha" cih kammal kizang nawn lo a, "Wildlife Preservation" kumpite thukhun nial in hong kingaihsun ahih lam phawkhuai hi.

3. Nau neih vai: Facebook ah nau neithakte'n naungek suaktung nong koih thei uh hi. Hong kilungdampih mahmah hangin naungek photo (maan) pen koihtuak leh koihtuak loh om hi. Naunawi piak lai bang nong koih nawn loh ding uh deihhuai hi. Nau nei khin phet a nu zong gimlua, tawllua mel tawh naungek lim leh mel hong kikoih thei hi. A nu kipuah siang khin zo, maitai khin zo, naungek mahmah zong kisilsiang khin zo cih bang hi leh etlawm hi. Naunawi piak lai pen ei lam panin bangmah a i thupi sim loh hangin namdangte'n zahmawh in na ngaihsun uh hi.

4. Online-live a kikhah: Tuhun ciangin smart phone, tablet i tawi ciat uh hi. Program khat peuhpeuh "live" in kikhah hong tam mahmah hi. "Live" a khah ding leh khah loh ding zong i khentel kisam mahmah kasa hi. I biakinn ah "TV-Media recording" i neih leh tuate a hoihzaw ding ahih ciangin amau kiang panin leithei in kepcing dingin nei leng hoihzaw ding hi. "Live" hong kikhah tampite i biakinn sung a lamna, pukna, dianna khawng ahih ciangin tua mun a omte adingin thupha sanna khat ahih hangin tua bang huihnunna munah om lote' (upna kibatpih lohte) adingin lamdangpi na suak thei hi. Online-live a khah tuak leh khah tuak lo khentel kisam mahmah hi.
Credit:- J.M. NKPau
M31,18



MEL KILAMDANNA MUAL LEH KALVARY MUAL

MELKILAMDANNA MUAL LEH KALVARI MUAL TEHKAKNA
(Matt 17:1-9, 27:33-54)

1. Melkilamdanna mualah Jesu' vangliatna (Pasian ahihna) kimu hi (17:2), Kalvari ah maizumna leh simmawhna tawh Singlamteh tungah kikhai hi (27:33).

2. Melkilamdanna mualah Jesu' puan sunni bangin ta'ng hi (17:2), Kalvari mualah guaktang in kikhai hi (27:35)

3. Melkilamdanna mualah mi nih Moses (Thukham makaipipa) leh Elijah (Kamsangte khempeuh makaipa) tawh om hi (17:3), Kalvari mualah tualthat mawhpaih mi mih tawh kikhai hi (27:38).

4. Melkilamdanna mualah meipi ngo-pha mahmah in amaute tuam hi (17:5), Kalvari mualah khuamialna bek in tua mual tuam hi (27:45).

5. Melkilamdanna mualah Pasian in, "Hihpa in ka lung hong damsak ka it ka tapa hi," (17:5) ci hi. Kalvari mualah Jesu in, "Ka Pasian, ka Pasian, bang hangin hong taisakna hiam?" ci hi (27:46)

6. Melkilamdanna mualah Peter in, "Hih laitakah kote kong om uh hoih hi. Nang ading buk khat, Moses leh Elijah ading buk khat ciat lam ni," (17:4). Judah mite Biakna makaite lauh manin Kalvari mual mu ngam loin Peter bu-cip hi.

7. Melkilamdanna mualah van leh lei bawlpa ahihna kimu a, Kalvari mualah mi mawhte' tangin hong si, mawhna pua gumpa kimu hi.

(Laibu et: Pastor Mark Jones "Transfiguration Mount and Mount Calvary)

Credit: Rev. JM Paupu




Saturday, March 10, 2018

I ZOMI NAM CIDAMNA DINGIN

TOPA KIANG AH KISIK IN CIAH KIK NI, I ZOMI NAM CIDAM NA DING IN
By Muana Khuptong
February 21, 2018 ni in Billy Graham in leitung nusia in a gengen vangam nuam ah I Topa kiang ah a zi Ruth Graham tawh tawntung nuntakna zang khawm ding in a address change in ong paisan ta hi. Kum 70 val bang Gupkhiatna lungdamna thu gen in leitung gam 128 val ah Crusade bawl in pai kawi kawi a, Kha Mangthang a veina hang in inn ah zong tawlnga man ngeilo in a zi leh tate khualzin san in Kha Mangthang zawng in a tha hat lai sung teng na zin kawi kawi hi. Azi Ruth Bell Graham in zong, “ka pasal in hong zin san den ahih manin meigong (single mother) tawh kibang in ka nuntakna ka zang hi” na ci liang hi. Dr Billy Graham in a dam sung in mihing 200 million kiang ah Lungdamna thu na gen a, mi tampi tak ama Pasian nasepna hang in hell tung ding lai vangam nuam tun lawh uh hi. Asih ni dong in lungdamna thu mah gen gen a, nasia takin Capitol Hill, Washington DC ah ki pahtawi in, kumpi ulian leh biakna makai tampi tak ten a kivuini zong uap in gaal uh hi. President Trump te nupa leh VP Pence te nupa in zong gaal uh hi.
Hih zaha Pasian nasem khat ki pahtawina leh mipi lungdamna pen lian lua mah mah hi. Mi tampi tak in America’s pastor na ci liang uh hi. America ah pen Pasian nasemte leh biakna makai lim lim te pen nakpitakin ki zahtak in kithupi sim ahih manin tua hang a zong Pasian thupha a sang uh ahih lam ong phawk sak hi. Billy Graham crusade bawlna hang in mi tampi te kikhel in USA ah mawhna tampi Pasian thang paihna ding tampi ong kipat khiat hang in Pasian lungdam na ding zong tampi mah ong piang khe veve mawk hi. Billy Graham a nuntak sung in US President a sem khempeuhin thudot in nei in zahtakna pia uh hi. USA gam cidamna ding tampi tak mah zong na gen khia in na sem khia hi. Hih banga Pasian nasemte thudot a a neih sung teng uh bel gam cidam to to ding a, a nungta Pasian leh ama nasemte a nawlkhin ni ni uh bel agamsung kisiat lam manawh a tai tai hi ding hi.
Taanglai Israel te zong Pasian in anasem kamsang te zang in thu na hilh a, kumpi te leh mipi ten kamsangte leh siampi te thugen thudon lo in, amau deihna ciat tawh apai uh tak ciang in a mi nam un galte khut sung ah sal na tang pah pah uh hi. Tua bek thamlo in Israel gam phel nih ki suah in Northern Kingdom (Israel nam 10) teng leh Southern Kingdom (Judah leh Benjamin suante) in ki phel khap uh hi. Pasian in athuman loh ciang un Egypt leh Assyria te khut sung ah a beisa in zong sal na tang sak hinapi in pil thei tuan mah mah lo uh a, Pasian thu zuih in neilo uh hi. Tumlam gam Northern Kingdom Israel zong Pasian in Assyria te zang in salmat galmat in na man hi (Kumpite Nihna 17:16-23). Judah gam nisuahna lam a te zong Pasian in kamsang te zang in a mawhna uh kisik a, a gam uh cidam na ding in Pasian kiang ah ciah kik ding in Jeremiah, Habakuk, Zephaniah te zang in thu na hilh a, ahizong in kumpi te hi ta leh mipi te hitaleh kuamah in kamsangte thugen thudon lo in om uh hi. Tua ahihman in Babulon sal ah na om leu leu uh hi. Pasian in ama nasemte a kamsang te leh a siampi a sathaunilh te ki saktheih pih mah mah a, a thumanglo a mite salmat galmatna na thuak sak hi. Topa Jesuh in sum haupa leh Lazarus thu a genna ah zong, Sum haupa in Hell sung pan in Khamangthang ong vei in Lazarus thokik in a inkuan pihte lungdamna thu va hilh ding in hell sung pan in mission ong khah sawm lai in zong Pasian in, “leitung ah kanasemte ka siampi te, ka kamsangte Moses te khong om hi, tua te thugen na ngai uh hen, tua te thugen a up kei uh leh, misi sa Lazarus va thokik in va gen leh zong um kei un teh” cih san hi. (Luka 16:19-31). Khang Tangthu Masa 16:22 leh Late 105:15 ah “Ka sathau nilhte sukha kei un; ka kamsangte tungah siatna bawl kei un,” ci hi
I minam sung ah zong Pasian in a AW NEEM tawh ong sam sam in a hehpihna (grace) hun sung ah hong om sak lai hi. Tulaitak in I minam sung ah namdangte simmoh leh mi nuai a I om detna, mipil tampi ki om na pi in, I kipumkhat theih lohna, mi hau tampi om napi in khang 2 khang 3 daih ding hauhna kip i neih theihlohna, I khantohna ding ong dal pen, bang dang hilo in, thu 2 bek ahi hi; khatna ah: Nule Pa te ki khasia sak; Nihna ah; Pasian nasemte thusim lo mi tampi tak ki om mawk hi. Efesa 6:2 leh Paikhiatna 20:12 sung ah “Honor your father and mother” na ci a, Tedim LST ah ‘na nu leh pa zahtak in’ na ci hi. Zahtak cih pen a khiatna manlo hi. Pahtawi cih ding ahi hi. “Na nu le pa pawhtawi in” cih ding ahi hi. Zahtak I cih leh pahtawi cih kammal ki bang lo hi. Nute ni Pate ni khong a letsong mantam pi pi I piak sang in a thu uh mang le hang tua pen I pahtawina sang pen pen ahi hi. I nu leh pa a hauh man, a pil man a hoih man a pahtawi ding na hi lo a, a hang (cause) om ngiat lo a nule pa te pahtawi ding na hi ngiat hi. A khasiat huai mah mah khat, Pasian zahtak lo nulepa ki tam mah mah ta a, nu leh pa zahtak lo tate ki tam mah mah mawk hi. Nulepa ten Pasian le (Pasian nasemte) thusimlo, zahtaklo a I om ciang in taten zong nulepa zahtaklo thusim lo ek thei mawk hi.
Israel te makaih ding in Pasian in Moses na tel a, nasia tak in na zang in. Moses pen kamsiamlo, pau awk khat na hi sawn sawn lai hi. Hawm thawhna ding tampi tak om hi. Joshua na zang leu leu a, Israel namte makaih ding in Pasian tel na hi hi. Samuel a kamsang ding in na teel leu leu a, kumpi te sathau nilhpa “king maker” hi napi in a zi a tan a ukzo tuan sam lo hi. Hawmthawhna ding tampi tak na om veve hi. Thuciam thakah Pasian in Atapa Jesuh sisan tawh a leisa pawlpite makaih ding in Pastor te na zang leu leu hi. Sawltak Paul tungtawn in Timothy te Titus te na om uh hi. Tuni ciang in zong Zomi te kawlgam vaigam leh tuipi galah Christian ki om in, tua te makaih ding in amun mun ah Pasian in ama nasem ding in Pastor te na koih hi. Laisiangtho sung Rom 13 ah zong makai te thu na mang un na ci hi. Hebru 13:17 “Na makaite uh thu na mang un la, a genna uh bangin na gamta un. Pasian kiangah amaute in a nasepnate uh a pulak ding uh ahih manin tawlnga loin note hong lunghimawh tawntung uh hi. Amaute' thu mang le uh cin a nasepna uhah lungdam mahmah ding uh a, mang kei le uh cin dahpipi-in na sem ding uh hi. Dahpipi-in a nasepna uh note-a' dingin zong phattuamna a om tuan hilo hi.” Pastor te ei feeling tawh, ei deihna tawh kituak a kampau leh gamta a aom khak kei uh leh zong langpan pah ding hilo hi.
Pasian nasem pastor te pen Pasian in I makai ding a ong koihsak ahih manin va thu hilh hilh ding hilo hi. Laisiangtho bulphuh leh Khasiangtho lamlahna tawh ong kalsuan pih na bang uh va nial nial ding hilo hi. Pastoral care nuai ah hoih takin om thei leng I thupha ngah ding tam mah mah hi. Samuel zong Siampi gina hetlo, a tate zong a uk zolo Eli khut sung ah thumang takin na om ahih manin Pasian in thupha piak cih tak in pia in amin thanna ding in na zang hi. Pastor te Piangthak tak tak te a ding in tuu cing hi uh a, spiritual authority I tung ah nei mah mah uh hi. Ei deihna dan dan lian a a om kei uh leh gensia lang pan mawk lo ding hi hang. Mihing te maipha zong a Pasian maipha a zong lo pastor ahih khak ding uh lau huai mah mah hi. Pastor te pen ei thu thu a omsak sawm ding hilo a, amau thu leh Pasian deihna tawh kituak a I om ding hi zaw hi. A lungdam huai thu in Zomite pawlpi kim phial ah tu ciang ciang in Pasian nasem pastor te mipi atamzaw in zahtak in it thei ta hi. Ahizong in nakhat peuh peuh, thu khat peuh peuh, a hoih lam sang in a sia lam in zo zaw den mawk ahih man in pawlpi sung, minam sung ah zong nih leh khat thusia bawlna in tampi ahoih te lawh zo mawk ahih manin dah huai mah mah hi. Tucing te pen a tuten an piak sawm sawm ki tam kha thei mawk mawk hi.
I minam sungah icidam na ding leh vai haksa khat peuh peuh ah Pasian in ong ompih a, gualzawhna I ngahna ding in ei Christian ten I pastor te tawh khut kilen khawm in pang khawm ni. Israel te hunlai bang in pasian nasemte thugen I thusim kei a, I hawmthoh detkeei leh Pasian thupha tak tak ki ngah lo ding hi. Leitung thupha pen Satan in zong pia thei lua hi. I pastor te langpan lo in pawlbawl zo le hang Pasian deihna hizaw hi. Nulepa thu mang in I Pastor te thu hilhna te zong awlmawh leng hoih ding hi. Nulepa thumanlohna leh Pastor te thusimlohna leh langpanna pen mawhna lianpi ahih lam Laisiangtho sungah kimu hi. I gam leh minam I cidam na ding in I mawhna te Pasian kiang ah pulak in mawhmaina ngen ni. Topan ong damsak nuam hi. Khang Tangthu Nihna 7:14 “keima minin a kisam ka mite amau mahmah kiniamkhiatin, thu ngenin ka mai hong zong a, amau' gitlohnate panin a kihei uh leh, keimah in vantung panin ka za ding a, amaute' khialhna maisakin a leitang uh ka hoihsak kik ding hi.” Pasian kiang zuan in I mawh nate kisik kik in Topa maipha a zong kim ciat ding in hih lai asim kha khempeuh Topan thupha ong pia ta hen!


LikeShow more reactions
Comment

Thursday, March 8, 2018

ZOMI THU TOMKIMCING

ZOMI THU TOMCING
Thumasa
I pu leh pate ka kan ciangin Noah tapa Shem, Ham leh Japhet suante sung panin Japhet suante i hi hi. Mihing pianzia a kan khia mipilte leh a ciimte in leitung minam pen nam thum bekin khen uh a: Vun Kaang (White), Vuun Vom (Black) leh Vun Eng (Yellow) cih bangin khen uh hi. Tua tawh kizui-in: Shem=Vuun Kang, Ham=Vuun Vom (Black) leh Japhet=Vuun Eng (Yellow) na ci uh hi. Tu lai tak mi pawl khat in, “Ham tapate sung panin Joktan suan i hi hi,” ci-in Piancil 10:30 sung, “Nisuahna lamah a pai uh hi,” cih siksan uh hi. Ham suante leh khakte in vuun vom Izipt mite ahihna kumpi David in kician takin Late 105 sung a neu 23 leh 36 ah na gen hi. Tua ahih manin ei vuun engte (Yellow) pen Ham suan hi loin, Jophet suante i hi hi.
Tua ahih manin Zomi mite pupi Japhet suan leh khakte cik hunin Sen gam tung uh hiam cih tangthu gelhna tawm mahmah ahih manin kikan thei lo hi.
SEN GAM UKPITE
I pute pate pen Sen gamah 4000BC in na teng khin uh hi. Tua hun lai-in ki-ukna kician om loin, khua khat gam khat, bawng khat, Beh khat-te kumpi khat cih bangin na teng khawm uh a, khua khat leh khua khat kisimin tualgal hun cih ding hi mai hi. 2205BC in Xia minamte makaihna tawh tawh khua tuamtuam, beh tuamtuam leh bawng tuamtuamte in kizopna na nei uh a, tua pan kipanin Xia minamte in kumpi (Ukpi) hihna hong panin, tua pan kipanin Sen gamah a nuai a bangin ukpi hong kikhek to diamdiam hi.
1. Xia Ukpi Hun (2205-1766 BC)
Xia minam lak panin makaipi ahi Pu Yu in ukpi suak masa pen hi. Amah in tualgal bei theihna dingin pang khawmin sepkhop zia ding ngeina leh kimakaihna hong bawl hi. Tua ngimna tangtung ahih manin Pu Yu in Ukpi masa pen suak a, Xia mite ukna pen 1766BC in bei hi.
2. Shang Ukpi Hun (1766-1122BC)
Pu Yu makaina tawh ma pan khopna leh sepkhop dan kician takin na phuan khin uh hi. Ahih hangin khua tuamtuam kivaipuak zia ding na geel kha lo ahih manin, amah a sih khit ciangin Shang mite tua siksanin 1766BC kumin Xia mite ukna na lakhia uh hi.
3. Zomi Ukpi Hun (1122BC-256BC)
Shang minamte in ukpi hong sep uh ciangin ukna za khempeuh amau minamte bek pia uh ahih manin, namdangte in tua pen zadah uh hi. Zomite in tu minam kideidanna siksanin Shang minamte ukna 1122BC in na sut khia uh hi. Zomite uk hun sung pen Sen gam pen nuntakzia (Social Life) kikhel hun leh khantoh hunin kiciamteh hi. Bang hang hiam cihleh Grik mipil Plato etc. te zahin minthanna a nei tampi Zomi sung panin na piang khia hi. A min a kilang zawdiakte in Confucious, Lao, Tzu leh Mencious-te ahi uh hi. Tuate bawlkhiat nuntakzia ding pen tu dongin Sente in zang uh a, tu lai tak a Zomite ngeina zong tua mah 90% a kizang suak ahi hi.
Chin (Qin) Ukpi Hun (221BC-Tu dong)
Zomite ukna pen minam kideidanna a om het loh hangin siahkaih lamah duhhop lua kisa ahih manin Chin (Qin) minamte in 221BC in na sut khia hi. Chin ukpi masa pen in 267BC in a suak Zhaoxiang ahi hi. Tua panin tu dong pen Chin minamte in ukna pai suak uh hi. Zomite in tu lai tak a,”SEN,” i cih kammal pen, “QIN” panin i ngah ahi hi.
“China is derived from Chin and Chin is derived from Qin,” ci-in Sen gam tangthu gelh khempeuh in na ciamteh hi. New York ah ka laibu lei Sima Qian in a gelh, “The First Emperor” a kici Selection of from Historical records- Oxford World’ Classic (Published an an Oxford World’s Classic paperback, with new Preface by K.E. Barshier, 2009 aand Reissued 2009) a cihna sungah hi bangin na ciamteh hi, “The short-lived Chin (Qin) dynasty unified China in 221BC, and created an imperial legacy that last until AD 1911,” ci-in na ciamteh hi.
KAWLGAM SUNG LUTNA
Chin minam in Sen gamah uk a kipat uh ciangin kulhpi (Great Wall) cian kipan uh a, anaa tawh mipi na sem sak ahih manin tua pan kipanin Sen gam pan kipanin mite lal khiat kipan hi. Tua panin a lal khiate pen Kawlgam sungah hon khat na lut uh a, Karen i cihte na lut masa in Kawlgam sung leitaw lamah na teng uh hi. Tua khit ciangin Kawlte na lal uh a, Kawlgam laizang tengah na teng uh hi. Tua khit ciangin Kachin i cihte leh Zomi na lal khawm uh a, Zomite in Kawlte tenna dong na pai suakin, Kachinte ahih ahih tu lai tak a omna gam uah na teng suak uh hi. Tua ahih manin i pute pate leh Kawlte pen Kawlgam laizangah a tenkhopna thu uh Kawl tangthu sungah na tam mahmah hi.
Chin Min i Ngahna
Zomite Kawlgam laizang a lut ding uh ciangin Kawlte in, “I tai khiatna Chin mite in a gam uh panin kulh ciang ding hong delh uh hi,” ci-in Zomite pen Chin-te nasa uh hi. Kum 100 kim bang a na kido uh ciangin i pute pate in, “Ko pen Chin mite hi loin, Zo (Shou) mite ka hi uh hi. Note mah bangin a galtaite ka hi uh hi,” a cih uh ciangin kilemna na bawl uh a, Kawlgam laizangah na teng khawm uh hi. Ahiih hangin kawl mipite in Zomi cih tawh na lo nawn loin Chin tawh na lo zaw uh a, i pute pate in zong na nial khawl lo uh a, a kilemna uh na thupi ngaihsut zaw uh hi ding hi. Mikang kumpite hong lut ciangin, “Kawlte pawl khatin, “Ko Bamah hi ung. Nitumna lam muatungah Chim mite teeng uh hi,” a cihna tawh kizui-in, Mikang kumpi in tua bangin hong ciamtehna pen tu dongin a kizang ahi hi.
LAIMI LEH CIIMNUAI-MI
Kawlzang panin Zomite mualtung lam zuanin i pai ciangin hong khatin Ciimnuai khua na sat uh a, hon khat in Lailun khua na sat uh hi. Lailun khua pen Falam panin tai 5 in kigam latna munah om a, Ciimnuai ahih leh Saizang khua gei-ah om hi.
NOT CHIN BUT ZOMI
Tu lai tak a hong kilawhna, “CHIN,” cih pen milim biate hong lawhna hi a, “ZOMI,” cih pen i minam min man tak ahih banah, Kum 1953 kumin hong piang khia “ZOMI BAPTIST CONVENTION” pen Nitumna lam mualtung mi khempeuh minam min dingin, “ZOMI,” cih Dr. Steward leh delagate pai khempeuh in Zangkong Tuiphum Pawlpi Zumpi-ah March 13, 1953 in Pasian tungah na ap uh ahih manin, Pasian a zahtak Kawlgam nitumna lam mualtung mi khempeuh in i minam min dingin, Khristian suak masate in Topa tungah a ap uh, “ZOMI,”cih pen zat ding hi hi.
I pute pate in Sen (Qin=Chin) gamah a om lai-un, “ZOMI,” i hihna pen Kawlgam sungah a lut uh ciangin na zang nawn lo uh a, ahih zongin Zogamah America Baptist Mission hong lut uh ciangin, Zogam ah kipawlkhopna min dingin, “ZOMI,” cih i tam hi. Tua tawh kimematin, “I Minam min mantak pen Khrisrian i suak ciangin Pasian in hong pu lak kik (One of Christian Missions Contributions),” cih ding ahi hi.
(Note: “Chin hong kicihna pen i nungah seeng Bawm i puak hang hi,” cih thu ahi hi. Tua hun bek hi loin tu hun dongin Kawlgam sungah ei bek hi loin sengpua kitam mahmah lai ahih manin tua bang ngaihsutna pen phuah tawm hi ding hi, ci-in ka kip sak hi).
Lailun panin a piang teng pen Laimi kici a, tua pen tu lai takin Falam leh Hakha mi bek huamin, Matu, Kanpalet, Paletwa leh ei lam hong huam kha lo hi. Ciimnuai mi cih ciangin Ciimnuai ah a teng ngei teng hi a, tu lai tak a ZOMI cih i minam min mantakin a zang nuam teng hi pha diak hi.
Tua ahih manin Zomi pen Chin hi ngei lo a, Chin pen Zomi hi ngei lo hi. Sen gamah a om ngei Chinte pen China kici a, 1990 kum ma in Kawlgam ah hong lut het lo uh hi. Tua khit ciangin hong lut pan uh a, tu hun ciangin galkap kumpi in gam mi hihna bawl sakin hong lut tam semsem hi.
“TOPA in luah dingin a teel minam leh TOPA pen Pasian dingin a teel minam in thupha ngah minam ahi hi,”
(Late 33:12)
“Tel baih pen ding leh ciamteh ol pen dingin kong gelh ahi hi. Dotna na neih khak zenzen leh World History laibu khempeuh sungah, “Sengam thu,” a kigelhna na sim in. Hih a tung a ka gen thute laibu Bu 100 val sung pan kaikawmin kong gelh ahih manin lai na sim lecin kei sangin na tel zaw kan ding hi”.
Gelh :- Rev Dr. Khen Za Sian
Credit:- Cinpu Zomi

Saturday, March 3, 2018

MAKAI HOIH KISAM


MAKAI HOIH
Dr. Dam Suan Mung
Maikai cih pen nungzui anei te hi. Nungzui nei lopi’n “kei makai hi’ng” a cih leh a mah kia lamsiau hi lel hi. Makai i cih pen mi lungsim a huai zo mi a hihi. Koi mun koi mun ah mi’ lung sim a huai zo mi makai a om ciang in kithutuahna le khantohna om hi. Gam khat, minam khat,pawlpi khat khantoh na ding in makai tung ah kingapen ka sa hi.
Makai hoih a neih leh tua gam, tua pawlpi, tua minam,tua khua a khangto hi pah a,makai hoih a neih kei leh a hoihsa gam, khua,minam le pawlpi te nangawn kiam suk lam a manawh a hihi. Gtn: S’pore gam bang khua khat,tuikulhno khat hi lel hi. A gam sung vuah a piang bang mah om lo hi. Mehteh mehngah a ki-pan buhtang tang khat zong a pian lohna gam ahi hi. Ganno khawi theih nading mun zong om lo a, nahtang kung khat zong om lo hi. Dawn ding le kisil nading tuisik nangawn Malaysia panin tui pipepite tawh la-in a lei uh ahi hi.
Yangon taihkhante ah innkuan khat in tui puaktoh nadingin tuiset khat ta thuah kul a, S’pore gam a taihkhante ah tuiset thuah kulse loin tuimuk hong peuh le’ng tui deih zah in hong pai a, siangtho mahmah lai hi. Tui pai loh hun cih bang om lo hi. I zat zahzah tuiman kipia lel hi.
A tunga i gen mah bangin nahtang kung khat zong kisuan lo napi’n nahtang a limcipen te ne zo uh a, butang tang khat zong piang lo hi napi’n buh limpente ne zo uh hi.Lenggui kung khat zong ciing lo napiun lengngah bang a tang neite ne nuam loin a tang nei lote bek lei-in ne uh hi.
Tua mah bang in lengmaw,apple cihte zong a limcipente mah tua gamah ki puakin lei-in ne zo uh hi. Bangmah pian loh na gam hi napin S’pore gammi taktakten nisa khasa thuakin naham sem lo uh a, amau sep nop loh teng sem dingin sum thalawh nuamin gamdangmi tampi pai-in a na uh va sepsak uh hi. A gammite in a sepna a thaman uh kham mahmah uh hi.
Leitungah a kidawk zo lo ding, bangmah pian lohna tuikulhno khat bek hi na pi’n tu’n leitungah gam haupen khatin kiciamteh a, leitung mun tuamtuam panin mi tampi tak a va hawh nopna, na a va sep nopna gamhau khat gamnuam khat hong suak ta hi. A vanleng tualpi bang uh leitung ah vanglengtual hoih khatin kiciamteh a, S’pore vanleng bang leitung a vanlengte lak ah a hoihpenin kiciamteh hi. Leitungbup ah a khua siangthopenin zong kiciamteh hi. bangmah pian lohna tuikulhno khat ahi S’pore, bang hangin hong nuamsa-in bang hangin hong khang to hiam cih leh makai hoih a neih man uh ahihi.
Tua a hih ciangin gam khat, khua khat, minam khat,pawlpi khat khantoh nading pen makaite tung ah kinga vilvel hi. Lai Siangtho sung i et ciangin Israelte zong makai hoih, Pasian a zahtak makai a neih uh ciang in a gambup le a minambup khangto uh a, makai hoih lo, Pasian a zaktak lo makai a neih uh ciangin a gambup, a minam bupun kiamsuk lam manawh uh a, a galte un simin tuancilin sila ding in kum tampi man uh hi. Tua ahih manin Zomite in makai hoih i neih nadingin thu i nget ding thupipen ka sa hi. Makai hoih khat i neih khakna pen a manphatzia kiseh thei lo hi.
Samuel masa sung i et ciangin Israel mite in Pasian’ aw a zak loh uh hong sawt ta a, Pasian lamlahna ngah loin khuamail tawh a kibat laitakin Hannah thungetna Pasian in dawng hi. Pasian a zahtak, Pasian lamlahna a ngah makai hoih Samuel a ngah uh ciangin a gambup, a minambup hong kilamdang pah uh hi. Tua ahih man in ei Zomite in Pasian’ letsong lianpen ahi, Pasian a zahtak, Pasian’ lamlahna a ngah makai hoih i neih nadingin i munmun,i khuakhua, i pawlpi tekah a kisampen ahi hi. Makai hoih nei leng i khua, i pawlpi le i minam sung ah khantohna lianpi hong om ding hi.
Teci panna khat hong nei leng, tu laitakin Pasian hong hehpihna tawh ko Full Gospel Assembly pawlpi pen Kawl gam a khangtopen, khamangthang tam a manpen, sangmang nasepna a nakseppen, local pawlpi khat adingin hunbit Pasian’ nasem a tampen, sumpi zong tam a ngahpen le a piakhiapen pawlpi khatin a kiciamteh ahi hi. Hi bang ka gen ciang in kisialhna le kiphatsakna tawh ka gen hi peuhmah loin kiniamkhatna lianpi tawh minthanna khempeuh Topa tungah pia kawmsa’n a gen ka hi hi.
Tua bang khantohna tuamtuam hong pian theih nadingin a makai a hi kei pen cihlohna lethanemna tampi kawmkalah Pasian hong teel, Pasian hong sap ahih lam ka kitek hi. I munmun, i gamgam, i pawlpi tekah Pasian teel, Pasian sapna a ngah makai i neih ding kisampen ka sa hi. Ka makaihzia ding, ka hihzia ding Topa’n a Kha Siangtho tawh hong hilh hi. A malsimin kong gen ding haksa hi.
Tua ahih manin makaiten Topa lamlahna tawh makaih ding ahi hi. Nisim in i zia i tong ding hong hilh thei Topa ahi hi. Nipi sim ka hunzat ding, ka thugen ding Pasian’ tuute Kha ankuang lui ding hong hilh hong pia Kha Siangtho Pasian ahi hi. Biakinnah hong kikhawmte, haksakna, buaina le lungkhamna tuamtuam tawh hong kikhop hangin ka sung pan hong luangkhia Kha Siangtho nuntakna guntui hangin Pasian’ tate, Pasian’ mite lungdamsa, vanzangsa, Pasian lawnna le hopihna ngahsa’n ciah kik tawntung uh hi.
Makai ahi kei tungah Pawlpi mite tung bangci lungsim pua ding cih zong Pasian in honghilh hi. Ka Pasian’ naseppih Siate tawh ahi zongin, ka kizopzia ding ka hopihzia ding, a maute ka makaihzia ding Topa’n hong hilh hi. Mite tungah itna ka neih theih nading ahi zongin kiniamkhiatna le nunnemna tawh ka kizop theih nading ahi zongin Topa’n hong hilh hi. A kulna munah pilna le hangsanna, kalsuan ngamnate hong pia hi.
Tua ahih manin ka pawlpi sung uh pen tu-in kum 23 bang pha ta a, pawlpi sung ah ki-itna kilemna kithutuahna le khat le khat nop kisakna, nosuahnate om tawntung ka sa hi, tua in Topa hong ompihna hang ahi hi. Makaite tawh Topa hong om ciangin pawlpi sungah Topa hong ompihna kingah pah a, nopcitna le suahtakna zong hong om pah hi.
Ka pawpi sung uh ah khangno lam hi taleh, nupi lam hi taleh, naupang sunday school lam hi taleh, Mission nasepna lamah hi taleh, amau mun tekah lawp thei mahmahin nuamsa thei mahmah uh a, khantohna tampi nei tek uh hi. Kei lam panin amau mun tektekah muanna tawh suahtakna ki pia a, tha ka piak sim loh ka va ukuk se kei hi. A khantohnate uh ka muh ciang in ka lungdam mahmah a, ka lungdamna ka kilangsak hi. Kei lam pan ka sep theih tua ciang bek hi a, ahih hangin mite amau munmunah suakta kisa-in lungdam thei mahmah uh hi.
Pasian a muang le a zantak Pasian’ tate ihih mah bangin i gam i minambup le i pawlpi tek a khantoh nadingin thungetna mah thupipen ka sa hi. Thengen le’ng Pasian tawh i kinai a, Pasian kiang panin lungsim siangtho, ngaihsutna navak, pilna le ciimna kingah hi. Tua in i makaihna hong matutpih ding thalianpen ahi hi. Thu i nget ciangin Pasian in sathau hong nilh a, tua ciangin i makaihna huang sunga om mite tungah zong ei zon ei hanciamtawm le ei kineihtawm hi loin thuneih zawhna i ngah hi. Mite in i thu hong mangin lungsim peulen cih bang om se nawn lo hi. Tua ahih manin makai cih pen Topa piak loh peuhmahin kingah zo lo ding hi.
Topa’n hong piak leh vanzang tak tawldam tak le maitai takin i makaih zo ding a, tua bang mite’ makaihna huang sunga om kha mite zong hampha kisa-in nuamsa mahmah ding uh hi. Lodum le tuiluang sialsial geia kikhah tuuno bang ding uh hi. Pasian’ sathau nilhna a ngah lo makai ahih leh a makaihna sunga om kha mite hingim mahmah ding uh a, mite kiphel loin kihen tektek ding uh hi. Pasian sathau nilh makaipa ahih leh mite kihen loin kiphel ding a, suaktain nuamsa mahmah ding uh hi. Pasian’ sathau nilhna a ngah lo khat in hun hong zat ciangin mipite thungaiten vangiksa-in ciahding uh a, Pasian sathau nilhpa in thu a gen ciangin mite in nuntakna, nopna, suahtakna, damna ngah ding uh hi.
Thupi mahmah ka sak lai khatah Pasian in ei koi munah hong koih a, hong zang nuam hiam cih i theih ding thupipen hi.I vekin Khazih’ pumpi nate vive ihi a, pumpi nate in amau om nading mun ciatah omin a pan nading mun tek panin ma hong pan uh ciangin pumpi cidamin nuamsa ahih mah bang in khazih’ pumpi sungah aom eite’n zong i pan nading mun tek thei-in i pan khak leh a cidam a nuamsa ihi ding hi. I pan nading lopi ah kilamen khialin i pan khak leh i gim mahmah ding a, i lawhcing kei lai ding hi.
Tua ahih manin la makai dingten la makaih tahen, hunzang dingten hunzang ta hen. Hunzang lo dingpi khat hunzat nading munah ding kei tahen. Pastor sem ding ten sem ta henla Pastor sem lo dingten sem kei ta hen. A uk dingte’n uk henla, a makai dingte’n makaih na sem ta hen. I sep loh nading munpi ah a pang kha lo dingin Topa’n thupha hong pia ta hen.
I gam le i minambup in Topa lamlahna(Pau.29:18) ngahin i panna ding tek pan ma pangin i gam, i minambup laamtoin i Pasian’ Kumpigam a tangzaisak Zomite i hih nadingin i biak Pasian in thupha hong pia kim ciat ta hen.
Rev. Dr. Dam Suan Mung
Senior Pastor
Full Gospel Assembly
Credit: - Zomidaily
2012