Friday, August 30, 2019

NGAIHSUTNA THAK TAWH KALSUAN NI by:- TKLian

NGAIHSUTNA THAK TAWH KALSUAN TA NI 

"Hai (glass) khat sungah tui a dim om hi; a kimkhat ciang bek om hi; a kikkhat hawm hi ahih kei leh a kimkhat dim hi; a hawm hi," cih tawh buaite pen, "Tua hai sungah tui dim khinzo ahih manin tui sun' beh theih nawn loh hi; a kimkhat om khin zo hi; a hawm hi," cih tawh a lawh ding dan bangmah a thei zo nawn mahmah lo mite ngaihsutna hi. 

Hai sunga tui a dim khinsa in a om hangin a limcit kei leh buak khiat theih a, tui siangtho suak kikin a dim dong in sun' kik theih hi. A kimkhat bek i kham ngap kei leh a dim dong tui sun' beh theih a, i kham kei leh suah beh theih lai hi. A hai a hawm ahih leh i duh zahzah suakin i kham dong dawn theih lai hi cih ngaihsutna neih theih hun hi ta hi.

Ei Zokam sungah zong kammal hoih nono om napi midangte in zang ta cih tawh midangte cih bang teekteek mah kammal zatpih sawmna pen i mai a pai pen in lawi ek a sik leh en zong sik teitei ding hi; ek a nek leh en zong nek hamtang ding hi; kensang ah a tuak lum zongin ei zong tuah loh phamawh hi cih ngaihsutna hi. 

Kammal kilawm zaw zat ding a om leh laih ziau zawk pen guallelhna leh hai mindaina ngahna ding hi loin pil vai zaw in, thukhual vai zaw hi. Zomi, Zolei, Zolai bek ci-in kampi bek tawh ot hun hi nawn lo a, a mite it-in huai in, a leitang leh a lai i zuun hun hi ta hi. Tangmai Festival zong Cucumber Festival i cih lanlan tuan loh bangin (Tangmai Pawi cih dingin khum zaw lai), i pawi minte, i minam nite, vai khat peuhpeuh tangpi tangta kipawlna dingin i bawlte ah Zokam mah zat tangtang hun ta hi. En zang kei leng kuama'n hong zatsak lo ding a, i tu i ta ten hong mangngilh ziau in, pau mangthang a suah khakna dingin lampi keek behbeh hun hilo hi. I pawi minte zong mikang kammal khawng tawh i laih themthum khak ding baihlam bang ta hi.

Hai sungah tui a kimkhat hawm hi ahih kei leh a kimkhat dim khin zo hi cih tawh kinialnial in, hai sungah tui sun' beh theih hi cih ngaihsun man lo liangin leitung bei dong buai hun hi nawn lo hi. Hai sunga tui om lo ahih kei leh om zah tawh i buai lai teng a tui om zah na kilamdang tuam lo ding hi. A hoih zaw, a man zaw, a kilawm zaw omte zuih pah a, zat leh saan' theihna pen minam picing leh khangtote ngeina hi zaw hi. Kikhekna;kilaihna (change or transformation) kihtakna pen khantohna ding dalte lak-a gal lian pen hi. 

Zogam a om va-ak ten "ak ak ak" ci uh a, gamdanga om va-ak ten zong "ak ak ak" mah ci uh hi. A omna gam uh a kibat loh hangin a ham dan uh kibang veve a, "ba ba ba" ci-in ham tuan lo uh hi. Va-ak utong kineih kei ni; utong kimlai va-ak kisuaksak kei ni. "Ka sisan laih thei kei ning, ka minam khek thei kei ning," cih la a sasa minamte i hi hi. I mitaw sialkhau let tentan khah in, i sila lungsim paikhia in, ngaihsutna thak tawh kalsuan ta ni. 

Gelh:- Thang Khan Lian #ZUNs



PASALTE MAKAIHNA AH...

Pasalte makaihna nuai ah zite theih ding!

1. Inn sungah a sang pen siampi ding in sapna a ngah pa ahi hi. ( 2 Sam 15:4 )

2. A Pasal makaihna ah tavuan zo mahmah ding hi.( Heb 4:12 )

3. A Pasal zahtak ngiat ding hi.( Ephet 5:23; 1 Tim 3:11)

4. A Pasal phat ngai mahmah a hihna thei ding hi. ( Epht 5:33 )

5. A Pasal tawh tupna leh lungsim tak tawh ki thukhat ding hi. ( Amos 3:3 )

6. A Pasal panpih ahuh hi den ding hi.( Pian 2:19 )

7. A Pasal thungai-in a thumang ding hi. ( Pau 4:4 )

8. A Pasal tawh thungen khawm in a lawmpa thungetsak ding hi. ( Epht 6:18)

9. A pasal thupha piapia ding hi. ( Gam 6: 24-27)

10. A pasal hangin Pasian tungah lungdam thei ding hi. (1Cor 1:4-8)

Sia Thangboih 


IDOL LEH LAISIANGTHO BY: Thangno

IDOL LEH LST
Gelh: Suang Sian Thangno
                “Zomi Daily” ah ka et leh “Idol” tawh kisai na ki lim at peuhmah aa, muh dan saan daan kibang lo-in theihna leh ngaihsutna tampi hong khangsak mahmah hi. A zahtak huai mahmah siate i at vive hi aa zaknop mahmah leh hoih thei mahmah in pilna tawh kidim hi. Muhna zong kibang lo tek aa muh daan saan dan ahih leh nampi nih in ken na khen ing. Nampi khat in “Idol” cih kammal pen milimbiakna a genna hi aa, ahi zongin apah tawi huai, zahtaak piak huai, lasiam cih bangin zong a khiatna kizang ahih manin “Idol” cih kammal i zat pen mawhna hi lo ding hi ci hi..

               A tung aa tawh kileh bulhin a umte in “idol” cih limlim pen LST sungah Pasian deih loh ngiat hi aa zat huai lo hi cih lam in gen uh hi. 


               Koi ahi zaw tam? Ahih kei leh anih aa maan khawwm lel ding maw leh? Ngaihsun khawm pak leng ut ing. Hih pen a thupi het lo bang na ping, a taktak ah hong thupi sim tham mawk sa ing. Pasian’ kammal direct takin sukha ahih manin a thupi veve khat ahi hi. Kicinna nei het lo, sinna muhna sangpi zong nei hi peuhmah lo kahih manin genkhialhte, at khialhte, no a tawh a kituak lote hong maisak un ci-in hong thum nuam masa ing.  

I. LST sungah “Idol” a khiatna
       Hih bang muhna a kituak lo i kan tel na dingin LST in bangci gen hiam cih mah amasa penin thupi kasa mahmah hi. Pasian a um taktak a kua maciat in zong thupi satek ding cih zong ka tel mahmah hi. Tua ahih manin LST in “idol” cih kammal bangci zat hiam cih en masa leng i dinna kip in hih LST bekmah ahih manin thupi mahmah ding hi.

            LST lui leh a thak a om mah bangin pau kibang lo-in kammal zong kibang lo pah hi. LST lui en masa leng, “idol” i cih kammal pen a Hebrew in “semel” lah hi aa “gillul” zong ahi hi. LST lui sungah “idol” cih kammal pen 119 vei (ESV tawh zonna) kimu aa a khiatna pen “lim, milim” cihna bek mah hi aa a dang khiatna nei peuhmah lo hi. Tua hi aa hih 119 vei a kizatna-ah milim biakna vive tawh kisai genna bekin kizang aa thu dang genna in a kizatna mun khat zong omlo hi.  

           LST thakah “idol” cih kammal pen Greek kammal “eidolon” cih kammal pan hi aa a khiatna pen “lim (idol), a maanlo pasian (false god) hi aa , 33 vei kizang hi. Tua 33 vei a kizatna-ah milim biakna, pasian maan lo biakna vive mahin kizang aa khiatna dang nei peuhmah lo-in pasian maan lo biakna lo buang a kizatna dang om peuhmah lo hi cih kician mahmah hi.

           LST in khiatna dang pia lo-in pasian maan lo biakna bek genna-in zang aa LST bek mah siksan in i muhna i upna lam to ni i cih leh “idol” cih kammal in khiatna dang nei lo hi. Tua hi aa LST na lungsim khempeuh tawh na um takpi hiam? LST in kicing takin thu maan thu tak hong hilh hi ci-in na lungsim khempeuh tawh na muang takpi hiam? Hong ngaihsut huai sim tham hi. Ahi zongin tuhun ciangin manglai-ah “Idol” cih kammal in khiatna thak hong nei aa tua tawh kisai a baan i en lai ding hi.   
         
II. Idol a khiatna kibehlap 

            Tu hun ciangin dictionary ah “idol” ci-in en le hang milim biakna bek a gen hi nawn lo-in siate pawl khat i gen mah bangin khiatna khat thong neih beh aa tua in “mikhempeuh in a pahtak pen, mite lungsim a la zo pen, siampen hihna ngah ding a a cingtaak pen.” cih ahi hi. Anuai lam ah i genna a nop dingin hih pen a khiatna nihna ci-in gen ni. 
  
            Bang ci bangin hici bangin khiatna nihna hong nei to ahi tam? Google ah “when was idol first used to refer to singer” (idol cih kammal pen lasiamte genna in bang kum in kizang masa pen hiam) ci in laa zong le cin “Japanese Idol” cih a masa penpen ah hong dawk pah ding hi.Tua hi aa “idol” cih kammal in a khiatna nihna hong neihna pen “Japanese Idol” pan ahi hi. Tua leh tua Japanese Idol” pen bang kum in kipan aa bang ci bang hangin lasiamte “idol” hong kici hiam? Hih Japanase Idol cihpen November 1964 kum pan hong kipan khia ahi hi. Tua hi aa “Idol” cih kammal a khiatna hong kibehlap kum pen 1964 kum cihna  hi aa LST a ki-at zawh kum 2000 kiim bang khit ciang khiatna a kipia pan ahi hi. 

            Bang daanin kipia mawk ahi hiam? 1963 kumin Cherchez l'idole a kici French film (zatlaan) pen Aidoru o Sagase  cih thulu tawh Japan gamah hong kihawm khia hi. Japan te in tua video sungah lasa nu Sylvie Vartan pen hong paakta mahmah uh aa tua video sungah tua nu lasak ahi "La plus belle pour aller danser"  acih la pen Japan ah copy  million khat val bang kikhawng hi. Tua nu Vartan i melhoihna, ithuaina, lasiamna leh music siamna hangin Japan (Japanese entertainment industry) in “idol” cih kammal pen lasiamte genna dingin hong zang ta uh hi. Hih pan in “idol” cih kammal in LST gen het loh a khiatna nihna pen a hong nei to ahi hi. 
           
           Tua khit ciangin “American Idol” cih hong om to leuleu aa tua pen 2002 kum a kiphuan pan ahi hi. Tu-in ahih leh “idol” cih kammal in khiatna khat bek hong nei nawn lo aa nih hong nei to ta ahi hi. 


III. Tua leh Christiante in Idol kammal a zathuai tam
        A tung aa te nih tungtawn in ei khensatna kician khat tek om khin dingin lamen mahmah ing. Ahi zongin tawmcik kei muhna hong gen nuam ing. Kei muhna bang aa mu lo tampi om kha ding i hih manin zahtak huai siate, lawmte, a sim  a kua maciat tungah hong thum nuam masa ing. 

       Pasian um takpi muang takpi khat i hih naak aa leh Ama’ kammal tawh a kilang khat peuhpeuh zat loh ding saan loh ding hoih penpen ding hi. Hoih penpen ding bek zong hi lo-in kul hamtang hi. Pawl khat in hih kammal hong piankhiatna thu hoih lo ahih manin thu-um mite zat ding kilawm lo hi ci hi. A dang khat leuleu in Idol kammal kipatna a thu hoih kei, ci ding ihih leh gam min, van le na, nek le dawn, set van tuamtuamte, ni leh kha minte khempeuh zang loin om thei takpi ding ihi hiam? ci-in dawng leuleu hi. Hih te gel pen ngaihsutna hoih mahmah leh thupi mahmah khat hi na pi-in maan khin lo hi. Bang hang hiam cih leh “idol” ci aa lasiamte a kigenna kipatna thu a hoih loh man aa Christian te in zathuai lo cih hi zaw lo aa, Pasian in mudah ahih manin zathuai lo hi zaw hi. A khat leuleu-ah set van tuam tuamte’ min i cih pen Pasian in deih lo hi, mudah hi cihna LST sungah omlo leuleu hi. Gentehna-in Samsung phone, Panasonic TV etc. te LST in ka mudah hi na zang kei dung uh hi a cihna mun khat zong om lo hi. “Idol” a hih leh Pasian in a deih loh lam 152 vei bang na gen liang hi. Pasian in khatvei bek gen leh zong phazo mahmah na pi 152 vei gen cih pen ngaihsun thei tek dingin hong lamen ing. Tua bek hi lo-in “idol” cih kammal pen a hong piankhiatna thuumlo mite kiangpan hi zenzen lo aa Pasian kiang pan ngiat aa hong paingkhia ahi hi. Pasian in tua kammal i khiatna ding zong a tuamtuam neisak het lo aa, kician takin 152 vei a kizatna-ah pasian maan lo milim pasian genna bek ngiatin na zang hi.. 

           Thu a ngaihsun diakte in, “tua leh American Idol, Zomi Idol a cih ciang LST sung daan a milim a kibia pah ziahziah hi lo pi, upna pan aa kipial keii pah cih bang hi lo pi, tua cih thadah Pasian pahtawina la kisa ziahziah aa Pasian kiphat ziahziah zaw hi lo maw leh?”, “Zomi Idol deih lo teng in Zomi Idol hangin tuhun Khristiante pai khial taktak ta hi, cih nong laktel thei ding uh hiam?” ci-in dong kha thei ding hi.Himah hi Pasian nialpah aa milim kibia pah cih hi lo lua hi. American Idol in bang sem a Zomi Idol in bang sem khia cih pen nakpi takin thupi aa a nasia theithei a nopci theithei leh a thupi theithei dingin hanciam tohtoh ding nasep thupi mahmah khat ahi hi. Ahi zongin i kikup pen bang kisem cih hi lo aa “Idol” kammal pen a zat huai mah ding hiam cih thu ahi hi. 
               
              Hih tawh kisai leuleu-ah khat leuleu in “a thu bel hoih, a kammal bel ngaihsut huai, cih nemnum khawng tawh makaite lungnop mawhna ding bang paupau kul se mawk hiam?” ci-in gen leuleu hi. Hih pen ngiahsut huai sim tham hi. Pasian in kammal tawh hong ho aa a kammalte khiatna nei lo omlo hi. Kammal thupi lo ahih leh LST zong thupi lo cihna hi pah hi. Bang hang hiam cih leh LST pen kammal vive tawh kidim ahi hi. Mihing khat i phuat tawm kammal khat hi leh ngaihsut huai khol lo kha mah ding hi. A hi zongin Pasian ngiat i phuat, a LST sungah amah longal a kibia pasian maan lote genna aa hong zat ngiat ahih man in tua kammal lian mah la aa thuhoih thupha lamah leitung in zangtah ci-aa i zat pen ngaihsut huai kha dingin um ing um pong kaive (meepian hiuhiau kawwm).  A diak diakin “idol” cih kammal diakdiak pen Pasian in LST sungah 152 vei pasian maan lo biakna aa zang aa khiatna dangin zang peuhmah lo ahih leh bang hangin ei a tate in tua kammal lian mah la-in thuhoih thupha lamah zatsak sese mawk ding i hi hiam? (li nemnum pian kawm). Pasian tawh kileh bulh aa gamtatna hi lo ding ahi hiam? I theihloh kalin Pasian lang a pang pang i hi kha ding hiam cih zah dongin ngaihsut huai kha dingin um ing. Kammal dang omlo lah hi lo aa LST in tua kammal hizah aa Pasian muhdah mahmah a kibia milim genna bek aa a zat kammal zang nuam sese, it tentan sese ding i hi hiam? Tua kammal i it sangin Pasian it zaw leng nakpi takin thupi zaw tham ding hi. 

              Manglai kammalpawl khatte ahih leh a khiatna kikhel vilvel om hi Gentehna-in “Nice” a cih kammal bang tu hun ah “hoih luaa” cih khiatna a neih hangin nidang lai pekin “hai, mihai” cih khiatna nei hi ci hi. Tua daan aa “idol” cih kammal zong pasian maan lo milim cih khiatna pan pahtawina, lasiamte cih khiatna-in kikhel vilvel cih hi leh zong phadawm zaw tam maw cih huai hi. Tua bang ahi phialmah zongin Pasian sehsa “idol” kammal i khiatna pen leitung mite in khel ziau leh zong Pasian it taktak khat a dingin lungnop loh huai kha ding hi. Tua hi lo aa, LST in khiatna a piak khitsa hi na pi leitung mite in tua kammal lian mah la-in Pasian’ piak khiatna tawh a kileh bulh linlian khat a piakse uh pen Satan’ ngianpi khat ahi khatam zong cih huai sa phial ing. Tua Pasian piak khiatna (meaning) lenkip zaw ding maw leitung mite piak a khiana lenkip zaw ding? A nih aa letkip khop theih om lo hi. Bang hang hiam cih leh a khiatna ki lehbulh lian aa tua khiatna a guan a tam tuak hi-in Pasian leh Pasian um lo leitungmite hi uh aa Pasian aa lenkip zaw ding maw leitung mite aa lenkip zaw ding? 

             Thu umlo leitung mite piak khiatna (meaning) ahih man aa nial ding cihna hi het lo aa amau piak khiatna (meaning) pen Pasian aa tawh kilang panin a khiatna ki lehbulh ahih manin Pasian aa sang zaw ding maw Pasian umlo leitung mite aa sang zaw ding cih a kisam mahmah khat ahi hi. Pasian it khat in Pasian’ muhdah tua kammal, “pasian maan lo” cih khiatna a piak tua kammal Pasian tawh a kibangin it khawm thei ding ahi hiam? Kammal “idol” sangin Pasian it sawm zaw ni ci-in hong zawn nuam ing. Keima mimal ngiahsutna ahih manin no a tawh a kituak lo a omte khempeuh hong maisak un. Lungdam. Topa’ minthanna hi zaw ta hen.


Thursday, August 29, 2019

IDOL LA KIDEMNA TAWH KISAI

#ZOMITE_IDOL SONG_Competition La kidemna Vai!

Mitampite i laigelh leh comment te ih etet takciangin “Zomi Idol” leh GZI cihte adeihlo La kidemna adeihlo dan leh, maikaite dinmun deih or makai nuam or haza cihbang laigelh tam mahmah hi!

Thukhat in genciangin asialam vive a ah kimu pahpah Zomite hilai hi hang namdangte zong Online ah kici ziah2 veve hi. Mitua bang hiliang lo hi! Min Idea muhna, leh ahoih lamin la thei hi. Kei a kipan akua mah peuh in asialam in kisang nuamlai mah2 in ih Lungsim niamlam kilang hi.

Kei muhna ah Zomi Idol Makaite in phattuamna ngah mawlo thei keng atam zaw in gimlehbai ngahzaw ding uh!Ei ate bel entak , hazat tak hetlo ding hi! American Idol phuanpa in Business in ahih hi a tulian in $600 billion neih lawh hi. 

Na khat peuh2 ih hih uhciangin ih thulu guan uh eipau, mangpau hita leh muntampi a kawkthei meaning tuam2 a neite ih zatloh ding thupi mahmah ding hi! Englishte lai mal ah zatding tampi om lua a Pasian thu um leh umlo mite sankhialh theih ding Wordte ih zatloh ding pen thupi mahmah hi!

Gentehna;- Ciamnuih cihtak a kigen zel thu hi a, UN siau in Form phihin amin teng a gelh khit ciang anuai ah Numei or pasal ci a kidotna SEX ci in kikoih a, a ngaihsutsut leh ngaihsun khiazo mahmah lo in nupa lupkhopna in ngaihsun ahih man in Sometimes khatveivei ci-in phih dawng hi! GENDER cihin kikoih hileh tualam in dawnglo kha ding hi! SEX cihpen Numei le Pasal dotna leh Zanvai in kawkkhawm ahih manin buai lawh hi.

Tua mah bangin Idol zong a khiatna tampi nei ahihmanin Christian upna neikhat in ahoih lamin mutheilo thei hi! Khaitna a kawk kawikawi a kitungseli sang aneu alian i telsiam ding word dang ih zat theih pen thupi pen hi. Idol bel Pasian in khiatna 2 neisaklo a khatbek neisak hi. Idol pen English word himasa lo a Original  pen Hebrew, Greekte pan hi a amau a meaningte ah lim or milim bek mah hi. Englishte in Dictionary ah hong thun ciang a mau deihna zong hong thun tawm hi!

English laigelhte in zong English veve ah Simply Word azangte laibu kisim nuamin khawng zaw hi ci uh hi.

Indiante khat tuibualna khat ah tui pekin pai a kia ahih manin akiang a paipa kiang ah SAVE me acihcih hangin banggen cih theilo ahih manin tuikia in sihlawh kici hi. Help me ci hileh thei-in suakta kha ding hi kici hi.

Tua ahihmanin na khat peuhpeuh ah aneu pen pan alian pen dong telsiam ding word laimal leh kammalte zangin ataklam/ziatlam, avei kawk kawikawi khiatna neite leh upna tawh hong kimekmat sak laimalte confuse telkhialh theihte zang kei leng ahoih hipah hi.

Zomite in La tawh kidemna ih bawlpen hoih mah2 in zong pai zelzel ing! Nidang ciang mikim in lunglut theih ding confusion hongpia thei Topic leh thute zat kidophuai mahmah cihna hi. Christian khat in Words zat kidophuai mahmah hi!

Meigit tangkhat in gam khempeuh a kattum theih bangin thupiihsak kholloh na khat in ih lungsim, ih pumpi hong uk thei hi! 

Hihpen keima muhdan hi, no ngaihsutna tawh a kituah kei leh thutuam hi.

Lungdam
Siansiam Khaute
August 29,19



TULAI THUTHANG KUPPIHNA BY:- LT Tuang!

Idol vai pen a min tawh kisai lunglutlo 

Ahih hang, biakna sia 
kuate in ZOMUS makai ZIUSA makaite cih bangbang ci,
kuate in Laisiangtho ii cih bangbang ci cih lunglutzaw ing.

1. Amasa in Dr. Do Suan Mung cih mah bang aa lasak kidemna kilapsangnate deihlohna le nialna hilo hi cih gen nuam ing.
2. Amin a kammal zat hiloin hih kammal khat tungtawn aa i ngaihsutna i lungsim puakte pen avom le akang bangin koi dan hiam cih hong kilangkhia sak ka sa hi.

3. Pawlkhatte in Idol dawi aa ci aa na deihkei vua leh music zongh dawi aa hi biakinn ah zangh nawnkei un peuh mawk cih uhhi. 
A taktak ah tua bang a gente in Laisiangtho sim ngei hetlo, sia kiciante ii Laisiangtho hilhnate zongh limtak ngai ngei hetlo hi kha ding hi. Music kipatna vantung pan hi.

4. Pawlkhat leuleu in idol cihciang lasiam kidemna ci in ko na ngaihsun lel ung, Pasian in i lungsim hi hong et cise hi.
Na khat peuhpeuh i theihma aa i khialh bel phadawm aa theipipi in i khialh suaksuak, i zat teitei leh bel Pasian in i lungsim hong theipen mah hi.

5. Idol khiatna milim a cihna bek hilo ci aa khiatna a dang khatin a ngaihsun a om mah bangin lasak kidemna ah idol kammal tektek zat kullo, kammal dang zongh zat theihluat ci aa a ngaihsun zongh kiom hi. Kawlten Dwih-hah a cih uh ka nih a phasak thei kammalte bel ahih theih laisiah pelh ding mah hoihzaw veve sa ing.

6. Milim bia cih ciang a milim ngiat mah om pah aa tua mai ah kunna bek milim bia cihna na hi hetlo hi. လက္တစ္လံုးျခား tawh မသိမသာ aa Satan vanzat/kammal/psycho te hong lutlutta hong kiguangguangta ahi mai tam? Deihkaih kiphelhna tawh i lungsim sungah mun hong lala khin ahihloh nading vakhu bangin pilvang huai kasa hi.

7. Khat le khat kilapsangna kipahtawina kithapiakna hi in thupi mahmah hi. Idol minlo buang tawh kilamsang zolo kipahtawi theilo i hi tam? 

8. Kei mimal aa dingin biakna sia lah hilo, idol makai lah hilo, a dem dingte lah hilo kahih manin asia aa apha zong lunghimawh huailo hi. 
Ahi zong, upmawh hetloh Pasian nasem dan a kici tampite in makaite mai, mipi mai enin atamzaw ii deih, kipawlna a sem zo a thahatte ii cih mah va cihpih va thukimpih uh danin mu ing. 
Laisiangtho tawh thu hilh ding siate in makaite muanna le makaite tawh kisiat ding utlohna peuh tawh kam hong pau aa Laisiangtho hong siksan nawnloh khak ding uh a pawlpi mite leh a za kha a sim kha mimalkim aa dingin khasiat huai ka sa hi.

Idol vai a gen ka hikei aa idol vai hangin a kilangkhia i concept/lungsim puakziate le i thu ngaihsutziate ka muh dan ka genna bek hi.

Min bel Laisiangtho sungah thupit ngaihsut in khiatna neitak aa min tampite na kiphuak hi.
Zomite zongh min i kiphuahteh deihna nei khiatna hoih takin a kiphuak min ngaih a kipia tangtang ngeina neite ihihi.

A sem a bawl makaite ii cih bangbang cih sukziauh theih ding a kisam pen mipite hi aa, tua makaite a khialhna a kawk ding, lammaan ah a puak ding, Laisiangtho tawh thu a hilh ding pen Pasian nasemte hi. Kilehbulhkei ni. 

Mihai khat, bangmahlo khat ii thugen tawh buai a ci zongh om aa a gen dingin a kilawm Pasian nasemte in hong hahgen tuankholloh uhciang, suangtumte hong kiko, ganhing la hong pau ta zongh ahihna mel.

Bonus:
Idol kammal zanglo aa
ZIOK in Zomi Lasiam Kidemna hong cih vua leh
pawlkhat in
Lasiam Kidemna maw Lasak Siam Kidemna 
ci toto lai mawkin
Zomi tampite pen naupang a pau thei tung thudot a hat mahmah laitak dinmun ah a om pan i hilai mawk tam ci phial ing.

Ldam cip
LT Tuang 

Wednesday, August 28, 2019

AUSTRALIA GAM THUTHANG

August 27, 2019 Australia thuthang 

Australia 🇦🇺 gam ah Numei in Pasal a ut leh kici thei, Birth Certificate ah zong khel thei 

Cihdan thu lamdang amak theithei hong piangta Idol zong 2000 khit a hong piang thu hi.
Kum 2000 khit a thupiangte lamdang semsem ta ei,
Christian te pilvang huai mah2 ei,

Kum 2000 khit a thu piangte Idol vai, nulenu palepa vai, Numei pasal kicithei khek thei vai, alamdang zaw piang lai ding hi!

English a simnuamte ading link
https://trib.al/Iws0p8d



ZOMITE IN IDOL KAMMAL TAWH KIPAH TAWINA, Sia Lian



ZOMITE IN "IDOL" KAMMAL TAWH I KIPAHTAWINA LE THANKS GIVING DAY I ZAT HUN NGAIHSUT HUAI 

Idol cih kammal pen a a khiatna bulpi (original meaning) hong kipatkhiatna taktak Greek kammal "eidolon" - "milim" (image) a cihna hi. Milim (idol or cult image) pen Pasian bangin mit tawh kimu thei pumpi milim (physical image) - suang leh sik tawh a kibawl milim ahih kei leh mi (statue, or a person) mai-ah kunsukin biakna pen milim pasian biakna (idolatry) kici hi.

Abrahamic religions thumte- Christianity, Islam leh Judaism ah ''idolatry'' kici kammal pen Pasian ahi lo, na dangte biakna cihna hi. Pasian khat bek biaknate (nonotheistic religions) - Christianity, Islam leh Judaism ah "idolatry" pen pasian man lo lo biakna (worship of false gods) a cihna hi a, Moses' tunga Pasian' Thupiak Sawmte manphatna sungtawng (core value system of the Ten Commandments) in na kham in, phal vet lo hi cih Paikhiatna 20:3 leh Thuhilhkikna 5:7 ah, "Keimah longal pasian dang na bia kei ding uh hi," ci-in Pasian' kammal na om hi.

Indian religions tampite lak-a (theistic and non-theistic forms of) Hinduism, Buddhism leh Jainism cih biaknate ah idols (murti) pen a bulpi, a ciangtanna om lo a lim kilahna (absolute symbolism) bangin a kingaihsut hangin "The Absolute, or icons of spiritual ideas, or the embodiment of the divine" ci-in na kingahsun tham lo lai zen hi.

Hebrew Lai Siangtho (Bible) Greek pau tawh a kiteikhia "Septuagint" (kum zalom 3 -2 BCE kikal) kici ah "idol" kici kammal pen pasian leh nusian (diety) tampi nei biaknate (polytheistic religion) in a pasiante uh ahih kei leh a nusiante uh pumpi sik leh tang dinga palai (physical representations of deities) a zat uh a cihna hi na ci a, Hebrew kammal in "elilim" - a thanem, a ciamteh tham lo, bangmah ahi lo (weak, insignificant, nothing);  "pesel" = a kisuitawm milim suakta takin a ding (free-standing carved statue); leh "tselim" - milim (image) hi cih bangin na kitei hi. Hebrew Bible khempeuh ah  idol pen "pasian man lote ahih kei leh gamdang pasiante" (false or alien gods) a cihna ci-in a khiatna tuam vilvel (pejorative meaning) in na zang bek uh a, Israel leh Israel mi ahi lote tuu leh keel bangin a kikhensiang vilvelna uh ahi hi.

Jewish tradition ah Abraham' pa Terah pen milim bia mi (idolater) hi a, idols na bawlin na zuak hi ci-in Midrash Genesis Rabbah 38 ah kigelh hi. Idolatry kammal hong piankhiatna Greek kammal "eidololatria" kici pan hi a, a khiatna pen milim pasian biakna ("worship of idols") a cihna hi a, Latin kammal in a masa penna dingin "idololatria" ci-in na kizang a, tua khitin Vulgar Latin in "idolatria" ci-in na kizang hi. Tua khit nung 12th century Old French kammal in "idolatrie" ci-in na kizang a, 13th century in English kammal ah "idolatry" ci-in kizang pan hi bek hi. Kammal kibang a khiatna kibang nei (synonyms) dingin English kammal in "idol" a cih pen thupi in i ngaihst diak mite a cihna thu um lo mite in hong kipheng zat uh a, tua hong kizeel suak ahi hi.

Gam thumna leh gamdang tung khinsate in a muh a tuah khak masaksakte uh i biakna leh i ngeina tawh kituak mah hiam cih saupi lungngai mel loin thupisim lua kha pahpah in, i minam leh i gam-ah hong puaklut sawm khin pah masa kituh uh bang hi (a khiatna kan man sese lo, kan dingin zong ngaihsun sese lo, ahih kei leh thei sese lo zong hi kha ding uh hi). Conservative kici kammal a khiatna in Lai Siangtho (LST) thu a um a, zuite hi ci-in a khia suk ziau giap ngam mite, LST um diak kineih in, Christian kici nuam pha diak conservative Zomi sunga hon khatin hih IDOL kammal zong zat mawk uh bel ka zak cil a kipanin zat dinga kammal kilawm ka sakpih vet loh leh Christian ngeina tawh kituak ka sak het loh kammal hi.

US ten a zat khempeuh uh ei civilization tawh kituak mah hiam , ei ngeina, ei tunna ciang (level) leh ei thu upna tawh kituak mah hiam cih tawiteh masa sese loin a pum hoihsak suk pah i tam luat manin a sawt loin a sia zaw tampi hong piang beh lai ding bang hi. American ten annual Thanksgiving Day a zat ni uh bang engsuk pah pong in, i zatpih pah pong zong a bul a bal kancian leng Christian ngeina hilo hih tuak hi. America tuaksuak mite (indigenous people) Native Americans mite a lom thahna uh lungdam kohna pawi a bawlna panun hong piangkhia minam dangte lom thahna lungdam bawlna pawi na hih tuak thong hi.

Leitung adingin mihingte civilization ah mi kilom kithahna nasia pen "WORST GENOCIDE" mundang ah piang lo a, Native Americans 100 million a kilom thahna tawh Americas nihte hong piangkhia ahi hi. Thu um i kicih takpi leh i kammal zatte leh pawi zatte Christian ngeina tawh kituak mah hiam cih zong lungngaih tham mahmah hi.

AMERICAN THANKSGIVING HONG KIPATKHIAT  ZIA - LUNGDAMKOH ANNEK KHAWMNA (Thanksgiving feast):

Christopher Columbus in 1492 in South Asia lam sum bawlna lampi zong dingin Japan manawh kimlai America gam na tung zawsop in, Leitung Thak (New World) ka mukhia hi ci-in hong tangko hi. Tua khit nungin Mikang gamkeekte leh England gam-a biakna hanga bawlsiatna thuak ding kihtate America ah peemta leh gamkeek in hong lut uh hi. America gam-ah Europe pan a gambeel a va teng (settlers) mite in a gam keekna uh leh America ah teenna ding a bawl theihna dingun Native Indian 300 million in thahna/sihna tuak uh a, leitung tangthu adingin kilom kithahna nasia pen (worst genocide in human history) hi lai hi.

1621 in upmawh thu kigenna tawh ki-upsakna tangthu (mythologised) ah biakna pia dinga khualzinte (Pilgrims) leh tualsuak mite Native American ten anlim nono nekkhawmna (gastronomic encounter) nei uh hi cih pen US history ah a zak nop dinga tangthu phuahtawm kiteisawn (fairytale version) hi napi US history ah inndei suang kiu ahih leh inn kingakna tawphah dinga kizang suang suak hi. US ten gam bup Lungdamkohna Ni pawi a neih ciangun lungdamna leh annek khawmna hunin zang uh a, ahih hangin US Presidents ten tua ni-a gawh dinga kipia turkey kici ak nam khat a maisakna uh en dingin mihonpi leh news reporters a dim a ha-in kiphu ngeingai in buai khop den uh ahih mi tampi in hih bang ngeina zadah mahmah in, a gensia tam mahmah ta uh hi.

Historical context panin enpak leng Thanksgiving zatna pen a kihhuai thupiang tuamtuam (nauseating affair) tampi na om hi. University of Texas journalism professor Robert Jensen in AlterNet website ah, "Thanksgiving" cih kammal pen mindaina/maizumna (disgrace) tawh kidim hi ci hi. Robert Jensen in a laigelhna ah, .."1637 in Massachusetts Bay Colony governor John Winthrop in Pequot India mite pasal, numei leh naupang za tampi lawhcing takin a kilomthahna (successful massacre) phawkna dingin "thanksgiving" zat dingin tangpi tangta theih dingin na tangkokhia (proclaimed) hi. Hih bangin American continent (North leh South America ah) ah American Indians minamte 95 panin 99% kikal kilomthah in mangthang uh hi," ci hi.

Historian leh "An Indigenous Peoples' History of the United States" laibu gelh Roxanne Dunbar-Ortiz in Thanksgiving Day kizat pen ngaihsum tham cing mahmah a, lawp luatna dingin tha hong pia ding om lo hi ci hi. 2015 in nial zawh loh ding Native American minamte kilomthahna thu (indisputable genocide of Native Americans) tawh kisai lai a gelhna ah Dunbar-Ortiz in, "Gamkeek a America a lut a teng (settler colonialism) ten milom thahna dingin "genocidal policy" kici a zat loh uh kiphamawh uh a, "Euro-American colonialism" pen "capitalist economic globalization" ahih manin a bul panin milomthahna tawh na kipan hi," na ci hi. 

Tua bang mahin tu lai-in Iraq, Libya, Afghanistan leh Middle East gamte a kilom thahna pen Euro-American neo-colonialism policy mah zopna hi a, milom thahna tawh a ngonggamtatna uh pen America ah Native Americans mite leitang suhsakna dingin "capitalist economic globalization" a zat mah bangun tu-in a zang lai uh hi bek a, leitung bei dong zang ding uh ahih manin amau gam ngimna tangtun sakna ding leh meetna (interests) ding ahih peuh leh milom thahna dingin "genocidal policy" khawlsan ngei lo ding bang uh hi.

Tua banah leitang guksakna (land theft) tawh kisai Dunbar-Ortiz in a genna ah Native American mite sum bawlna lampite (trade routes) laksakna leh a leitang uh guksakna hangin nek ding leh a kisam na tuamtuamte haksatna leh kitangsapna piangsak ahih manin milip khan'na ding a dal banah gaamkeekte tung leh European mite van bawlsate tungah a kingak peelmawhna ding uh lampi piangsak hi ci hi.

A phamsa historian Howard Zinn in a laibu "A People's History of the United States" ah Mikang gamkeek ten 'capitalist dispossession' kici zangin 1814 Treaty kici thukimna Native Indian Creek nation tawh bawl uh a, Indian minam khat panin Indian minamte khenkhia (splitting) uh a, a beh leitangte uh khensak in, leitang tawh golhgukna (bribing) zangin pawlkhatte tungah leitang pia uh a, pawlkhatte tuamkoih khiat uh hi. Hih thu hangin a meet bekbek lamet leh haipihna tawh mihaute thuneihna tawh ki-ukna Western capitalism lungtang hong piang hi ci hi. 

Tua loin US ten tualsuakmite Native Americante leitang suhsakna dingin "land grabs" policy zang uh a, a patkung ciin'na (cotton cultivation) dingun pat kumpi gam (cotton kingdom) leh sila zanga lokhawhna leh singkung suanna "slave plantations" cihte bulphuh hong pianna suaksak uh hi. A tom in gen leng a beisa hunin US tangthu phuahtawm bawl ten (mythmakers) thukham tawh kituak loin a ankuang uh-ah "pumpkin pie" leh "cranberry sauce" bek koih ding a thupisim uh pen a lamdang hilo hi.

*The United American Indians of New England ten US leh European settlers ten Thanksgiving tangthu a man loin phuaktawm (fabricating) uh a, 1970 panin Thanksgiving Day pen Gam bup Dah Ni "National Day of Mourning" ci-in tu dong lungphona lahna ni in na zang ngekngek den uh hi.

American ten Lungdamkoh ni ci-in anlak pawi ci-in gam bup khawl ni-in a zat hangun America tualsuakmi Native American ten hih ni pen kum zalom tampi sung ka leitang uh hong kisuhsakna (land seizures) leh ngeina tuam ngiat minamte ngeinate beimangsakna/nawtmangsakna (erosion of tribal culture) ciamtehna dinga khawl ni hi ci-in ngaihsun uh a, gam bup dah ni (National day of Mourning) hi zaw hi ci uh hi.

THUKHUPNA: Idol i cih lak-a minthang vangvang pen sung milim suihsiam Mark Porter in sumngo zangin a bawl 3,000 pounds a gik, 8.5 feet (2.6 m) a sang Satanic Pawlpite in US gam-a Massachusetts state sunga Salem khuapi-a Satanic Temple kong mai-ah a din'sak uh, a lu keel' lu tawh a kibang "Baphomet bronze sculpture or statue" hi (a nuai-a milim hi).

US gam-ah Khristian biakna hatsak kik ding, White House ah Pasian omsak kik dinga tangkopih US President Donald Trump' government in May 7, 2019 in Salem khuapi-a Satanic Temple pen official religion hi ci-in ciamtehna a piak banah Satanic Temple pawlpite tungah siah lak maapna pia (exempted tax) hi. Tua bangin a thukhensatna a lak pen May 4, 2017 in Religious Liberty Act kici biakna khatpeuh suahtakna ding thukham kipsakna ding leh thukimna dingin a presidential Executive Order suai a kaih manin a pian'sak suak hi. Hih thu pen Trump' kamciamna tawh a kibehbulh hangin US gam religious state hi loin secular state ahihna a thahatsak semna leh US Constitution ngeina bel hi zaw hi.  

Pasian um kicici pong in, hong makaihna nung zuizui napi-in Paikhiatna 32 sungah kamsang Moses in Sinai Mual Tung ah ni 40 leh zan 40 sung Pasian tawh a kikholhkhop lai takun a sanggampa siampi Aron' kiangah Israel mite in, “Kithawi in; kote’ mai-ah a pai ding pasian hong bawlsak in. Egypt leitang panin eite hong paikhiatpih to Moses ahih leh bang suak khin cih i thei kei hi,” (Paikhiatna 32:1b) ci-in a kalh ciangun Aron in amaute kiangah, “Na zite, na tapate, leh na tanute uh bil tungah a om kham bilbahte sutkhia un la, kei kiangah tuate hong paipih un,” ci-in Israel mite milim pasian dingin Kham Bawngno a bawlsak mai-ah kun in, a bia pah mite i bat khak pah a, Pasian' hehna hai kibua i thuak khak ding uh thubaih mahmah hi. Kineihkhemna leh milim biakna pen Pasian' adingin a kihuai mahmah hi cih phawkhuai hi.

By: Thang Khan Lian 
Posted: Tongsan Media Group



TEDIM ROAD HONG PIANZIA

TEDIM, ROAD..

1..Leitung galpi nih na pen,eigam sungah , japan te leh mang kang te kido na a hih man in,japan gal, ih ci uh hi..Kawlgam ah japante hong lut uh ciangin, india gam pan in,galkaap, Division 3 hong kuan khia uh hi.

23rd Divisionten,imphal, 20th Division ten, Tamu, area,17th Division ten,Tedim ah, phualpi bawl uh hi.44th te in,a kisap na lam delh kawi kawi uh hi.

 Japan te in kawlgam, a lak khit uh ciang in, zogam lak ding sawm uh a,cbin levies leh,chinwags ki gawm,chin Army,a kici, zomi  gal kap te hang in,zogam ah lut zo pah lo uh hi.

Zomi te tawh leisan mual ah, namsau tawh ki vat gawp uh a, japan mi te tampi si uh hi.zomi te zong 150 liam uh hi.zomi ten thau leh namsau zangh in, vok no, delh bang in, ki delh uh hi.

 Hih chin Army te huh ding in,india pan in,63rd Brigadete,te in an neek ding uh , nisim in vanleng tawh khiat gige uh hi.India pan in,17th Division te hong kuan uh ciang in,lapi tawh ding hong ki pan uh hi.

Imphal khuapi pan in, Tedim, Headquaters tun na ding in,lampi hong zong uh hi.A masa in, imphal pan in, suknu,leh Tonzaang tawn ding in lampi zong masa uh hi.Khel kik in,imphal, lamka,cikha, mauvomtaang, buanli taang ,tongsial,lailo,Tedim ah bawl sawm uh hi.

   Pu, pumza maang kiang ah huh na ngen uh hi.Pu mang in, kokhua nong zuih sak kei ding uh leh hong  vai hawm pih zo kei ning cihi.Tua ciag in, a lamzon na uh khel kik in,imphal, lamka,cikha,singial taang ah,tui khiang ah,naak zaang ah,Tonzaang ah, Tedim ah,laih kik uh hi.

 Imphal pan in, Tddim khua dong lampi ki bawl a hih man in, Tedim Road, ki ci a, tuni dong in, ki ci den ta hi.India lampan in hong ki bawl suk masa a hihi.

SiaThawng Go Thang


Pasian Bek Bia in!

Pasian in, kumpi solomon tung ah hauhna pilna,minthan na pia na pi in,bang hang in, Pasian heh hiam?

Kumpi   solomon in, Pasian phalna om lopi in, milim bia numei tampi, zi ding la in, teen pih hi.Milim bia , a zi te thu mang in , milim biak na ding biak innpi, a lamsak hi.. (kumpimasa..11:7).

A mah mah in zong,sidon mitenusian  Ashlereth leh Ammon mite  milim pasian,milkom,milim bia hi..1kumpi.11:5,33.

Pasian heh a hih manin,a tate hun ah,Pasian in a gambal kham in, khen nih suah hi..1kum.11:11,35.Solomon in milim bia a zi te thu mang in, milim a biak man in,pasian in agam khen nih suah hi.

  Samson in zong milim bia a zi thu a zuih man in,Pasianheh in, thu umlo mite khut sung ah a hun lo pi in, a nuntak na bei in sup lawh hi..

Pasian deih loh nate sem kei ni.Milim biak na, Pasian in deih lo hi. Exo.20:4...Bang hang in kawlentu pawlpi mi te in, neek khawm neek na ah a cidam lo leh , a si khawng om uh a hihiam?.1kawlentu.11:27--30..Topa thupiak a man loh man uh a hihi.

Topa thupiak ih man kei leh,Topa in ih gam bek hi lo in nanuntak na, zong hong bal kham thei a hih lam phawk in..Pasian pen lung duai mah mah na pì in, a thu a mang lo mi te tung ah thu mantak in thu khen pa a hihi.

Sia Thawng Go Thang


Tuesday, August 27, 2019

ZOMI IDOL (azom) by: Dr. Do Suan Mung

ZOMI IDOL AZOM
Dear Zomi U leh Nau, Zomi Idol tawh thului kong gelh lunglut taka ngaihsutna tuamtuam hong piakikte tungah lungdamna kong ko masa hi. Pawlkhatte hong dawnkikna tawh kisai in tawm kong genbeh nuam hi.

Ka thului masa ah Idol i khiatna bul (Etymological meaning) kong limgen kei kha hi. Mangkam a Idol pen tanglai Piantit Pau (Old French) “Idole” pana hong pai ahi hi. Akhiatna pen khut tawh kibawl milim, Lawki pasian cihna hi. Latin pau in “Idolum” hi-a, na lim (image, form) cihna hi in Latin biakna siate in amaan lo pasian, lawkite biak milim genna in zang uh hi. Greek in “Eidolon” hi-a, “Eidos”pana hong paisawn hi in, lim, kisutpih cih khiatna nei hi.

Kammal khat i khiatna i kan ciangin tua kammal bul tangthu (Etymology) kan ding thupi mah hi. Tua banah, tua kammal bang pau hi-a, bang hun lai kizang hiam cih zong theih ding thupi hi. Gentehna in, Greek pau bang Archaic, Classical, Hellenistic (Koine), Modern Greek cih bangin kikhen hi. Archaic leh Classical Greek pen BC hun lai a kizang hi in, Hellenistic (Koine) Greek pen Laisiangtho Thak kigelh hun a kizang Greek nam ahi hi. Tu nai lam a kizang Greek pen Modern Greek hi-in, hih Greek nam tuamtuam te in kilamdanna tampi nei uh hi. Tua ahih manin kammal khat “Greek ah tua hi,” cih bang ziau tawh akhiatna maan, azatna maan a kithei hipah lo hi.

Athupi zaw lai ah, hih kammal koi mun (bangci bang lai) a kizang hiam cih i et ding kisam hi. Gentehna in Idol khiatna i kan teh Greek classics ahi Homer gelh Odyssey ahi zongin, Euripede gelh Hippolytus sunga zat dan en ding maw, ahih keileh, Laisiangtho zatna (Biblical Usage) en ding maw, cih thupi mahmah hi.

Pasian a um, Laisiangtho a um Zomi te ihih manin Greek Classis sunga zat dan peuh et ding hi loin,Laisiangtho in Idol bangci zat cih bek i-et ding ahi hi. Laisiangtho in Idol pen amaan lo pasian, amaan Pasian taanga kizang, a kibia, sing leh suang tawh kibawl milim genna bek phial in na zang hi. Lunggulhna sia leh huaihamna zong milim biakna hi, ci in Col.3:5 ah gen hi. Tua hi-a, Laisiangtho sungah Idol a kizat nakleh ahoih lam peuhmah hi loin, asia lam bekbek ahi hi.

Ka gensa mah bangin mi pawlkhat in ei sang a pilzaw Mangte, Kawlte in zong Idol zang ahih teh ei zong i zat lel ding hi, ci uh hi. Mangte, Kawlte leitung thu ah ei sang pilzaw kha mah ding uh hi. Ahi zongin, Idol abia, Idol azang Mangte, Kawlte ei sangin kha thu ah pil zaw lo uh hi. Pasian muhna ah mihaite hi (Late 14:1). Kha thu a mihaite thu zui ding ihi hiam? Mangte sep peuhpeuh amaan pen hi-a, e’n zong zui ding ihih leh numei leh numei mawhna, kiteenna; pasal leh pasal mawhna, kiteenna te e? Mang ten zang lua kisa biakna sia pawlkhat bangin tua bang mite letthat in, amau mahmah zong tua bang mi hi laimawk uh hiven! Milim biakna zom a Pasian huat pen neih kibang mawhna hi cih zong i phawk ding thupi hi.

Ei Zomi Tapidaw te in na khat peuhpeuh i sep ciangin Pasian umte ihihna tawh i tuatkhop loh mahmah poi penpen hi. Pasian gen, Pasian deihna sangin mipil khat thugen, minampite zatzia, sepzia khat peuh i ultun sak zawh leh i minam dinmun nangawn dahhuai kha ding hi. Leitung kinawhkhel lua in i pu i pate upna Pasian thu sangin leitung thu (secularism) in i khangnote bang huzap zo zawmawk ta hi. Idol kammal i zat khak zong leitung ngaihsutzia (secularism) i hong huzap napi khat hi cileng kikhial lua lo ding hi.

Zomi u leh nau, thu khat peuhpeuh, na khat peuhpeuh i hawm i gen, i sep ciangin Pasian deihna banga i sep theih nadingin Laisiangtho lamlahna mah zong tangtang ni cih kong hanthawn nuam hi. 
Dr. Do Suan Mung

Monday, August 26, 2019

ZOMI IDOL BY: Sia. Do Suan Mung


Zomi Idol ~ Dr. Do Suan Mung

Sia Muana Khuptong in Idol vai hong gen ciangin Zomi sungah ama gen hi asa tawh, hi a sa lo tawh ki-om ngeingai in kibuailawh dektak phial hileh kilawm ka sa hi.

Amasa in Sia Muana Khuptong leh Idol adeih lote in Zomi Idol nasepna adeih lo, alangpan cih bang hilo ding hi ci in ka ngaihsun hi. “Idol” cih kammal zat huai lo a ci uh hizaw ding hi. Tua ahih manin Zomi Idol vaihawm makaite in hih thu hangin thadah lawh, lungkiat lawh a i om loh ding kong hanthawn nuam masa hi. Abeisa a Zomi Idol nasepna tungtawn in Zomi khangnote sungah la lam khantohna lianpi om a, i minam sungah zong kipumkhatna tampi piangsak tuam hi. Tu laitaka i maingat Global Zomi Idol bang zong hoih taka i bawl zawh ding lunggulh huai mahmah hi.

Zomi Idol cih hong piancil in athu hoih ka sa mahmah a, ahi zongin a min bel tawm ka lung anuam kei hi. American Idol pana kila hi ding ci in ka ummawh pah hi. (Athei sa tampi i om mah bangin American Idol phuan pen British te Simon Fuller kici pa hi-a, England ah Pop Idol cih aphuat khit teh America ah American Idol hong phuan in leitung thu in bel lawhcing zawzen hi). Hih Zomi Idol vai tuteng a kigenna ah, pawlkhatte in “American te, Kawl te in zong zang” ci thei hihang. Maan mah hi. Ahi zongin, Idol azang American te, Kawlte leh ei Zomi te kibang lo hihang. Amau pen anungta Pasian athei lo, a um lo te hi-a, ei Zomi te bel anungta Pasian a umte ihi hi.

Zomi Idol makaipite bang Pasian nasem vive hiphial hi. Mi pawlkhat in “Hih Zomi Idol leh Pasian thu kisai kei,” ci uh hi. Tua pen ei Zomi ta dingin maan lo hi. Ei Zomi te Pasian mite hihang. Bangbang i sem zongin Pasian thu tawh kipelh thei lo hi. Pasian thu tawh i tuatkhop loh phamawh hi. I hihna khempeuh Pasian minthan nading hi (1Cor.10:31). Tua zahkhat in abeisa a Zomi Idol a la kisa te Pasian la bekbek hiphial hi. Lasate zong Pasian um vive ihi hi. American Idol, Myanmar Idol a la kisate Pasian phatna la hi peuhmah lo hi. A vaihawmte leh a lasa te zong Pasian cih bang a thei se lo atamzaw thamtham hi. Kei theihna ciangah, American Idol Season Four (2005) a angah nu Carrie Underwood bek in a pianthakna gen ngei hi. Kawlgam la kidemnate ah zong thu um mi pawlkhat kihel zeuhzeuh hi.

Na khat peuhpeuh i geel i sep ciangin American te, Kawl te in bangci sep cih sangin Laisiangtho in bangci gen, bangci lam hong lah, cih ngaihsut ding hizaw hi. American te deuhdeuh nidang in Pasian um uh a khangto in thupi uh hi. Ahi zongin tukhang American te in Pasian taaisan ta uh hi. Pasian thu leh la langpan ta uh hi. American te mun tampi ah etteh taak nawn hetlo uh hi.

“Idol” cih kammal Dictionary in khiatna tuamtuam apia zongin ahoih lam hi ngei lo hi. “Tuanu tuapa ka idol hi,” icih zong ahi ding sanga sang koihzaw cihna hi-a, biakna nam khat mah suak lel hi.

Laisiangtho i et ciangin Pasian in mawhna khempeuh lakah a muhdah pen Idol (Milim) biakna ahi hi. Thukham 10 sungah nihvei gen hi. Pasian dang neih loh ding leh milim bawl a biak loh ding te ahi hi (Paik.20:3-6). Israel gam beimang in, a mite saltaang a, mun citeng ah a kithehthaangna ahang pen guktak man hilo hi. Zuauphuah man zong hilo hi. Mithah man zong hi masa lo hi. Nu leh pa mawhna hang zong hi masa lo hi. Milim (Idol) biakna hang hi. Saltanma a kamsang Jeremiah te pawl in hih thu cian gen mahmah uh hi. Laisiangtho Thak sungah zong milim (idol) Pasian in ahuatna mun tampi ah kimu thei hi (1Cor.10:14; Gal.5:20; 1Jhn.5:21).

Hih thu teng ka etkak ciangin Pasian a it, Pasian minam Zomi te in Milim biakna (Idolatry) ahi zongin, “Idol” cih kammal limlim ahi zongin na hoih genna in zathuai masa ka sa het kei hi. Abeisa a akhatna ngah Sia Thangta te, Siama Niangpi te khawng Idol Thangta, Idol Niangpi peuh a kicih kazak teh ka zakdan nuam het lo hi. Tua kammal i zatzat manin Pasian thupha i taanlawhna peuh a om kha mai tam cih bang kei mimal lung hihmawhna om hi.

La kidemna khempeuh “Idol” kammal zat loh phamawh cih bang hi zenzen lo hi. Telkanna (Research) bel bawl het kengin khial thei kha ning. Ahi zongin, kei theihna ciangah Idol zang American te akhatna, Zomi te anihna, Kawlte athumna hi. Leitung gam tuamtuam ah zong la kidemna om a, Idol cih kammal zang se lo uh hi. Europe te bangin “Eurovision Song Contest” ci uh hi. Asia gam pawlkhat, Korea, Singapore,ctp. te la kidemna zong Eurovision Asia Song Contest mah cipah ziau uh hi.

Asia gam teng Youtube a la kidemna khat zong om a, Own Asiavision Song Contest ci uh hi. Africa sunga gam tuamtuamte la kidemna pen AfriMusic Song Contest ci uh hi. Tua ahih manin i min pen ngaihsut phat taak kha ding cih kei mimal muhna hong sungkhia ka hi hi. Kawlte bang zong “ So kya me, pywe kya me’ cih bang khat tawh hong kipan uh a, Eainmat Sone Yar, Myanmar Idol cih bangin amin laih toto lel uh hi. Ei Zokam tawh ahi zongin, Mangkam tawh ahi zongin, ageel siam ten hong geel leh Idol cih zawzen sangin ei Pasian thu um Zomite tawh kituak zaw min om lua ding hi.

Ka gen sa mah bangin “Idol” cih kammal vai agen hi bek hanga, Zomi Idol nasepna peuhmah alangpan hi peuhmah lo hihang. Kei deuhdeuh in abeisa Zomi Idol nasepnate a thukim lua, ka hih theih zah a zong tha apia, mailam ah zong apia lai ding hing. 2020 kum Lamka a kineih sawm Global Zomi Idol Finale bang zong alem leh apai nuam lua hing. Tua hi in i kammal zat tawm ka lung anuam lo den, tutung hong kigen teh kei zong kei muhna tawm hong pulaak ka hi-a, hih thu hangin kuamah in kitot kisel lawh, kisiat lawh a i om loh ding zong kong thum nuam hi. ‘Zomi Idol mah hoih, i zatzat sa hi,’ icih leh zong amang thei lua ka hi hi. Ka lungsim tawng khat bel nuam lo den ding hi. 

Dr. Do Suan Mung

Sunday, August 25, 2019

GAMDANG TUNG ZOMITE - 3 Innkuan Vai


Gamdang tung Zomite – 3 ~ Dr. Ngul Khan Pau

Gamdang tung Zomite ading cih a thumveina kong khahkhia hi. Topa in na omna mun leh mual ah cidam in hong kem hen. Lungdam Bawl leh Kumthak cidam ludamin hong zangsak hen. Tutung in thuli tate pattahzia, nupa kal thu, zu thu leh sum thu i ngaihsut khop dingin kong tel hi. A kicingin ka gelh loh hangin ngaihsutna leh i nuntakna hong noptuam nading lametna hi. Topa in a sim u leh nau mimal kim thupha hong pia hen.

1. Tate pattahzia tawh kisai:

Gamdang tungsate lakah haksatna khat pen “tate pattakzia” tawh kisai thu hi. Zogam ah a ten lai-in, pi leh pu, innveng innpam tawh naupangte kikhawl uh ahih manin tua zah takin nu leh pate ompihna kisam denlo uh hi. Tua bek hiloin khuasung lawm leh gualte tung panin zong kampau, gamtatzia a hoih hi-in a sia hita leh sin uh hi. Gamdang a kitun ciangin innveng innpam tawh kikhawl cih bang om loin eima inn ciatah ki-om hi.

Mikangte in a tate uh satlo leh ciang tawh kisat theilo a kicih hangin amau a thu tawh na zo mahmah uh hi. Khang tampi thu leh la tawh kipattahna gam ahih manin ciang tawh sat kisam se loin a thu tawh na kikem uh hi. Tua hangin sanginn khawngah zong naupangte ukna in ciang kizang thei nawnlo hi. Pilna leh thutheihna tawh kikem uh ahih manin ciang kisapna na omlo hi.



The Times of India (December 1, 2012) ah India gam pan pai nupa Oslo khuapi, Norway gam ah palikte’n man cih kigelh hi. A thu pen Chandrasekar leh a zi Anupama te’n ta nih nei uh a, a tate uh sangkahsak uh hi. A ta uh Sai Sriram, kum sagih mi in a sanginn ah zunteh a, a pheituam kawtsak hi. Tua zuntehna hangin inn a tun ciangin a nu leh pate’n na taigawp uh hi. “Hih bangin zun na teh kik leh India gamah kong koih ding uh hi,” ci-in vau uh hi. Ni khat Sriram in a zunteh kik a, inn ciah ding lau lua ahih manin a sangsiate’ kiangah, “Inn ciah leng ka nu leh pate’n hong tai ding uh hi,” ci a, tua panin Palikte’n hih nupate tate kepzia amau ngeina tawh kituak lo ahih manin a tate uh laksak in inndang ah koihsak uh hi. Tua bek hi loin a nu leh pa Palikte’n man uh hi.

Zomite in i tate thu leh la picing bangin kamhilh kinei loin i deih bangin a gamtat loh uh ciangin tai leh sat i thuah thei uh hi. A thu tawh kihilh dingzia i siam nai loh manin ciangduai mah kizang tangtang lai hi. Tu’n gamdang a om naupangte thuhilhna leh lamlahna i tenna gamte mah bangin i neih kei leh ukloh keploh khang hong suak ding uh hi. A ki-uk lo khangnote in i lametna hong banglo kha ding uh hi. Hih thu tawh kisai-in i mailam lungngaihhuai mahmah hi.

2. Nupa kalbuai tam deuhdeuh:

Gamdang ah nasepna a kidelh tangtang hangin nupa a semkhawm mi tamlo hi. Sepna kibanglote adingin hunzatkhop hun ding tawm mahmah hi. Nitak nasepna panin gimpi in inn tung ahih manun tawldam kawma itna thu kamkum cih bang hun ngah haksa hi. Mikangte’n nipi kal khat sungin amau nupa bek nitak khat bang hun zangkhawmin, thu leh la kikupna leh hun kipiakna a neih lai-un, eite’n hun i neih sunsun zi leh tate tawh kizang lo hi. Lupna tunga i lupkhop theih hangin lungsim kitello kiho thei nawnlo tampi ki-om leh kilawm hi. Upate’n, “Zawlthu kalah sial thawl” a cih uh tawh kibangin nupa kalah sialpi leh bawngpi tawh kimaisak zawhloh ding thu thawl thei hi.

Gamdang a tung innkuante a pasal nu leh pate bekin sum leh pai na lamen lo uh a, numei lamte’n zong na lamen uh hi. Sung leh pute huh loh ding cihna ahih loh hangin, nupa kikal ah zong hih hangin kitelkhialhna hong piang hi. Zogam ah zite in inn nupi hi-in sum zongin diang masa lo uh hi. Ahi zongin gamdang hong tun uh ciangin numeite’n zong sum thalawh in khasum hong nei uh hi. Tua hangin ama nu leh pate zong sumkhak ding hong baihtuam tawh kibang hi. Nupa pawlkhat in sung leh teekte a kikimin sum khak uh hi, a cimawhzaw a om leh zong kitheihsiamna tawh tamzaw khak uh hi. Inn lam sum khakzia tawh kisai-in kilungkimsak lohna hong tam deuhdeuh kha mai tawh kibang hi.

Nupa nuntakna nisim mah in thu leh la kikum tawntung i cihte’n zong haksatna tuak uh ahih leh kum tampipi kikhen nupate in haksatna tam neizaw ding uh hi. Pawlkhat bang kum tampi kimu loin a om zawh uh gam thumna ah kimu in tua kum sung mah in a zi in naupai tawh thuahkhawm uh hi. Hih thu tawh kisai in Zomi bup in ngaihsutna hoih leh ciim a om peuhpeuh kidek hetlo in iki puak, thapiak ding thupi ding hi.

3. Zu mah kilel pen kici hi:

Zomi Association of Malaysia makaite tawh amau zumah January 2012 in ka kimuh lai un thukikupna ka nei uh hi. Amau kiangah, “Malaysia Zomite’ bangin buaisak pen hiam?” ka cih leh, “Zu in buaisak in zong kilel pen hi,” ci uh hi. Summuhna hoihzaw hong neih ciangun nidanga zusan suangbawlte’ bekin a dawntheih uh pen amau zong dawnzo uh ahih manin “tagah nawi mu” a cih bangin uang bawl gawp in kizang khial hihtuak hi. Malaysia bang Muslim gam hi in mi nautang muh in zu dawn cih a kideih lo hi. Amau zong zu dawn lo hi loin, a dawn uh hangin midang tawh kitot kiselna in na zanglozaw uh hi. Tua hangin gamdang pan a pai zukhamte in Malayte khut thuak tam hi. Amau, zukham kikem theilo thuhilhna hong nei in kingaihsun ding uh hi.

Gamdang tung khangno tampi zu hangin si a kicih loh hangin zukham manin mawtaw tuahsia, motor cycle accident, mite’n satlum, kaplum cih bang i tuak uh hi. Gamdang haksapi a tunzawh sawt loin zu leh sa hangin a hun loin sihna khawng i tuak ciangin nu leh pa inn lam a omte adingin thuak hak mahmah hi. Gamdang tung ahih manin a luang zong innlam kipuak zawh ding hi lo a, ei gam banga u leh nau in eima thu tawh misi kivui thei hilo lai hi. America gam bangah mi khat a sih ciangin dollar tul sagih panin tulsawm peuh mah a tawm penin bei hi. Nuntak ding baihzaw a sih ding baihlo hi.

Kum 13 sung (1996-2009) Guwahati Mission Compound ah ka om uh hi. Ko compound panin a kigamla lo ah zu namcin kizuak zihziah hi. Tua bangin khuapi sungah zu zuakna tampi om hi. Tua zah a tam zu zuakna a om hangin zukham a vak khatvei zong ka mu kei hi. Tua mah bangin zukham annkham a kivua kitawng zong kithei kha lo hi. Zudawn om cih a kitheihna bel zuthawl hawm tampipi ninbung ah kimu thei hi. Bang hangin mite’n zudawn uh a, kitot kiselna leh gamlumna in nei lo uh a, en zu kam nam peuh leng buaina tawh kizomin, zu zong kham phadiak hileng kilawm hi. Zu lel diak hiding ihi hiam? Bang hangin khua khat ah zukham khat om leh tua khuasung buaisak zo hiam?

Dr. Wati Aier, Oriental Theological Seminary a principal leh Naga singnuai mite kilem nading ah mapanna hangin Baptist World Alliance in pahtawina award a piakpa in, “Gam khangto ah mite’n zu a dawn uh ciangin mi buaisak kha ning ci hi leh kilawmin gamta uh a, Nagaland ah zukhamte’n mi buaisak ding zong uh hi,” ci hi. Tua hangin Nagaland leh Mizoram bangah zu kilim kham mahmah hi. Zu hangin amah leh amah kithahna, tualthahna, numei tampite sun leh zan kahna, ta tampite sangkah zawh lohna leh annlim nekzawh lohna piang hi.

4. Sum leh pai thu ah:

Sum leh pai thu tam lo gen behlap lai ni. Gamdang tung Zomite’n zing nai 6:00 panin nitak nai 6:00 tan khawng mah nasem tangtang uh hi. Gimpi in inn tung zingsang nai 5:00 pawl mahin zingtho leh nasem dingin diang khia uh hi. Tua banga na a sep kei uh leh sumzat ding neilo ding uh hi. Pawlkhat in inn lei a kicih hangin kum sawmthum sung piak ding a kila hi. Mawtaw zong kum thum panin kum nga sung khawng piak dingin la uh a, mawtaw lei kici hi. Khasim in inn man, mawtaw man, mei leh tui man a piak uh ciangin amau zat ding leh sum khak ding tam val khollo ding hi. Gamdang tungte’n nasem tangtang uh a, innlam a omte’n gamdang pan sum leh pai lametna bek tawh i omkhak ding kidophuai mahmah hi. Ahi thei bangbang sem tangtang kawmin inn lama omte’n zong na hanciam leh nuamtuam mahmah ding hi.

Khamtung a tenna inn zuakin Yangon khawng ah tate khaksa ne ding bekin i omsuk a hoih pen mah ahi ding hiam cih ngaihsut huai pha mahmah hi. Banghang hiam cih leh khua ah teng lai leng huan sung panin annteh lohing, singgah a kipan nek ding na omzaw ding hi. Yangon ah tuate sumbuk ah kilei tangtang pah hi. Zato vai khawngah nuamtuam cih a hih kei leh i tenna inn leh lo zuak ding ngaihsut masa in nei kei leng bang a ci tam ci ing. Gamdang tungte’n nutek patek hong vak ding mah hi. Ahi zongin inn lam ah a omlai khangno tampite’n nasep zong sawmlo, zong zonglo, sum lah zonglo, gamdang tungte’ vak ding bek lametna i neih leh hoih lam sangin siatna hizaw hi.

“Sumngahna hi peuh leh” cih tawh sep ding kilawm kilawmlo cih nei loin i omcip ding zong lauhhuai kasa hi. Gamdang pai nading sum leitawite’n zong Topa zahtakna tawh a kilawm nasep sem ni. Mailam saupi en kawmin gamta ni. Ei adingin metna ahih hangin midangte a dingin sihna cih bang vai i sai khak loh ding thupi hi. Sum bekbek i buaipih ciangin Pasian vai tawh kithuhual theilo ding hi. Sum deih pen a sia a hih zenzen loh hangin, deihluatna leh tua bekbek ngaihsutna sia mahmah hi. Tuhun ciangin tanu leh tapate bawng leh vok zuak bangin a zuak nu leh pa om koikoi hi. Cambodia, India, Bangladesh, Pakistan gamte bangah zahmawh a zat dingin a tate zuak uh hi cih thu kiza tawntung hi. Sum deihna hangin tate nangawn a zuak nu leh pa nuntakna siahuai lua mahmah hi.

I omna ciat ah Topa mah sam tangtang ni. I tate hang bekin ki-it, kilem innkuan suaksawm ni. Gamdang tung Zomite ading a kicih hangin, inn ngak mite adingin zong a kisam thu mah hi dingin ka tuat hi. Topa in a sim u leh naute thupha hong pia ciat hen. 
Rev. Dr. J.M. Ngul Khan Pau