Saturday, July 19, 2014

NAM LEH BEH TAWH KISAI KAPA TUNGPAN

NAM LEH BEH TAWH KISAI KAPA TUNGPAN
Nam leh Beh tawh kisai in Kapa tungpan in katheihdan Pawlkhat hawmsawn nuam in. Tua tawh kisai ka-at ma-in, a ma tang thu tawm pulak masa nuam ing.

Ka Pa min: Kam Sawm Thang hi in, Cizam(vaivet) ah 1933 in Napiang a, Matpongten ah 1936 kici a, Unau nihbek pha uh in amah anautum pen ahi hi. Zogam tualgal hong hat takciangin Mizoram Kawlbem ah, tanaute kiang na tai uh a, tua tengpanin tan 3 ciangna kah hi. Tual gal aveng ciangin Khua ah na ciah kik uh hi. Christian na suak lo hi leh Tanglai Siampu ana sem ding hi a, Christian asuah teh tua siampu tawh kisai teng na paimang hi. Ka pa hong genna ah siampu tawh kisai pen, unau sungah, siampu semding, Upen hi thei lo in, anau zawte in sem hamtang hi cih hong gen hi. Tua hih manin kei zong Christian suak lo na hi leng siampu sem ding hing a, Christian ka suahteh tua siampu tawh kisai vante ka pai ka haltum hi hong ci hi.

Amah pen sumbawl uk mahmah khat hi in, sum bawlin sim leh mal sak leh khang na zin kawikawi-in, Pau tampi na thei hi. Tua ahih manin Pilna lo tawh nasep sum zonpen haksa na sa mahmah ahih manin atate Pilna sinding hong deihsak in Muntuam2 ah sang kahin, ka ute kha kawikawi in, tua haksa salua ahih manin, kei kum 5 ka phakteh, Naute tan 8/10 omna zuatpih in buhcim tui bek tawh kavak zongin, tansawmkah thei ding cihna tawh 1985 kumin Cikha ah hong na pem/lal pih hi. Kamsiatna tawh Kalna(kidney) in 28, Jan 2004, 6pm in Hongciah santa hi. Hih tawh kisai tua ciang ci ni e.

NAM or Tribe
Kawlgam leh India tawh kigam gi ah teng ka hih manun India lam a om, Zomi te nuntakzia thei in, Kawlgam leh Mizoram lamte khuasak nuntak zia ka thei kim mahmah uh hi. Namvai tawh kisai pen ka pa tawh thu ka kikupsim in thei nuam ka hih manin ka dong zel hi.

Ka Pa Kiang ah Banghangin Kawlgamah Tedimmi, Tezangmi, Sihzangmi, Zote, Sangzangmi, Dim, Vangtehmi cihdanin Minam in kikhen hiam? India ah Paite, Simte, Vaiphei, Gangte, Hmarleh Zou cih kikhen leuleu si, Ei Khaute beh ci leng Bangmi Nam hiding saklam ate Vaiphei kici si, cih ka donga Hite sung a om Beh lah akibang tam mahmah a? ci in ka dong ngei hi.

Kapa in bang cidan in hong dawng hiam cih leh hite pen Nam Min hi lo a, Mipil misiam hong khang tak ciangin Amau tenna khua thupi sak nuam, minthang sak nuamin, tua hangin hihdan minte hong khang hi a, asung a om beh pen kibang koikoi mah hi.

Hihte pen Nidang ciang na theih dingin ah,  NAM min hilo in MUN leh MUAL min hi ci-in hong gen hi. Nidang lai in Khuakisat kawikawi in tua khausatte in Hausa semin tuakhua a tengte ukin na khuasa toto uh hi. Hih kikhenna te pen Khuamin khawng hilel a, asung ate Pa khatsuan Unau vive kihi in, ahih hangin hihbangmin hong omkhiana pen Atenna Khuamin te ah kilawhna hi in Nammin hi lo hi.

1.      Teizang akici te pen Teisingtamna mun leh mual ah khuana satin na teng uh ahih manin Teizangte/mi ci akilawhna hi apai suak ahi hi. hong ci hi.

2.      Sihzang zong tuan dan mah in akhuasatna uh Sihtamna mun ateng ahih manin Sihzang kici hi. neulai ka hih manin sihcih pen bang acihna hiam ka cih leh sihai ih cih aisa ih sawk zelna te hong ci hi.
3.      Zote pen ih gensa Mah bangin Zo kici singhamna, siangsangpipi omna munpen zokici a, khuadamna lam a tengte zo kici hi.
4.      Saizang zong saiteh kici te tamna mun ah teng ahih manin saizang kici hi.

A dangte zong tuadan mah in Mun leh mual zui, atenna mun uh tawh akilo ahi uh hi. Tu lai ate in Nam min danin ih ngaihsut hangin hihte Nam min  hi lo in tena zui, omna zui a kilawhna ahi hi cih hong gen te ka bilkha ah hong ging ciaiciai lai hi.

5.      Paite e leh akuateng kici ahia ka cih ciangin a Minsia in lo leng GUITE beh te hi diak a, ahi zongin Tualgal sung ataitoteng pen Paite kici hi zaw hi. Guite beh hikhin lo a, Guite zong kawlgam ah tampi Tuimang akipan in om hi. cih hong gencian hi.

Kakhualui uh tawh kisai tawm honggenna ah, Kapate in honggen na ah tualgal lai-in galbeng dingin temtawng tawh inn nunglam pan pusuakin Inn konglam ah tung kik in galtampi that cih agen uh leh la a sak uh pen, ka lungngaih teh hih ih khualui uh tawh kibang sa mahmah ing. Ih khua uh pen mual lumvilvel pang a kiteng hi a, sa pelin kapaiteh, kong lampan nitak pusuakin ka ciahteh inn nunglam pan ka tung zel hi. Ihkhua hi mai ding hi cih hong gen lai hi.

BEH or Clan
Beh zong pawlkhat kiphuaktawm a, apu pa gamtat zia leh nuntakzia tawh  kizui-in mi sapna ahi pawlkhat om a, Pawl khat bel Pu leh pite min hi-in, tuate hong gen leng, Nam cihtawh kisai a kilawhnate na tel siam ding hi hong ci hi.

1.      Nidangin AKGAL beh cih om a tuapen  hong piandan hi bang hi. Siampu pa in Micina damsakna dingin Nisim in kithawihna bawlden in, AK tawh thawihden ahih manin Tangval khelpawl khatin AKGAL pa ci a, ciamnuihna tawh alawh, asapna uh pen Tua siampu pa suan leh khakteng AKGAL beh ci in kilo hi hong ci hi. Tawmbing, Tawmging leh Tonsing cihte khawng zong tuadan mah in, Apupa te uh agamtatna dan zui in, Min alawhna hi a, Puleh pate min hi lo in agamtatna uh miciaptehna tawh Behmin in apaisuak ahi hi. cih hong gen hi.

2.      Nam tawh kisai in zong tuadan mah in Tenna leh Mun leh mual zui ah kilawhna Tenna mun ah kilawhna hi. cih ka pa tungpan in ka muh leh ka theih ahi hi.

Atawpna ah bang hong cihiam cih leh Beh leh Phungman bel om mahin ahih hangin Nam a kigente pen tulai aten aphuah uh hi a, i Vek un Zomi hi, Sungkhat piang laizom hi hang, Omna leh tenna akibat loh manin Pau leh ham hong kidang hi. No U nau Pasal 4 pha in Thang, Suan, Kham, Siam na hi uh a, natate un na mintek uh tawh honglo in Kei thangbeh, suanbeh, Khambeh, Siam beh Kicitek le uh atawpna ah Pukhat suan kisa lo in Atuam tek kisa ding uh hi. Ahih hangin tuateng pen Sung khat piang Katate na hi vevua cih hong thukhupna ahi hi. Kapa pen Mizo pau pen na siam mahmah in, Vaiphei pau na pau siam lo na pi in, Zolapi asakteh Vaiphei pau in atamzaw hongsa hi.

Theih ding akilawm pawl khat bang hiam cih leh Sum bawl auk mah bangin India leh kawlgam luanglehvai kuam cih khawng ah na zin kawikawi in Ka pa pau theihteng bang ken theileng ka ut hel hi. Hindi leh Meitei bang na siam mahmah in Kawlpau na siamlo vetse a, ahih hangin Khanty, Mukoh khawng ah nazing kawikawi in TAMU tulai tak a, Tuiphum Biakinn huang khempeuh zong ama a hi a, a Upa tuateng ah Kuli te in athah ciangin, Sanggampa kithatna mun a vatending pen tanau te in phallo ahih manin Nazuak kik hi. Tulai tak a, Tamu Tuiphum(Baptist) huang teng hi, TAMU a Siamah NINGTAWNG te Inn khuamteng zong kosuihsak hi ci hi. Tudong om lai kizang lai hi.

Amau hun lai in India leh Kawlgam sumzat zong kibang lai in, Sum Lumai cihte leh Sum samphek Suai sumtangte na kizang a Khidingin hoihsa in a na kepkep tang 4,  Kei theih dongin ka pa in Tuate tang 4 kem lai in, tangnih bekbek azuak tawh Cikha ah inn leh lo gan kalei zo uh hi.

THEIHHUAI
NAM vai tawh kisai in Internet leh Facebook te ah, Kigen zel a, tawm ka pa hong gen dan kapulak takciangin Pawlkhat in Tua pen C. ThangZaTuan Idea, laibu adan hi hong ci uh a, Ken lah C.ThangZaTuan laibu lah sim ngeilo, thei ngeilo, Kapa lah Thangzatuan tawh cikmahin kithei ngei lo a, cih ka lungsim ah hong om in, Hih Kapa honggen te pen Ka gen ngamloh pen C.ThangZaTuan laibu ah tuadan hi cih ka zak teh Gending pen ka hangsan semsem hi.

Cikmah a kithei ngeilo Minih  thugendan pen kibang cih mawk pen Aman mahmah ding in ngaihsun pah lel ing. Sia C.ThangZaTuan laibu bang ka simnop na hong suak dandan hi.

Awkaih zui a lungsim, Namtuam lungsim ih neihtak ciangin Ih beh pihte, koi gam koimual ah om, Bang pau na zang cih khwng kan le hang, ih awsuah or awkaih tawh kibuai zo nawnlo pah lel a, Beh bek tawh zong Nam in zon sawm leh, ih beh kibang ngiat pen ih pau zat omna zui in hong kibang lo ahih manin haksa mahmah hi. Ih vekin ka pa hong cih bangin Unau 4 pha in atate in apa mintek lo a kei tua beh hing akici hi lel ahih manin tua behte pen Unau khat vive hi.

Tua ahih manin ZOMI hi hang cih hong vaikhakna ahi hi.

By Siam Khaute             Date: july 19, 2014, USA


Monday, July 14, 2014

PILNA LEH PASIAN THU



ZOMI A KUA MAH PEUH 
Ka lungsim ah om tawntung Ka pulak ngam ngeiloh khat hi a, tua pen tutungin Upna taktawh Apulak khia hi ta ing.

Tua in bang hiam cih leh ZOMI sung ah LST sang tawh kisai ahi a, College Kah ahi zongin India leh Kawlgam ate adiakin Huhnopna ka sawm leh ka ngaihsut hun sawt mahmah ta hi.

Pasian nasep ut mahmah in LST sang kah ut mahmah a sum kisam mahmah te leh Leitung pilna sang College kah a Sum tawh kisai abuai mahmahte, Full sport ka hih zo kei zongin Kum khatin 2/3 bang, Laikung laidal kitang sapna ah zat theih ding Huh ding pen ngahsun ka hih manin, Tua dan hamsatna anei kha ih om a, taina ding anei lo ih om leh hong pulak le uh cin, Alemtang dandan in kithuza ding hi hang cih hong pulak nuam ing.

Hihdan kasawm na ahang in Keizong Lai a uk mahmah khat ka hih na tawh kizui in, Ka utzah in na kah zo lo in, ka om takciangin LST sang kahte bang Ka lungsung ah hong om phadiak hi. haksa mahmah sa ka hih manin tuadan Lungsim takpi tawh sang kah nuam vanvan te ka hih theidan in ka pan pih nuam hi. cih hong pulak nuam ing. Kei kah zolo leh ka hunding hong om nawn lo ahih manin tuadante ka panpih theihzah in panpih ding ka ut hi.

Kei zong aban zomnuam mahmah in sum leh pai haksatna hang tawh zomzolo ka hihmanin na nasa mahmah ing. tua ahih teh sangkah LST sangkah te bang pen hong theisak le uh cin ahi thei dandan in kithuza zel ding hi mai hi.

Sum haksat leh Laisim khop pen kikaih asa lo pawl ka hih manin, USA ka tun teh ka ngaihsut det thu khat ah hihmanin Tuni in hong pulak khia ka hi hi.

Afull in ih ki support zo kei zongin zattawm ding tang, Lai kung laidal mantang kipan pih thei zel ding hi cih hih teng pan inhong pulak ing.

Contact no. 011-515-803-9919/ 001-515-988-5064 ah kicall thei a,
email khsiampu@gmail.com.
Siam Khaute

Tuesday, July 8, 2014

LAISIANTHO THU LEH ZOMITE NGEINA ET KAKNA

ZO NGEINA LEH LAI SIANGTHO SUNG THUTE ETKAKNA
Zomi te pen Christian ih suahma a nuntakzia leh ngeina te ih et tak ciangin ki-it diamdiam leh kikhualna akipan Thu leh la apaizia ding in pai in, Inn ma loma te ah athu nei ding leh ahi ding bangin pai diamdiam a, Christian ih suah khit uh te tuate Dau deuhdeuh tawh kibang ka sak manin, Christian sung ah, Lai Siantho sung ah zong Anuntak zia uh Angeina dante uh pen Ei atawh na kibang mahmah ahi lam kiphawk sak nopna tawh hih thulu hong suakkhia hi.

Israel te nuntak zia leh Ngeina te zong Zomi te ngeina , tawndan, leh cindan tawh na kilam dang vangvang het lohna te phawk kawmin Christian ih hih uh takciangin Ngeina kilawm te Paizia kilawmte Ih nutsiat loh ding ka deih  mahmah hi. Namdangte ngeina te va zuih pahding hilo a Jesuh umin Nungta a ih ngeina leh Ihcindan te uh Nuntak pih semsem ding akilawm zaw kan ahihi.

Christian ih hih ma a Ih ngeina vante leh acindante ah Dawi ompah cihna hi zenzen lo a, Tuate Christian nundan kilawm tawh ih zuih tohtoh ding pen kitang sam ka sa mahmah hi. Tanglai mite Christian hih main vengleh pam tanau akipan khuakhat pen ki-it diamdiam kikhawl diamdiam, Nekleh dawn akipan, sa man khat aom leh asin alung bang tanau kumtamsa te leh inn veng inn pam a te hong piasak tang2 uh. Saman khat hong cih ciangin Inn hong tunma inkhat peuh in adawn leh seh hawmpih in, Sa mulmat pia cih bang hi a, Ki-itna kikhualna na nei in Christian ih hih khit uh teh, Ki-it na kikhualna, 
Kideihsaknate akipan atuamtuam ah kisuk zaw sop in Kigeldiamdiam thei zaw mawk ahih teh, Christian te tua dan mah ding maw? Cih LST enin nunta len hang kideih sak hang. Tuadan a geldiam, kiawlmawh lohna aom Christian ah hihsangin Lawki hi in Ki-it diam2 leng Leitung thupha , hih Chirstian ahi lote ngaih bangin kingaih zaw maiding hi cih khawng hi mai ta hi. Christian hih bek hi lo a, Nuntak takpi leh Ih ZOngeina hoihte cin leh zuih ding kisam a, tua in Christian dan hi zaw hi cih kiphawk sak hang.


LAI SIANGTHO SUNG LEH ZONGEINA ETKAKNA
1.    ZOMI te ngeina ah U zaw Innluah ahih mah bangin Lai Siangtho sung ah tuamah na cing hi.
ESAU leh JACOB   nuntakna ih et tak ciangin  Apa ISAACS in Atapa upen mah Thupha na piak sawm a, A hih hangin Anu in ata neu zaw Jacob adeihsakna hangin, Alawmpa na khempih a, Jacob naupang zaw thupha na piasak hi.
2.    ZOMI te ngeina ah Sumkhuang in ali khuat Numei in ama khuat Kici hi.
Tua mah bangin Lai Siangtho sung ah Tampi omte lak ah RUTH nuntakna ih lungngaih takciangin Naomi tate asih khit takciangin, ata zite acih dingin Naomi in sawl a, Ruth in anunglam ciah ding sawm lo in, ateknu amalam mah khuat hi. tua lo adang tampi te gen man nawn dah ni.

3.    Zomi te ngeina mah ahi Nute lam sangin Pate lam, eima lam kinat tek hi. Ih pute pen ei atu te tung ah hong kinem lo a, Ei zong Ih pute tung ah kinem lo ki hi hi. Ih pute in atute tung ah kinem lo a, Amau zong a Tate tung mah ah kinem hi. Tua mah bangin  Ihpa te lamte ading in nang leh kei pen atate ih hih manin tua atate tung ah hongkinem mahmah uh hi.

Tua mah bangin Sung leh pute pen et zawh leh et ding hi a, amau zong eitawh kinem ma sa lo hi. Pawlkhat te in Amai lam RUTH dan in akhuat siang in Nunglam khuat2 kitam a, Innkuan sung kisiatna kitawtna piang hi. ZOmite ngeina tawh tawm hong kileh bulh dekdek mawk hi. Nu leh pa Sanggam u leh nau sangin Pute, Sungte peuh akin zaw Zomite kitam mahmah ahih manin Napate khasiatna pen Nangtung ahong tung a, Leitung ah Thupha taktak ngah ding hamsa mahmah hi.

Nu lam leh pa lam khenthei lo, Sung leh teklam khen thei lo Ihngeina te uh Christian ih hih leh mangngilh zaw sop ih hihmanin Thupha taktak kisang thei lo suak mawk hi. LST sung en le hang thupha asangtaktakna ahang pen pa kiang pan in thupha sang hi a, Anu kiang pan or Pute kiang pan cih kigen lo hi. Pute kiang cihte Nulamte, or Sunglam te cihna hi.

LAI SIANGTHO sung ah Jacob leh Esau nuntakna en leng Tua teng pan in kimu thei hi. Nute ih sim mawhna hi lo in, Nute tungpan in thupha kingaih ding hi leh Bang hangin Jacob nu in Tuvun silh sakin a tapa alawmpa kiang ah Thupha ngen dingin zuau tawh pai sak ding hiam ci-in thugen siam pawlkhat in gen a, man ka sak mahmah thu khat ahi hi.
Pate tungpan in Thupha kisang a, Nu tungpan in thupha sang ding hi leh, apa kiang ah JACOB na ki neih khem lo kha ding hi.

Tua dan mah in Noah zong zukham in a tang guakin aom lai takin atapa khatin azah mawh sel sak leh hiziau na pi in, asanggamte kiangah vapulak se hi. Asanggamte in en ngamlo in anunglam in pai-in puan vakhuhsak uh a, apa uh akhan lawh teh tua azahpih pa pen samsia in, asanggamte sila suak hi. pute nute lampan in thupha aomtei hangin eitawh akitam sailohna leh thupha akisan lohna Lai Siangtho in agenna leh anuntakzia te pan un kilang mamah hi.

Jacob in aputhupha sang hi lo in, apa thupha piak thupha sang hi a, apu in khem lailai zaw hi.
Bang hangin hih thu gen ka hiam cih leh Sumkuang in alikhuat, Numei in amakhuat cih Zomite pau nak tawh kisai in tulai ih Numeite nuntakna en leng Kileh bulh lua thei mahmah ahih manin hih thu agen kha ka hi hi. Christian hi in Ih ngeina hoihte taisan zaw sop ih hihmanin thupha ih cih pen kisang lo zaw hi. LST in zong eipau nak dan mawh tawh kibangin na nungta zaw a, Thupha Pate tungpan inna sangin, sungte pute tungpan na sang kigen lo hi.

Ih ma khuat ni, lampai kawmin nung heihei kei in, lampam sikkhial in na tuk kha ding hi. Na sung leh Napute pen Nang tawh kinem lo a, Amau zong atapa te uh tawh kinem hi. Nang pen na pate lam in hong kinep pih hi. Hih ka cihte Pute pite, sungte thudon lo ding cihna hi lo in, nihna leh thumna din mun na hi pan ahih manin tua thu thei tek ni. Thupha taktak na san nop leh. Kei bang ka pute leh sungte thupha piak sangin Kapate thupha piak mah Jacob bangin thupi zaw ding hi cih um ing.

Namai na khuat kei leh Natate hong khang dingin Nang dan mah in hong nungkhuat leh tuateh sakhi apisan ano san cih pau nak mah hi pah ding a, Kha sia kei in.

Zomi te ngeina leh Lai Siangtho sung nuntak ziate en kak leng kibang thei lua  mahmah ahi manin akua ma peuh in na ngaihsun khawm un. Hih teng ih phawk kikna ding a kong at pak hi zaw in Kicin na om lo ahih manin hizah cini in, aban zo to zel ding ci ni.

Asim kha mimal khat ciatin anuntak pih thei ding Papen ahi a Nupen ahi zong in kong deihsak hi.
Topa thupha

Siam Khaute