Saturday, May 30, 2020

GUPNA KITAN THEILO VS VANGAM KITAN THEILO


Gupna kitan theilo  vs. Vantunggam kitan theilo

Ut bang gamta nuam ta dingin Gupna kitan theilo cih zaknop ngaungau a, Mi Mawhna a zongnuam ta dingin Gupna kitan kik thei hi cih zaknop hiauhiau kisa hi. 1Tim 2:4-6 i sim ciangin mi khempeuh hotkhiatna ngah ding Pasianin deih hi....Mi khempeuh a tankhia dingin Zeisu hong ki pia tawm hi.” ci hi. John 3:16 ah Pasian hong itna pen kisia lo a nuntak tawntungna i ngah na ding a hi hi. A ki tankik lo ding Pasian thuciam hi ci leng kikhiallo thei mai ding hi.

Zeisu in “ Pa aw Pa aw a ci khempeuh vantung  ki-ukna sungah lut thei kimlo ding hi.” Mtt. 7:21-23 ci a hih manin Zeisu a Um taktakte tung ding, A umlote tunglo ding hi. Zeisu in “Ka Pa deihna bangbek a nungta te tung ding ci mawk hi.” I muhdah khempeuh Hell tung tuanlo ding a, i deihsak khempeuh Vangam tung tuanlo ding hi. Johan 14: 6 ah Topa in “Keimah in lampi ka hi a, thuman leh nuntakna zong ka hihi, Kei hong suanglo in kuamah Pa kiang tunglo ding hi “ ci hi. Zeisu tawh a kizom paisuakte  vantung ki-ukna sung lut thei ding suak hi.

Gupngah ing cihna Laisiangtho bulphuh a i pom thu hi a, upna hang a Pasian i Tuuno sisan leh Khasiangtho (Ephet 1:13-14)tawh ong ciapteh hi. Keima tuute in ka aw za in hong zui uh hi. Amaute kuamah in keima khutsung panin hongsut zolo ding hi ( John 10:27-29). Gup ngah i cih pen Pasian Tapa tawh a kipawlte hi. ( 1 John 5:11-13).
1 Peter 1:3-5 sungah Pasian in ama mite a ding akoih thuphate sia ngeilo, bei ngeilo, vantungah om tawn tung hi. Ki khel themthum cih bang om tuaklo hi. Tua Gupngahna thu pen damdamin i nuntak zia in ong lak ding a, i sih khit Rature khit na ngawn ah Vanthak leh Leithak lam thu ah kitel semsem lai ding hi.

Hih leitungah upna tawh nungta gamtat hoihte  in thupha sang ding hi.Vanthak leh leithak ah zong a gualzo mite hiding uh a, Keipen Amaute Pasian ka hi ding hi , Keima ta zong hi ding ci hi. (Rev.21:7)Amau hangin mite lungdamin Pasian hoihna muhlawh ding uh hi. Upnatawh nung ta a ut bang a gamtatna phamawh a salo te Pasian hamsiatna gen loh, leitung mawhna dan thuak ding hi.Kaat a kikhulna meikuangpi sung tung ding hi.(Rev. 21: 8.) Leitungah Palik zum, Hausa zum, Thukhen zum le minsiat mindaina tawh ni tum ding uh hi. “Pasian a kikhem zo dingin ngaihsun kha kei un. Mi khempeuh in ama vawhnam khaici mah ngah kik ding hi, ( Gal 8:7) na ci lai  hi.

Ei pen Hell/Van gam puak thei Pa i hi kei a, Ong bawlpa Pasian thukhenna thuak dingte I hi zaw hi. (Heb 9:27)Ga duhte in limsa a a phat mah bangin Be duhte in zong tua bang mahin limsa in phat uh hi. Tua manin Pasian itna a thukzia, a zaizia ei telna bek mittaw sialkhau let loh ding thupi hi. Mite pomzia le sandan etsak in ei pomzia le i upna tawh i dinkip ding thupi kasa zaw hi. Ki thalnial tawh Pasian minthang zolo ding hi. Pasian ngaihsutna pen ei pilna khuak tawh kiban zolo, a ma gelna amah (Pasian)bek in thei hi.

“Calvin in ci hi. Armenia in ci hi. Dr. Kim in ci hi. Dr. Enno in ci hi.” cihte zong thupi hi. Ahizongin Apomzia a gen uh a hihi. Vantung tung dingte theician tuanlo hi. A upmawh pipi uh Vantungah i muh loh tampi hong om ding hi. Vantung lutna tawh tang neite hi zenzen lo hi.
Amau in ci a hih man in tan ding tanlo ding cih bang hilo hi. A pomzia a san zia uh genna a kibanglo hi bek hi. Hell tun nading zong hipah samlo hi. Vangam tuntheihna zong hilo leuleu hi. Thu um mi khat I hih zawh ciang a pomdan leh sandan a hihi. 

Mite lungsim leh upna pen ei puatham et tawh kibanglo hetlo hi. Lungsim tawng amu Pasian hi. Ei kicihna sangin Ama ongmuh ong sanna thupi ding hi. Zeisu sisan tawh tatkhiatna, hotkhiatna pen gupna a ci i hi hi. Tua pen mikhempeuh a ding hi. Hehpihna hangin upna tawh hong kipia letsong hi. Hanciamna tawh i ngah zong hi lo hi. ( Ephet 2:8-9). Na san le sanloh , na up le na up loh thu hi bek hi. Nang le kei tung ah up ding le san ding kinga hi. Pasian in lakiklo, dokkik lo hi.

Nang Pasian um in utbang gamta ding maw? / Leitung deihnate nial in hoihna lam manawh ding maw? Topa kiangah Mawhmaina ngen a ni tum ding maw? Na pianthakna leh na Pasian in leitung siatna tuamtuam ong zawhpih zolo maw? Na phuah tawm Zeisu maw? Pasian tapa Zeisu? Na biak Pa aman adik leh na biakzia, na piakzia, na omzia hong kikhel ham tang ding hi. Ni tawp ni ciang in um ing, gupna ngah ing nang le nang cih hilo in, ama ciapteh mi, Tapa Zeisu tawh a kipawl mi, Pasian tawh a mangkhawm ding Tuuno mopawi a sim thei ding hi hang. 

Lungdam!
Sia Thangboih!

GUPKHIATNA KITANTHEI THU TAWH KISAI ENKHAWM NI

Gupkhiatna kitan thei thu tawh kisai a thei nuam ta dingin Lai Siangtho enkhawm dingin i kizawn hi Jesu min tawh.

Hih sim le hang kei leh nang pen koi munah om i hi hiam cih pen Jesu in hong lak tel ding hi.

Topa Jesu Kammal †.
(1)Tua ni mahin tua inn panin Jesuh paikhia a, tuili gei-ah pai-in thuhilh dingin a tu hi.

Khaici a vawh ciangin pawlkhatte lo lai lam dungah tu a, vasate hong leengin a ne uh hi.

Mi pawlkhat in Pasian hong ukna tawh kisai a lungdamhuai thu za napi-in a thu theitel lo uh ahih manin Dawimangpa hong pai-in amau lungsim sunga a kivawh thu a lakkhiatsak hi. Hih bangte pen lolai lampi dung a tu khaicite tawh kibang hi.MATTHAI 13:1‭, ‬4‭, ‬19

(2)Pawlkhatte, suang a kitawphahna leidaina mun a tu hi. Lei thuk loin lum ahih manin a khaici popah hi. Ahi zongin ni hong sat ciangin ankungte in zung thuk kha zo lo uh ahih manin tua ankungnote vulin a keu hi.

Suang kitawphah leilak a tu khaicite pen Pasian thu a zak ciangun lungdam takin a sangpahte a cihnopna ahi hi. Ahi zongin amaute sungah thuktum zo lo ahih manin tawlkhat sung bek um uh hi. Tua ahih manin Pasian thu hangin haksatna ahi a, bawlsiatna ahi zongin khat peuhpeuh a tun ciangin tawpkikpah uh hi.MATTHAI 13:5‭-‬6‭, ‬20‭-‬21

(3)Pawlkhatte, lingbulsum a omna mun leilak tu a, lingbulsumte hong selin hong khang ahih manin ankungte a depgawp hi.

Lingbulsum omna leilakah a tu khaicite pen Pasian thu za napi-in amau nuntakna sung uhah leitung lunghihmawhna le hauh nopnate in Pasian thu vuknelh ahih manin bangmah a suakkhia zo lote a cihnopna ahi hi.MATTHAI 13:7‭, ‬22

(4)Ahi zongin pawlkhatte, lei hoihna mun tu-in hong khang hi. Pawlkhatte in a zah zakhat, pawlkhatte in a zah sawmguk, adangte in a zah sawmthum a gah hi, ci-in a gen khit ciangin,

Lei hoihna munah a tu khaicite pen Pasian thu a zak ciangin a tel mite a cihnopna ahi hi. Tua bang mite a dingin Pasian thu in man nei a, pawlkhatte a dingin a zah zakhat, pawlkhatte a dingin a zah sawmguk, pawlkhatte a dingin a zah sawmthumin Pasian thu in man a nei hi, a ci hi.MATTHAI 13:8‭, ‬23

(5)Pasian’ tate in mawhna bawlbawl lo uh hi. Pasian’ Tapa in amaute kem a, Dawimangpa in amaute susia zo lo hi.JOHAN MASA 5:18

Note sungah Pasian’ Kha Siangtho hong om nakleh nomau pumpi deihna bangin gamta loin Kha Siangtho deihna bangin na gamta ding uh hi. Khrih lungsim a nei lote Khrih tawh kipawl lo hi.ROM 8:9

Zak nading bil a neite in hih thu na za ta un, ci-in Jesuh in a thugen a khum hi.MATTHAI 13:9

By: Joshua Khai Piang 


TUITHANG MYO NGAH DING VAI TAWH KISAI PU PAULUN GENNA

 TEDIM DISTRICT LEH TUITHANG TOWN VAI
MINISTER PU PAU LUN TAWH DOTNA DAWNNA

Tusung teng social media ah Tedim in District ngah ta maw, cih leh Tuithang in town ngah ta maw, cih thu hong thang mahmah a, kinialna zong tampi hong piang hi. Hih tawh kisai-in mipite theih ding kilawm a om hiam, ci-in Tedim Post tanute in Minister Pu Pau Lun kihopih hi. 

?TP: Pu Pau Lun aw, Tedim District vai social media leh mipi sungah a ngah khin maw, a ngah ding maw koi bang hiam, kitel tum lo khatin kigen ngeingai ven hih tawh kisai-in mipite kiang gencianna khat nong nei thei tam?  
#PPL: Gen thei mah ning ei. Hih vai pen nidangin zong a kigen ngen ngei om in. Zum paizia lampi tawnin Cabinet meeting in lai tawh official a a ciapteh pen May 15, 2020 ni hi. Nidangin State Counsellor Aung San Suh Kyi kiangah zong kipuak zel ngei hi. State Counsellor in Myanmar gam politics ah a zahtak mahmah makaite lakah Pu Chin Sian Thang zong na kihel in Pu Thang in ama minthuh ngiat tawh zong District vai ngetna lai na puak khin hi. Tua hi in tun Chief Minister Pu Lian Luai in gambup President tungah a thu a la kicingin na puak to ding hi in thusia lua in hong lap kei nak leh a lem dingin lamen hang. 

?#TP: Tua leh Pu Pau Lun, District vai pen Chin State pan Nay Pyi Taw ah a thu a kipuak ding hi pan suak ve maw? Tu a kipan bang tan bang a sawt lai tam? 
#PPL: He, himah ei, tun Chin State pan Nay Pyi Taw a kipuak pan ding himah ei. Kipuak ding hi in, kipuak khia nai lo cih ding hi zaw. Nidang a kibawlsa document pawlkhat bel om khin in tua hun leh tukikal thu leh la bang teng kikhel a om hiam enin gawmtuah kik ziau leng athu kaihkhop pen hun sawt kisam lo dingin lamen ing. Chin State Chief Minister kiang pan Nay Pyi Taw ah lai kikhak khia ta hi, cih a kitel ciang a thu hong kician pan bek ding suak hi. 

?#TP: Himah ei, tun kitel zawdeuh ei DC vai mipi sung kitel bialbual lo lua mahmah in, lungdam ei.
#PPL: He, a tuaci thei ding khat mah zong hi. Bang hang hiam cih leh pawlkhat in hih tungtawnin metdawh ding na hanciam ahih man zong hi. Tua banah town vai-in zong kei mimal nangawn pawlkhat in hong mukhial mahmah, hong kizahko gawp cih dan ciang dong a tung hi hang. Mailam ah khat vei media tawh hoih tak holimna om thei hen la kigencian leh cih khat ka lungsim ah om hi. 

?#TP: Aw, himah ei Pu Pau Lun. Na lem leh hehpihna tawh Tuithang town vai pen mipi theih dingin hong gen lai o hehpihna tawh. 
#PPL: Aw, himah ei. Tua hi in kei mimal hong kimawhsaknate pen social media khawng pan gengen a sawm khol lo mah hi ing. Meeting thukimnate leh zum vai a thukigen la kigen teng zong file hoih tak kem ing. Audio record zong nei ing, a kisapna a om khak leh ci a ka kep hi. Tutung pen District vai bek thukimna kibawl hi in, town vai pen nidang genna tampi a om ngei hangin tutung bangmah genna a om lo suak phot hi. Tuithang town vai pen Pu Thang Khup NLD ah a tai ciang hong lim gen gawp san pan vua hi in. Kei genna ah nidang lai 1970 kumin town piak ding a kingaihsun Chin State sungah Naring, Surkhua, Webulla leh Kaptel hi in nung 2017 pan Tuithang hong kibehlap tak teh Tedim gam panin Kaptel, Tuithang, Laitui cih bangin hih teng thum hong kigual hi. Tua bang a nidang lai a thukimna omsate siksan a thu ka pulak pen a thukimpih lo hong kisa kha hi. 

Kei cihna ah a lem leh a vekin thakhatin town pia kim ding. Tua hi loin khat ta bek pia ding ihih leh nidang pek a geelna a om ngei khin ahi Kaptel masa hen la, tua the Tuithang, Laitui cih bangin paisak leng, cih pen kei genna hi. Kaptel pen town ding a min kigual masa khat ahih banah tuhun kim leh pam paiziate en leng zong Lennupa vai ahi zongin Rihkhuadar in township hong ngah leh Tedim gam bek hi loin Tonzang gam Bapi dong huamsak ding uh, cih bang thute hangin leilupzia zui-in Kaptel pen i gam bitna ding khat zong suak hi, cih makai pawlkhatte muhna hi. Lennupa pen Falam lamten Buannel a cihcih uh hi in tun zong Falam gam singhalh gam kham hi dingin hanciamna zong om ngei khin hi.

Tua hi in khangthakte zong hih thute theih huai mahmah sa ing. Tun Kaptel in town ngah leh mai kumpi term hun sungah Tuithang, abanah Laitui cih bang hong hi thei ding, tua bangin ngak lah lua loin pai to deudeu thei leh, cih bel i lunggulhna hi. Tuithang pen a leilupzia en leng zong kim leh pam pan zong bit mahmah a khua mite zong mipil mihau thukhualte omna ahih manin lunghihmawhna ding om lo cih theih hi. I kim i kiang khuahun paizia zui-in bang teng kisum thei, kimet thei, ngaihsut ding bang teng om, cih et siam mahmah ding thupi hi. 

?#TP: Social media lamah Tuithang ten Pu Pau Lun tungah lungphona nei ding, cih thu e leh?
#PPL: Himah ei. Ken bel kei lam pan ka kisuanna ding zong om kei, lungphona na bawl nop uh leh nomau thu hi, ci ing. Kei mimal mahmah suk nopna tawh ka kampau ding a kiphuak tawm tuamtuam khawng pen media thukhun zui-in thu bawl nuam leng bawl theih ding zong om kha in cin. Cabinet meeting sung a ka thugennate kigen sawnsawn in tua a kigensawnsawnna pan kei kam ding a kiphuak tawm leh a kitel khial pawlkhat om hi, ci-in mu ing. Audio record hoih tak nei ka hih manin a kisap mahmah leh kei zong ka siksan ding leh ka gen ding om in teh. Ei sung leh midangte lakah gen ding gen loh ding, cih thusim thulang i neih siam ding zong kisam sa ing. Mailamah hihte bek hi loin  i gam khangto semsem leh lunghih mawh huai ngaihsut ding sep ding tampite mu siam en siamin khangthakte pilvanna ding munte ah pilvang tak a mainawt theih ding deih mahmah hang. 

?TP: Lungdam mahmah ei Pu Pau Lun. 
#PPL: Kei zong lungdam mahmah ing ei.



Thursday, May 28, 2020

CHIN leh PAITE MI A OM DiAM

 Chin leh Paite minam aom diam? ~ Thawn Tuang

Kawlgam lam aom Zomi ten bang hangin India lam aom Zomite Paite mi ki ci hiam cih thu ka za ngei hi. Tua ban-ah India lam aom Zomi ten Kawlgam lam aom te Chin mi kici uh hiam cih thuzong ka za ngei hi. Hih thute ka om muan panin ka lungngai tawntung aa, bang phawk khia ka hiam cihleh Zomi te sungah teenna gam ki batloh manin ih minam ahi keeilo khat peuh tawh namdang ten hong sam ahihna ka mu khia hi. Zomi ciatciat Chin mi in hong sam om, Paite mi in hong sam om ahih manin Chin leh Paite cih pen Minam min taktak hi hetlo cih pen mu khia ing.

Zomi te India lam ah Chin mi cih ki zangh ngeilo uh aa, Kawlgam lam ah zong Paite mi cih ki zangh ngeilo sawnsawn ahih manin Chin leh Paite cih pen namdang te hong piak ahih zia a nuai aom munte ah ki mu thei hi.

Paite mi:: Mikangte leh a pualam mi nam dangte in Chin leh Chin Hills ci-in ciamteh uh hi. Tedim gam pan a peem khia/a lal te Aizawl gam leh Manipur gam a tung mi pawl khatte i kilawh i kisapna khat in Paite kici pen Zogam gen loh Tedim gamsung mahmah ah zong a kizat loh pen mi tampi-in lamdang sa in a hang kithei nuam ciat kha ding hi. Tua tawh kisai-in Census of India 1931, Vol. XI, Part 1, laimai 184 sungah: gamsung minam ciaptehna sungah Paite cih pen kiphiat hi.

Bang hang hiam cih leh Zogam Mangpi (Deputy Commissioner of Chin Hills) in a genna ah Paite cih min pen Falam gam mite in Zogam sak lam (Northern Chin Hills) a teeng Zomite pen Thahdo hitaleh Zote hitaleh, Sukte hitaleh mi namte a cihna uh kampau hi a, amau minam min, amau kilawhna min hi lo hi ci hi. A mau ki lawhna min taktak Zomi na ci uh hi. Zomi lo adang min pen mi nam dangte hong sapna hilel ahih manin Paite cih pen minam min taktak ahih loh zia ki tel hi.

Chin mi :: Zomite in ‘Zosuante’ i cih, Mizo ten ‘Zo hnahthlak’ a cih teng pen British kumpi in hong uk ma in amau hong ciaptehna-ah ‘wild hill tribes’ ci-in, ih gam pen ‘un-administered area’, ci uh hi. Chin pen tua hunin British kumpi in Zomi namte tenna teng uk nadinga 1896 kuma a bawl thukhun zong ‘Chin Hills Regulation Act’ vawh ziau uh hi. Hih thukhun pen Chin hills ban-ah Lusei te, Kuki te leh Naga te teenna teng huamsak in kizang ahihi.

Mikangte in Chin, Kuki, Lusei ci-a hong ciapteh uh hangin amau mahmah in, “Amau pen Chin hiam, Kuki hiam kici het lo mah uh hi ven,” hong ci kik veve uh hi. J.G Scott in a laibu, ‘Burma’ cihna ah, “The names Kuki and Chin are not national, and like others, the people do not accept the name given to them by the Burmese and ourselves; they do not call themselves Chins and they equally flout the name of Kuki which their Assamese and Bengali neighbours use.

They call themselves Zhou or Shu, and in other parts Yo (Zo) or Lai” ci-in, Dr. G.A. Grierson leh midangte muhna mah tawh kituakin na gelh hi. Bertram S. Carey leh H.N. Tuck ten zong Zote, Thadote leh Guite thu a gelhkhopna-ah “These Zos, Thados and Guites are called by the Manipuri’s Kuki or Khongjais, who only made their acquaintance after they had migrated north, but the people call themselves by the name of Zo (Yo)” ci-in na ciamteh uh hi.

Guite Innpipa Pu Go Khaw Thang zong, “Go Khaw Thang, who, as already related, was seized by the Manipuris in the course of the Lushai expedition of 1871-72, was the Zo Chief of Mualpi,” ci-in Zo hausa mah na ci uh hi. Mikangte in Chin, Kuki in hong ciapteh uh hangin amau mahin ei le ei pen Chin peuh, Kuki peuh i kicih loh lam hong tel mahmah uh hi.

Mikangte in Chin-Lushai- Kuki hong cih hang, amau mahin ei-le-ei pen ‘Zomi’ kici uh hong cih mah bangin, tua panin hih sungah ‘Zomi Nam’ ci-in ih zangh denta hi. Pu Vum Son’ muhna-ah i minam min ‘Zo’ cih pen ‘Zo’ kici mi khat’ suante i hih man hi, ci hi. Ama mimal muhna hi aa hithei hilo thei hi.

Kawlzang panin Zomi namte pen AD 1000 kum pawl panin nitumna lam khamtung gamah tai kipan ta dingin kituat hi. Khamtung gama a tai, pawlkhatte in Ciimnuai khua sat uh a, tuate pen tulai tak thawntuangah ‘Zomi’ a kici Tedim gam, Tonzang gam, Manipur gam leh Mizoram donga teeng, Ciimnuai-a piang a kici teng hi. Ciimnuai khua mun pen tulai tak a Saizang khua khang ahi hi.

Chin ahi zongin Paite ahi zongin minam dangten hong ciapteh uh hangin amau mahmah in Chin cihte Paite cihte amau sungah kuamah in thei khalo uh aa, zangh hetlo uh ahih manin amau leh amau Zomi ki ci uh ahih manin ei sapna Chin cihte Paite cihte amau minam min taktak hilo hi ci ngiat uhhi. Hong ciamteh ten amau thuthu in hong ciamteh uh hangin amau hong ciamtehna pen nidangin ih pu ih pi ten na thei khalo in na awlmawh beklo uh hi.

Hong ciamteh ten hong dong kha hileh minam min ZOMI na ci ciatciat ding uh ahih lam ki langh semsem hi. Mi nam dangten ih minam ” Zomi ” pen Chin peuh, Paite peuh in amau ut thutawh hong ciamteh ziau uh pen ih pu ih pa te leh lai theilo ten na thei kha banlo uh ahih manin nam dangte hong samna khem peuh tu hunteh thuman penpen thutang penpen tawh minam min ZOMI mah tawh a kal suantoto ihih manin ih maban te namtuito semsem in limcii semsem hi. 

Minam itna leh veina tawh a kaikawm… 
Thawn Tuang

Et khakna mun:

1. A theih huai Zomi te Tangthu by~ Rev. Khup Za Go 
2. Zomi Nam te by~ J.Thang Lian Pau 
3. Zo History by~ Dr. Vum Son

Monday, May 25, 2020

Pasian um vs thu um ~ Tungg Thang

 Pasian um vs Thu um ~ Tungg Thang
Christian icih pen amah leh Pasian mahmah mimal in a kimu mite bek ahihi. Pasian tawh a kimuh teh mimawh ahih lam kiphawk in a khitui luangin Pasian tungah hehpihna a ngente ahihi. Pasian i muh ding zong a thupi ahihi. Pasian amute in mimawh ahihlam kitel pan uhhi. Tua masiah mihoih mah kisasa uh hi. Tua hi a Pasian tawh kimu lopi in Christian taktak na suak thei ngei kei ding hi. A minpua Christian hih ding pen haksa lo a, Christian taktak hihding ei utthu bek tawh a piang hikhinlo in Kha Siangtho thupha a kisam ahihi.

Mi khat in Jesuh kiangah na nung hong zui ning acihleh Jesuh in Mihing tapa in lungak nading mun neilo hi na cihsan in. Hong zui o leh na ci pahlo hi. Mi khat tung leuleu ah Jesuh in ka nung hong zui in acih leh ka innkuanpihte mangpha va khak phot ning ci-a Jesuh in Lawi leeng leen kawma nunglam ente kei tawh kituak lo hi, na cihsan ziau hi. Mi tampi in Pasian upna tawh kisai in zaangkhai ngaihsut lua mahmah uh hi.

Tu hun ciang in Christian tampi in Pasian’ thu um ci in hih kammal kitam zat mahmah hi. Ngaihsun phapha lehang hih Pasian’ thu um cih leh Pasian um cih pen a kibanglo ahihlam i mu thei ding hi. Tua hi in Pasian’ thu um dinmun tawh lungkim ding hilo in Pasian mahmah a um ihih ding thupi hi. Tu hun ciangin Christian lo zong in PhD in Theology cih tepawl laziahziah ta uh hi. Tuate in Pasian pen a um lian hilo hi. A hih hangin Pasian’ thu pen um mawk uhhi. Tu ni in sanggam aw nang pen Pasian um maw? Pasian’ thu um cih i kisittel ding a lunggulh ihihi.

Pasian um

Pasian um i cih te in Pasian mahmah pen a um ngiatte ahihi. Pasian’ thu tung bekah dinglo/kinga lo in Pasian mahmah tawh nisim naisim a kizom te ahihi. Pasian mahmah tawh thu ngetna ah a mimal in a kizom den, a kiho den te ahi uhhi. Tu hun ciangin Pasian um mi kitawm ta a, Pasian’ thu um mi kitam mahmah ta hi. Hih Pasian um i cih te in Pasian (Itna) cih len kipin a sep a bawlna ah mi deidan neilo uh hi. Tu hun ciangin Pasian’ nasem tampi in Pasian um zo taktaklo ahih manin mite deidan neilai uhhi. Pasian a um taktak te in tuate zo mahmah lel hi.

Kei bang ka up pen Pasian thu sangin a kammal ngiat bang a umzaw ka hihi. Pasian thu pen mihingte gen kik, khiat kik ahi a, Pasian tawh i tehkak ciangin a letcip tak hilo hi. Tua a thu bek tungah idin leh sehnel tunga inn lam mah i bang bek ding hi. Tua hilo in suang tunga inn lamte i hih ding thupi hi: Pasian tung, Jesuh tung mahmah ah kilam ding ahihi.

Pasianthu um

Tha ka ngah zawh mahmah loh thu in Pasian’ thu um cihthu ahihi. Tu hun ciangin zong Mikaangte’ upna peengta ka sa hi. Bang hanghiam cih leh thu a nget uh ciangin a tawpna ah “in his name” ci ziau in hih pen tha a ngahzo mahmah lo ka hihi. In the name of Lord Jesus Christ cih pen kei’ thangah pen ahihi. Bang hanghiam cihleh tuhun ciangin Jesus min phuak zong pawl khat omta hi. Hih mun ah ka gennop thu pen leitungah biakna tuamtuam om a, a kiciaptehna ah biakna nampi 11 in kiciamteh hi.

Biakna khat ciat in pasian ci in a min a lo tek uh ahihi. Tua hi in “in his name” cih pen Buddha maw? Allah maw? Confucious maw? Cih pen kiciansak zolo sa ka hih manin tha a ngah zolo ka hihi. Pasian thu um mite in itna bulphuh zolo uh hi. Pasian’ thu tawh buai den lel uh hi. A Pasian mahmah tawh kizop ding, thunget ding cih zong phawklo, thupi sak lo uhhi. Tua banah Pasian piaksa thuphate tawh buai den lel uha, a piapa pen lungdam koh ding zong phawk nawnlo uh hi.

India kumpi Mahattama Ghandi in zong Pasian thu um hi. A hi zong in Pasian leuleu tak teh um zo taklo hi. Jesuh thugente zong hoihsa hinapi Christian na suaklo hi. Tua hi in tu hun ciangin thu um cih bek tawh kicingzo nawnlo, bun nawnlo hi, thu icih tam lua mahmah hi. Bang thu himawk ding hiam? Jesuh in Pasian um unla kei zong hong um un na ci tektek hi. Pasian thu um un a cihna khat vei zong omlo hi. Hih pen leitung mite in a zat kammal bek a hi a, Jesuh in Pasian thu up ding na gen masa ngeilo hi.

Pasian thu pen taangthu bang in a gen siam mahmah Pasian umlo mi tampi tak omta hi. Ei Zomi sungah zong Pasian ka um acih khem hangin Pasian tawh a kimaituah ngeilo tampi om in tua bang mite pen thuak hak thei mahmah hi. Pasian tawh na kimaituah leh na tuisuak ding hi. Tua bangte nuntakna in man nei mahmah pan hi. A thu thei bekte nuntakna tawh kilamdang mahmah hi. Zomite sungah sit taktak ni ci lehang hi bang mi pen tawm lai khading in ka um hi. Tua bang mite in nuntakna thak/a kikheel nuntakna nei pah takpi uh hi. Tua banah vision nei in, Pasian in makaih takpi hi.

Pasian in a hehpih/huh theihloh mi pawl khat om a tuate pen amau leh amau hi a kisate, siam a kisate, pil a kisa a, midangte a muk piksante, maan a kisate leh mawhneilo a kisate ahihi. Tua ahih manin Jesuh in na mit a nintang lakha masa lo a mi mit a nin bang na lak khak sawm na ci hi. Khanglui paunak ah Zawng in a ma khawn mulo in a lawmte khawn ko na ci uhhi. Tua hi a Jesuh in nang tungah hong kibawl ding na deih bangin midangte tungah na bawl in ci pah hi.

Laisiangtho

Lai Siangtho pen i muh i san dan kibanglo hi. Fundamental pawl leh conservative pawl in Lai Siangtho sunga kammal khempeuh Pasian kammal hi ci in saang in um uhhi. Protestantte in ahih leh Pasian kammal pawl khat om a, a vekpi in Pasian kammal hikhin lo hi ci uh hi. Thu mah bangin thu leh la a tuam tuam zong a tawmpen in hih bangin thu nih a om ahihi. Roman Catholic te leuleu in Apocrypha a kici hepkhiat pawl zong Lai Siangtho mah in saang uh hi. Hih Apocrypha sunga laibu te zong zaknop in thupi mahmah hi. RC ka hih loh hangin ka sima, zong mannei sa in tha ka ngah mahmah hi.

Tua hi in Lai Siangtho enpak lehang muhdan thu thum bang a ompah ahihi. Tua hi in leitungah muhdan leh sandan kibanglo mah a tampen ahihi. Ei muh bang a mulote neu et pah cihte pawl, a za theilo cihte pawl pen mihing picing hilo hi. Extreme nam khat ahihi. A pai khial cih ding ahimai taveh. Tua tepawl in hih Lai Siangtho muh dan nam thum a neite bang neu et, hai sa mahmah kha ding uhhi. Amau mun ciat ah mipilte mah na hizel uhhi. Amau dinmun kimu theilo cih ding mi namkhat ahi taveh leh. Tua hi in beel a hawmte tum lehang a ngeih (ngaih) zaw thei mah ahihi. (Lungdamna John 1na sunga Thu a cih ahih leh Logos (word, kammal) a gen nuam hi in tua in a mimal Topa Jesuh mahmah a heem gen ahihi. Hih i gen thu tawh kibang lo hi.)

Mittaw Sialkhaulet

Pasian pen pianzia a cingtaak khat bek anei ahih manin mittaw sialkhau let a i up ding amah ahihi. Nang Pasian na ci kei zong in amah pen Pasian hi khin hi. Nang Pasian na cih man a Pasian asuak hilo hi. A om tawntung Pasian ahihi. A hi zongin Pasian leh a thu pen gawm khak loh ding thupi hi. Pasian’ thu pen mittaw sial khau let in kilen theilo hi. Bang hang hiam cih leh a thu taangzai lua mahmah ahih manin nisim in thuthak om den hi. Tua hi a Lai Siangtho sungah Kahla gelhpa in Pasian thu pen zing nisuak bangin thak den hi acihna ahihi. Pasian in ama thu pen a kisap hunhun in ama nasem te tungah phuangkhia den hi.

Tua banah Lai Siangtho sungah mittaw sial khau let a i let ding thute pen Pasian gen kammalte, Jesuh gen kammalte cihte pen i let kip ngiat ding ahihi. Tua hilo in mi siangthote, sawltakte cihte kammal i letcip luat leh tua pen hilua lo zel kha ding hi. Tua hi in Pasian kammalte a nungtasak ngiat i hih ding thupi mahmah hi. Zong nungta takpi mah hi, tu ni dong in. Tua hi in Lai Siangtho sungah Pasian kammal leh mihingte’ kammal om hi cih phawk den ding thupi hi. Pawlu bangin Timothy kiangah a gelhte bangpen a kawnggak thu cih peuh hi in Pasian kammal hi khin khollo hi. Tua hi a i khen siam ding thupi mahmah ding hi.

Tua hi in Pasian’ thu ah conservative ding hilo in Pasian mahmah tung bekah conservative ding ahihi. Pasian thu pen mihingte gelh ahihi. Pasian pen mihingte bawl hilo hi. Na um kei zong in amah pen a uphuai a belhhuai tawntung ahihi. A vaangliatna pen a kip den ding ahihi.

Jesuh maw a thupha?

Hih la a zangei kim ding in ka lamen hi. Tu hun ciangin mi tampi in a Jesuh masak lo in a thupha bek lamen den uhhi. A Jesuh tel sawm, neih sawm, up sawm masak ding ahihi. Tua loin a thupha zong mot pai samlo ding hi. Kiplo kha ding hi. Jesuh mahmah in Pasian gam leh ama dikna zong masa un ci hi. Mi pawl khat in i masak ding masak khalo in i nunun ding peuh kimasak kha thei hi. Jesuh masak in tua khitteh a thupha hong luang ding ahihi. Jesuh tawh kizom lopi in a thupha hong luanglo khading hi.

Tua hi in hunsim amah tawh kizop kul mawk hi. Tua teh na khempeuh a kip ding hipan hi. Tui zawn i zolh masak lo in tui pen inn hong tung zolo ding hi. Tua hi kei leh a thupha tawh a buai, a amh kham thei ding ahihi. A thupha bek a ente in Jesuh lah taan a thupha lah taan thei mawk hi. Ngaihsun pha in i masak dingte mah masak phot ni. A thu tung bekah kinga in Pasian tungah i kingak khak loh ding a lauhuai ahihi.

Thukhupna

Tua hi in tu a kipan in thu-um mi kici ziauziau nawnlo ding hi hang. Pasian um mi kicih ding ahihi (Ahih hang hih cih ding mi pen tawm kha ding hi). Tua munah Pasian um mi leh Pasian thu-um mite hong kilamdang mahmah ding hi. A thupha ngahna, a nuntak khiatna cihte enkaak lecin hong kidang kha ding hi. Tu hun ciangin thu-um mi kitam mahmah ta a, Pasian um mi kitawm hi.

Tua hi in Lai Siangtho sunga Pasian kammal thute zong a um zo tawm mahmah hi. Thu-um mi in um zolo in ahizongin Pasian a ummi in umzo, saangzo mawk hi. Tua mun ah a kilamdanna na mu ding hi. Thu ummi cih bek tawh na lungkim leh na nuntakna in keu lam a manawh ahihi. Pasian um na hihna tungtawn in a hing/nosuah den ding na hihi. A thu bekin hong nosuah zolo ding hi.

Zomi sungah hih thu zong kitam ngaihsut lo ahih manin mite muhna ah nuntakzia hoih i lakzo kei hi. Tua pen ahangin thu um mi hihna ciang bek din mun ahih man hi. Pasian um te dinmun in mite nuntakna ah etteh huai nuntakna lak denzo ding hi. Tua kilamdanna te damdam in na tel ding hi. Tua hi a Christian minpua cihte pen thu um bek mite ahihi. Tua mite hangin Pasian min thanglo ding hi. Pasian um (Thu um) ngiat mite nuntakna ah kikhelna om ahih mah bangin tua mite hangin Pasian min thangin, a gam zong zai in kikeek toto ding hi.

Tua ahih manin i upna, i dinmun kisit zel ding cih pen nisim in a kisam den thu ahihi. Job in a tate adingin nisim in thu ngen den hi banghang hiam cihleh a lungsim uhah Pasian tung a mawh khak leh a cihna ahihi. Pasian thu-um icih sang in Pasian kammal um kici leh a hoih zaw ding khat ahihi. Tua hi a Pasian thu-um cih leh Pasian um cih kibanglo hi cih phawk tek ni. Pasian thu um hong kicih ding ka lung a kimzo nawn kei hi, Pasian kammal um hong kici leh tha ngahhuai zaw kasa hi.

Hih Pasian um cih leh Pasian thu um cih i khen siamloh, i tel siamloh manin mite lakah Khuavak bangin i taang zo kei a, ci bangin i alna i kilanghsak zo kei hi.

(I kammal zat zia enpha in Pasian thu um kici nawnlo in Pasian kammal um kici leh a hoihzaw khatam, a bunzaw kha diam? Tua ahih kei leh pasian tampi lak ah Pasian khat bek ci-in capital ‘P’ tawh igelh bangmah in thu tampi lakah Thu ci-in capital ‘T’ tawh gelh lehang Pasian a cinuam ahihlam kilangh ding hi. Tua hileh thu um hilo in Thu um=Pasian um) 

Tungg Thang 
9UB Fellow, Silliman University, Dumaguete City, Philippines) 2016



Sunday, May 24, 2020

JACKMA GUALZAWHNA THUKHUN 10TE

JACKMA GUALZAWHNA THUKHUN 10te
Jackma pen kum 55 pha-in tulaitakin China a mihaupen in kiciamteh hi. Amah pen bangmah ngeilo azang mahmah khat hi-in tu-in leitung ah mihaupen khatin kiciamteh hi.

Leitung bup mihau kitelna ah a 18 na ah omin avan neih vekpipen 50 Billions kimin kiciamteh hi.  Jackma in Alibaba.com company pen 1999 kumin kipankhia hi. Manglai sinna in akhuasung Hotel tourist guide-in kum9 sung khasum neilo in sem hi.  Apaisuk paitohna in Bicycle khat zangin tai 17 paiden hi. 

Jackma guahzawhna thusim
  1. Mite nawlkhinnate kingeinaseh hi! Jackma in nasep mun 30 ah siau-in khatzong ngahlo hi. China ah police nasep siau in alawmte 4 tawh pai a, ama siauhna kisanglo hi. KFC China ah a omcillai-in alawmte 23 tawh nasem siau-in pai a, ama a kisanglo leuleu hi. Harvest University sangah sangkah dingin 10 vei siau in a 10 vei-in kisanglo leuleu hi. Tua ahihmanin na gualzawhnop leh mi hong nawlkhinnate kingeinaseh in.
  2. Na ngimnate nungtasak den in! Gualzawhna dingin na sunmang na nginnate nungtasak den in! 
  3. Lungsim thalakna nei den in! Cinema, movies tuamtuamte leh laibu hoih tuamtuamte simin thala-in tuate in Lungsim thak ngaihsutna thak hong pia ding hi. 
  4. Na ngimna theician telcian in! Nisimin na sepding ahoih nono tampi om ding a, ahizongin na ngimna telcian lecin nginna tawh a kisailo nasepnate NO na cithei ding hi. 
  5. Na khialna panin tenkhansa la in! Bangzahin na pil zongin hihkhialh neilo in na om kei ding a, na khialhna leh mite khialhna panin tenkhansa la in sin in. Gualzawhna sangin guallehna pan tenkhansa, pilna kingah zaw hi. 
  6. Phunkei-in! Mitampi Takte haksatnate atuah uh ciangin phun hi. Haksatna ih tuahna munpen gualzawhna ih ngahna ding mun hi cih phawk in. Gualzawhna na ngahnop leh phun kei in. 
  7. Veina nei-in! Gualzawhna ih ngahnop leh veina leh hanciamna tawh sem in! Tuabang na hih leh na gualzo ding hi. Veina leh hamciamna tua nasepna tung ah na neih kei leh na neihzawnate ukzawkte semzaw pah in. 
  8. Midangte ngaihsutna awlmawh kei in! Na nasep hoihhi gualzo ding hing cia, na up leh midangte uppihlohna leh ngaihsutnate awmawh kei in. 
  9. Na hunte Pilvangtakin zangin! Kum20-30 apha khangnote pen hampha mahmah in pilna tampi sinhun ding nei hi. Kum 30-40 na phakleh nang leh nangin nasep sawmin la, na sepkhialh leh zong kipuahphat hunding omlai hi. Kum40-50 na phak leh na sep laihsawmlo in nasep nopsakna leh siamna mun ah sepsawm in. Kum 50-60 na phakleh khongthakte pattah sawm in. Kum 60 na phak leh na tu natate tawh hunla in nuamsa in. Na hunte pilvang takin zatna-in gualzawhna hong tun ding hi.
  10. Khawlkei-in! Lungkialo-in na khawl kei nak leh nang a dingin hun om lai hi. Hu nasanlai leh nang a dingin gualzawhna om hi. Husangin Pasian na muan nak leh nikhat niciangin Zomi-te Pasian agualzo muhtheih tampi hong om sak ding hi.

Topa’n agualzo nuntakna anei dingin mimalkim Thupha hong piahen!Amen.
Sia Pauthawn video pan
Teikhia: Siam
Lungdam 

ZOMITE IKISAP KHAT OM Part-4


 Zomi Movement - Part 4
ZOMITE IKISAP KHAT OM 

1) Zomite Tangthu - Zomi History
     Kumpi leh Lai - adiakin mikangte ciaptehna ahi zongin, laibu ah ahi zongin, Linguistic lam ah ahi zongin ZOMI cih akigelhna om lo hi cih ciang tawh akhawk liuleu, PhD leh Zolai, Zomite tangthu tawh kisai mimuante thubullet kician ahi hi. 

Amaute pen tangthu sin leh tangthu kante bek hi a, Tangthu gelhte hi lo ahih manin mawhsak ding hi kei cih tuteng ka lungsim ah hong suak belval hi. 

Tua bangte in ZOMITE TANGTHU TAKTAK kan ngei lo ding uh a, mi gelhsa asin asim azak bek uh tawh hici om uh ahih manin hibang mite tawh Zomite tangthu kician taktak kiluikhia ngei lo ding a, kibehlap ngei lo ding hi. 

Hibang mite Zomite tangthu gelh dingin kicial lo ding a, icial khak leh ima itun kei ding hi. 

2) ZOMI cih bang om kei, Eimi leh Chin cih bek om hi acicite khasiat huai mahmah hi
   Zomi sung a imuan kumpi nasem ulian leh Zomi biakna leh minam makai pawlkhat in cimawk uhi. Nidangin ka mawhsak ngei a, tusungtengin ka ngaihsutna athak khat hong om a, amaute TANGTHU GELHTE hi lo a, aza ngeite bek ahih lam ka teltak ciangin ka mawhsakna bei hi. 

Amau zong KA THEIH TEKTEK HI cingei  lo a, KA ZAKNGEINA AH, Lai ah, Zomi ahilote tangthu gelhna ah cibek ahih manin ZOMITE TANGTHU tawh akisai hetlopi akidong  khialkha na himawk hi. Banghanghiam cih leh amau pen tangthu sin zong hilo, tangthu kan zong hi lo, tangthu gelh zong hi lo hi cih ka phawkkhia hi. 

Tua bang mite peuhmah in Zogam hong puah lo ding a, Zomi akhantoh nading sem ngei lo ding uhi. Azak leh asin khak ciang bek tawh lungkim uh a, iminam koici leh Kumpi leh leitungbup in hong theihpih thei ding ci-in hanciam ngei lo ding uhi. 

Tua ahih manin Zomite Tangthu pen aza ngeite, asin ngeite, akan ngeite thudot ding na hi lo a, pilna anei kei zongin ZOMI KA HI aci setsette genna, atheih thu leh late, nidang Dawithoihna kammalte leh khanglui Zolate tungtawn bek a kan ding ahih lam ka tel semsem hi. Tuate pen tangthu sin, asimte hiloin TANGTHU TAKTAK AGELHTE hizaw hi. 

Tua ahih manin ulian khatpeuh dot mawk ding hi lo a, History PhD azo zongin dot masak ding hi het lo a, khanglui ngeinate, Zolate, Khanglui vanzatte leh akhang akhang a ZOMITE TANGTHU anakem ciuteute dot ding na hizaw gige hi. 

- LAI ah ahi zongin, tangthu ah ahi zongin a om kei zongin ami - ZOMI HI UNG aci om ahih manin tangthu neite om hi. 

3) UPADI - Law 
     Upadi - law ah hibang hi aci ciangte sangin Upadi ah hibang ahih hangin hibang hileh kisuakta athu kizo thei hi acitheite THUDOT ding na hizaw gige hi cih zong ka phawk thak hi. 
   a) 2008 Upadi ah hibang ahih manin UPADI kipuah thei lo ding hi acite pen kumpi thu leh upadi zui, upadi theite ahi uhi. Ahi zongin Upadi ah akikhak abat hangin UPADI pen thuhoih, ahihkei leh, thusia khatpeuh khel nadingin LAMPI om thei veve ding hi ci a akan aphukhiate pen UPADI SIAM na hi gige hi. State Counselor mun pen galkapte aa ding bek kisa a, ahi zongin Sitni U Ko Ni in pholhkhia a, galkapte lote in zong angah theihna, UPADI zong aman aman lo leh akikhel theih nading lampi ci-in apulakte KIKHEL THEI NGEILO DING HI acite nangawn in lamdang asak zah khopin manpha hi. 

Tua ahih manin UPADI thei om a, UPADI siam om hi. Upadi bangbang hi aci laibupi bangbang lungsim anei mihing om a, tua bang mite  NASEM MUANHUAI hibek a, APIL hilo hi. UPADI in acih hangin hite kisam hi, kikhel thei hi, kibehlap thei hi aci om a, tuate UPADI tel taktakte hi a, mipil hi-in Upadi cih bangbang acite sangin thupizaw hi. 

   b) ZOMI SAZ, SAD or Zomi State hithei ngei lo ding aci mipil om a, Pil lua ta kei leh ka minam min tawh ahithei lampi a om leh PHU NING aci mi om thei hi. KUA makai dingin iteelzaw ding hiam? 

Kumpi ulian leh Zomi makai pawlkhat in SAZ/SAD pen mihaite, akhangto nailote bek kipia hi aci om tazen a, ka khasiat suakin ka dipngek bang ana liang hi. 

Banghanghiam cih leh WA minamte mihai hi lo, mizawng hi lo napi WA SAD tawh kumpi nasem peuhmah amau gam sung lutsak lo a, kumpi galkap koih loin Kawlpau zang loin amau pau bek azang - Federal State dinmun tawh akibang phial uhi. 

Naga SAD zong amau gama ah amau mah alian pen hi a, tua bek tham loin Naga Pawipi pen Kawlgam kumpi budget tawh kibawlsak hi. Amau LAI leh amau PAU zang uhi. WA minamte zahin bel hau lo, gina lozaw hita leh NAGA UKPI GAM anei gige hi a, leitung bei dong a om den ding ahi hi. Asawt ciangin STATE angah thei ding ahi uhi. 

Zomi SAZ/SAD hileh Chin state sung ahih hangin ZOMI UKPI GAM khat suak ding a, Zomite Zongeina tawh kiukin Zopau, Zola, Zolai izang ding a, kuama kiang ah ZOLAI zat ding ngetnget akul nawn lo ding ahih lam athei lo ulian makai tampi om hi cih ka genzel thute ka phawk kik hi. 

Zomi state kingah ngei lo ding hi, kipat vet kul kei aci biikbeek ulian makai om hi. Tuate peuhmah muan ding hi lo hi. Banghanghiam cih leh tua bang mite pen ngaihsut behlap theihna aneilote hi a, Zomi tawh kisai Kawlgam leh leitungbup theihpih dingin nasepna ah hong makai ngei lo ding a, panmun khat pia kha leng anawngkaisak lel, ahing langpan pha mahmah, hong nawngkaisak mahmah dingte ahi hi. 

Mihingkhat zong isuah tungin neucik ipha a, Hih naupang gol ngei ken teh cih mawk om thei loin akum zuiin ama thuin khang toto thei buang ahih leh KINGAH NGEI KEN TEH ciliau sangin kipan photphot leng INGAH HUN OM DING HI acithei ding ulian makai kisam ihih lam zong ka phawk hi.  

Zomi SAZ/SAD/ state nget oen kumpi langoanna hi lo hi. Ngah theih ding kikawmte akingen thei mah ahi hi. Mgahpah ding zong hituan lo hi. Kipat photphot, nget photphot pen ingah nading KAL KHATNA hi. KIPAN ngei kei leng cikciang ngah ding, NGEN mgei kei leng cikciang hong kipia zenzen ding hiam? 

Hithu hangin Israel minam amakaih Pasian Siampi, LST Gelhpa, Pasian kamsangpa, aminam makai, angeina abawlpa, aminamte ahinkhiapa MOSES - Mosi ka phawk hi. 

Pasian in minam makai dingin asap ciangin Mosi in AW, HIMAH EI, PAI KING EI cipah peuhmah lo, athu mang lua, tulai pau leh KUMPI THUMANG akici luate bang hiloin Pasian nasem minam makai asuah theih nadingin Pasian sit cilt hi. Ka minamte makaih keng, koici makaih ding, hong um kei leh koicih ding, koi bangin PASIAN NASEM, MINAM MAKAI taktak suak thei ding kanhiam? ahithei mah ding ka hi hiam ciin Pasian adotkim sitset ciangin minam makai dingin kuan hi. Minam makai hing cih lel tawh KHASUM leh ZA iplah hilo a, aminamte thuakna teltheih ahih manin VEINA, Lainatna tawh asem MOSI ahi hi. 

Zomite in zong ZOGAM MOSI, Pasian Nasem Siampi khat ikisam gige hi. 2005 kumin Joseph Tuang - Kaptel hing hawh a, Sia Khai aw, ZOGAM kitamgko thei ta hi, Pasian in hong thukimpih hi,  Tangko ngam lel in ci-in hong gen ciangin kei zong ZOMI TIMES ah hangsan takin Zomi tawh kisai ka pulak zel a, pawl khatkhat in hong laupih hangin Pasian phalna ah lau luat ding hi kei, kidop siam ding hi ci-in Zogam, Zomi tawh kisai tampi ka gelh hi. 

   c) David Hla Kimatna Thu
        David Hla kimatna pen Covid Upadi palsat hi ci-in akimatna vai Upadi tawh ahi zongin, athu tawh ahi zongin agen ziahziah thei om a, thupi mahmah hi.

Ahi zongin Upadi palsat hi cih bek tawh akimat ding mah hi icih ziau sangin Christian hive hang, UPADI ah hibang ahih hangin hih Upadi tawh hileh athu dau tuam, ahihkei leh suakta thei ding hi cih alampi ding Upadi mah tawh akap thei UPADI SIAM kisam taktak hang cih ka phawk  thak hi. Sitni asem laite in sum tawh akiguaih leh asum tawm leh tam zuiin hanciam thei uh a, atak takin cileng SITNI cih pen SUM sangin adinpih THU ah ahoih thei ding lampi asial agen thei ding ikisap leh ilunggulh hizaw hi. Tua hi peuh leh SUM anget masak sangin athu zawhpih leh ama nget sangin atamzaw kipia nuam ngel ding hi. 

Adang igen ding tampi om taleh hiciang hisak phot ni. 

Tua ahih manin Zomite in athu ciang athei omin koici mapan ding a, koici ngah thei ding cih lam angaihsun om lo ihiam cih ka lunghihmawh thu khat ahi hi. 

ZOMITE IN IKISAP KHAT OM HI
Sia Lan Khai

HONG UK KUMPITE’ THUKHUN ZUI( OBEY ) TAKPI DING MAW?

HONG UK KUMPITE’ THUKHUN ZUI( OBEY ) TAKPI DING MAW?

Tulaitak leitungbup a linglawngsak COVID-19 pulnatna hangin leitung gam khempeuh in zuih ding thukhun a gamgam-ah bawlciat uh hi. Pawlkhat in thupisa-in zui uha, pawlkhat in thupisa loin awlmawh lo lel uh hi. Tulaitak Pasian mizat Sia David Lah vai-in zong i mediate ah ngaihsutna tuamtuam ki-comment ngeingai hi. Pasian thugen khat in hih bang a tuahna hangin i lungsim nuam het lo ahih manin Pasian minthangna a kilat nadingin Khristiante in thu naakpitakin ngetsak ciat ni.

Tua ahih leh ei Khristiante in hih bang buaina i tuah laitakin kumpite thukhun zui ding maw? Ahih kei leh awlmawh lo ding? A diakdiakin ei Zomite ihih leh nopna dahna ah a tukhawm leh a khawlkhawm liailiaite ihi uh hi. I biakna mahmah zong a phatkhawm a biakhawm a, nuam a sate ihi uh hi. Tua ahih manin tulaitaka kumpite thukhun tawh kisai-in zuih ding thuhaksa tampi om hi. Bangbang ahi zongin LST sunga thu tam lo ensuk ni.

Rom 13:1-7

1 A kuamah peuh in hong ukte’ thu na mang ciat un. Bang hang hiam cih leh Pasian’ thukimpih lohin kuamah in ukna thu nei lo hi; ukna thu nei i cih mite pen Pasian’ koih mite ahi hi. 2 Tua ahih manin ukna thuneite a nialte pen Pasian’ koihsa mite a nial suak a, tua bang mite in thukhenna a thuak ding uh hi. 3 Bang hang hiam cih leh gam uk mite pen a gamtat hoih mite’ kihtak ding hi lo a, mi tatsiate’ kihtak ding hi bek hi. Ukna thu a neite kihta loin na omnop uhleh a hoihin gamta un. Tua hileh amaute in note hong pakta-in hong phat ding uh hi. 4 Ukna thuneite pen note’ hoih nadingin Pasian’ nasemte ahi uh hi. Ahi zongin a sia-in na gamtat uhleh gim hong pia taktak ding uh ahih manin na lau ding uh ahi hi. Bang hang hiam cih leh amaute pen Pasian’ nasemte hi a, a sia-in a gamta mite tungah Pasian’ hehna bangin gim a pia dingte ahi uh hi. 5 Tua ahih manin Pasian’ gimpiak ding kihtakna hang bek hi loin, ahi ding thu mah hi, ci-a theihna tawh ukna thu a neite’ thu na man ding uh ahi hi.
6 Ukna thu a neite in amau’ sep dingteng a kimtakin a sep uh ciangin Pasian adingin na a semte hi uh ahih manin tua thu hang mahin zong mangmu a pia na hi uh hi. 7 Tua ahih manin phiangsiah piak dingte tungah pia-in, mangmu piak dingte tungah pia-in, zahtak dingte zahtak bawlin, pahtawi dingte pahtawi ta un.

Hih LST mun i sim teh Pasian in eite tungah uk dinga a koih hong uk kumpite’ thu man ( obey ) ding hong hilh hi. Pasian in kumpi ( government ) i cih pen thukhun ( order ) a bawl ding, gitlohnate a beisak ding leh thutang ( justice ) a khangsak ( promote ) dingin a koih ahi hi. Na khempeuh ah kumpite thu i zuih ding, siah piak dingte pia-a, thukhun zuih dingte zui-a, zahtak dingte zahtak ding pen Pasian deihna ahi hi. Tua banga thuman lohna ( disobedience ) pen mihingte uk ( govern ) dinga a koih Pasian zahtak lohna leh thumanlohna ahi hi. 

Sawltak Paul in hih a laikhak LST mun ( Rome 13 ) a gelh laitakin kumpi a sem pen Nero ahi hi. Hih kumpi Nero pen Rom kumpi teng lakah a siahuai pen leh a gilo pen kumpi khat ahi hi. Sawltak Paul mahmah zong hih kumpi Nero in a ngawng tanin ( beheaded ) a thah ahi hi. Nungzui Peter zong singlamteh tungah bungbukhai-in hih kumpipa Nero in a thah ahi hi. Tua bang hi napi bang hangin Sawltak Paul in ‘ hong uk kumpite thu na zui un,’ ci mawk hiam? Bang hangin ‘ hong uk kumpite thu na mang un, amaute Pasian koih hi,  ci thei mawk hiam? Sawltak Paul in kumpi Nero gitlohdan zong a theih mahmah hi napi bang hangin hih bangin na gen ahi tam?  Bangbang ahi zongin LST in hong uk kumpite thu na mang un, ci ahih manin man ding, zuih ding hi mai hi.

Tua ahih leh kumpite thu a kawi a mamin zui den ding maw leh? Sawltak 5:27-29 ah:

27 Tua ciangin uliante mai-ah sawltakte dingsak uh a, siampi lianpen pa in sawltakte kiangah thu genin, 28 “Hih mipa’ min tawh thu na hilh nawn loh nadingun khauhtakin thu kong pia uh hi. Tu-in na gamtatnasate uh thei un. Jerusalem khuasung khempeuhah thu na genthang uh a, ama sihna pen kote nong ngawh nuam uh hi,” a ci hi. 29 Ahi zongin Peter le sawltak dangte in, “Mite’ thu sangin Pasian’ thu ka mangzaw ding uh hi.

Hih Sawltak LST mun pan bang mu thei ihi hiam cih leh Pasian’ thukhun ( law ) leh kumpite thukhun a kitukalh ( contradict ) ngeingei leh Pasian thukhun zuih zawk ding hi-a, ahi zongin Pasian thukhun leh kumpite thukhun a kitukalh kei nak leh hong uk kumpite thu zong zuih luat ding ahi hi. 

A zenzenin kumpite thukhun sangin Pasian thukhun zuizaw a hong kigawt ( punish ) leh zong hih bang hunin lungdamtaka hong kigawtna san ( accept ) ding ahi hi. Peter leh Johante zong Lungdamna Thu genna hangin kimanin a kisat gawp khit teh ( dan a kipiak khit teh ) gawtna a pia a satte samsia lo, gensia lo zaw-in hih bangin Pasian min tawh a thuakna uh hangin lungdam mahmahzaw uh hi ( Sawltak 5: 40 Tua ahih manin uliante in Gamaliel’ thugen a mang uh hi. Sawltakte samkik sak uh a, a sat khit uh ciangin Jesuh’ min tawh thu a hilhkik ngei loh nadingun thu a pia uh hi. Tua khit ciangin sawltakte a khah uh hi. 41 Uliante omna panin sawltakte paikhia uh a, Jesuh’ hangin mindaina a thuak dingin Pasian in kilawm hong sa hi, ci-in ngaihsun uh ahih manin a lungdam mahmah uh hi. 42 Nisimin biakinn sung le mite inn-ah thu hilh uh a, Jesuh, Khrih hi, cih Lungdamna Thu a gengen uh hi.)

Tua ahih manin a tunga i gen thunih i khensiam mahmah ding kisam hi. Tulaitak COVID-19 hangin kumpite thukhun pen LUNGDAMNA THU gen thei lo ding, cih tawh hong kham hi lo a, hih natna kilawh baihin lauhuai ahih manin mipi omkhop ding deih loin hong kham uh hizaw ahih manin kumpite thu zong hih munah a zuisiam Khristiante ihih ding zong thupi mahmah hi.

Thu-um lote ( Khristian hilote ) muhna ah KHRISTIAN HOIH leh GAMMI HOIH hih sawm tek ni. I Pasian minthan nadingin eite pen LEITUNG KHUAVAK ihi hi.

Deihsakna lianpi tawh,

Rev.Khuallam Cinmang

Note: David Lah thu agennuam masa ih hikei a, Natna vaitawh kisai-ah hong uk Kumpite thuman ding cih deihna ahi hi!