Tuesday, February 26, 2013

PILNA A THUPITNA LAISIANGTHO SUNG PAN


Pilna athupit na Laisiangtho sung pan.

*Topa zahtakna in Pilna kipatna hi a, mihaite in pilna leh thu hilhna dawnlo uh hi.
A kisel ngun leh kham zon bangin Pilna zongin.

*Na pil leh na pilna hangin nuamna sa ding hi.

* Pilna nangah nadingin athupi masa pen ahi a, na
 neih khempeuh na beilawh zongin na zawnding ahi
 hi. Pilna in Mi Lian in hong bawl ding a, limtak
 pom in pahtawina hong ngah sak ding hi.

* Pilna in Minthanna leh pahtawina nang tunngah
 hong tungsak ding hi.

Hih Laisiangtho teng ih simtak ciangin Pasian in
 atate leitung pilna ih kisapna hong Pulak a pilna in
 nuntakna hong nop sak ding hong gen hi.
Tua ahih manin pilna hanciam tek le hang ih minam leh Pawlpi hong nuam ding hi.


JESUH GUMPA LEH HONPA A NASAN NADING IN KITANGSAM STEP te



JESUH GUMPA LEH HONPA A NASAN NADING IN  KITANGSAM STEP/KALSUAN DAN DINGTE.

                                                                           By:Gordon Lindsay.

1)Ei le ei mi mawh ahih lam kitheih kisam:

“Pasian mingthanna le vangliatna a kilatna dingin, mi khempeuh mawhciat uh a ahong honkhia Pasian tawh kigam la hi” (Rome 3:23). Pasian aw kei mi mawh mikhial pa hong hehpih in(luke 18:13). Tua ahih manin Pasian kam mal tung tawn in mi mawh ih hih lam kitheih ding thupi hi.

 

2)Mawhmah ing ci-in thukim: Na Mawhna kisikna

Mawh ing cia thukim in, na mawhna panin na kisik kik kei uh leh amaute mah bangin na si ding hi.(luke 13:3) mawh mah ing ci-in mawhna pan kisikin ki-ap le cin na mawhnate hong kilak khiat sak ding hi(sawltak 3:19). Tua hi leh na mawhna na kitel ding a na mawhna panin na suakta ding hi.

3)Na Mawhpulak/ ki-ap:

“A hi zongin Pasian kiangah ih mawhnate vapulak le hang, amah citakin thuman ahih manin, ih mawhnate hog maisakin ih hoih lohnate khempeuh hong siangsak ding hi (1 Johan 1:9). “Bang hang hiam cih leh ih lungsim a ih up taktakna hangin Pasian tawh kipawl theihna kingah a, ih kama ih genna hangin hotkhiatna a kingah ahi hi (Rome 10:10). Ih mawhna pulak cih pen mi tungah pulak hilo-in Pasian tungah ahi hi.

4)Na Gitlohnate Nusia.

“Mi gilopa ama gitlohna nusia sak unla, thuman lopa ama ngaihsutna nusia sak un. Amah in a hehpih theihna dingin Topa eite Pasian kiangah amah pai kiksak un; bang hang hiam cih leh amawhna mai, siangsak ding hi (Isaiah 55:7). Dahna kahnate penin ih mawhna mai nadingin kicing zolo hi. A tawntung a kimang dingin ih nutsiat dingin akilawm gitlohna ngaihsutnate taisanin nutsiat ding hi.

5)Jesuh Um inla muangin.

“Pasian in leitung mite hong it mahmah ahih manin ama Tapa a um mi khempeuh si nawmloin anun tawntung theihna dingin a Tapa nehsun a hong piak dongin ahong itna ah hong lak hi (Johan 3:16). “Jesuh in Topa hi ci-in mite kiangah genin, Pasian in sihna panin amah hing kiksak zo hi, ci-in na lungsim uh ah na up taktak uh leh hotkhiatna nangah ding uh hi (Rome 10:9). Jesuh in singlamteh tungah nanga dingin ahong sepsaksa um a na muan ding kisam hi. 

6)Jesuh Honpa in sangin.

Jesuh pen, “A khua leh atui ah vapai a, ahizongin a khuapih a tuipihte in ama thugen na ngai/sanglo uh hi. Tua bang hita se leh ama thu ngai-in amah a um mite khempeuh tungah Pasian tate suah theihna ding thu a pia hi (Johan 1:11, 12). Jesuh Khrist pen keitangin hong si kei hong honpa hi ci-in Upna tawh sangin, tua hileh Piangthakna akici pen nang a dingin na nuntakna sungah hong om/piang ding hi. Piangthak akici pen nong feel khansa thei ding hi.

               Jesuh gumpa leh honpa in na nuntakna sungah na san nop leh hih thu ngetna in na thu ngetna dingin hong panpih ding hi.

Vantunga om hong it Pa Pasian, kei nong it manin ka lungdam hi. Na Tapa Jesuh Khasiangtho kei sung hong teng inla, Kei mimawh pa ka hi hi. Hih ka mawhna te hong maisakin la, hong siangsak in, nang ma deih bangin ka zuih theihna dingin hong panpih in, Satan na sepna leh a lauhuaite pan in hong honkhia in, ka lungsung, ka ngaihsutna leh ka gamtatnate ah nang madeih bang ngaihsun in ka sep theihna dingin hong hilh in, ka lawm ka gual nang nong it bangin ka it theihna dingin  hong huh in, ka nuntakna dingin nong gelsak thute abanbanin hong lak in, Ka nuntakna kong kipia hi, kei ahong siampa kong pah tawi hi, tawntung nuntakna ka ngahna dingin na Tapa nong piakna hangin lungdam ing, Na kiangah kha mangthang ka tut theihna dingin hong huh in, nang hong pai kikin nonglak tot ding ka ngak lah mahmah hi hong pai mengmeng in Topa aw Jesuh minin kong ngen hi. Amen

translated by Siam khaute
2/26/13

 

                                                           

Saturday, February 9, 2013

I PIANTHAK DAN KISIT TEL NI


I PIANTHAK DAN KISIT TEL NI

Matt 6:33         Ephesus 2:8-10                                                        By: Siam Khaute
               Hih thulu na sim ciangin na lungsim ah thupha ih ngahna ding in bang teng hih/sem ding cih hong lut hiam? Leitung thupha vantung thupha ih san theihna dingin 1. Ih UP dan ki-et phat kul. 2. Ih pianthakdan/zia ki-et kul, 3. Ih nuntakdan/zia ki-et kul hi. Lei leh van thupha san/ngah theihna dingin hih thu thum tawh kikum suk ni.


1. UP dan/ muan dan.
Upna ih cih ciangin hih leitung nuntakna ding lam tawh kisai upna gen masa ih hi kei a, Pasian updan gen nuam masa ih hi zaw hi. Jesuh Khrist pen kei adding hong si, kei hong gumpa le honpa ci a, upna a gen ih hi hi. Amasa penin Khristiante ih nuntakna sung ah Jesuh gumpa le honpa a sanding pen thupi masa, lampi khatna ahi hi. Tua khit ciangin lei thupha leh van thuphate hong luang thei pan ding hi. Jesuh Pasian tapa kei hong honpa, Pasian ta hita ing cih ih upna bek hiloin, muang taktak khit ciangin piangthak kici a, piangthak koici bang hiam ensuk ni….

2. Piangthakdan/zia.
               Tulai Khristiante na piangthak hiam, Jesuh gumpa leh honpa in na sang takpi hiam? ci-in kidong le hang piangthak keng a ciding ih om kei uh hi. Piangthak ing aciding vive in ka um hi. Ahi zongin ih nuntaknate uh ih ki-et takciangin leitung nate tawh kibual in duh2 deih2 ne, dawn, semin ih gamta uh hi. Laisiangtho ih et tak ciangin Piangthakte utut a gamta cih kimu lo hi. “a luinate kikhelin athak apiang zo hi” 2 kor 5:17.
               Piangthak mi khat ih cih pen Jesuh Gumpa le honpa in Um le muang masa in tuakhit ciangin anuntakna ahoih lamin hong kikhel hi. A gamtatna/nuntakna hoih omlo piangthak khat pen ah Updan aki-et kul hi cih ka pulaknuam hi. Na thukhen ding hi leh, a nuntakna in alak lo Piangthak pen bang ci-in na khen ding hiam? Lst sung en le hang Jesuh  a kimat lai-in Peter in va zui sim a, tua lai a ah om, mite in Peter a muh uh ciangin amah kipulak lo napi-in  amel aom zia leh a kampau danin Jesuh nungzui ahih lam thei mawkuh hi.(matt 26:69-75).Nang e leh…?
               Piangthak Jesuh um,muang a nungta cih pen kama pulak bek tawh kicinglo in Peter bangin ih nuntakna in alah or ih nuntakna tawh min hong theih ding pen Zomite leh Khristiante lak ah a kitang sam mahmah khat piangtakna ahi hi. Ih nuntakna mi’n hong sim theih ding thupi mawk hi.LST sungah “ …Ih kampi bek tawh ki-it loin, lungsim takpi tawh ki-it in ih gamtatna tawh kilang sak ni” 1Johan 3: 18. ci hi. Tua dan ahih kei leh nangle nang kikhem na hi lel ding hi. Lst in “ ka sap mi tam a ka tel mi tawm…” acih danin asap bek a pang ih hih khak ding lau huai hi.
               Ih nuntakdan pen Jesuh zia, deihna tawk akituah kei leh na UP dan leh Pianthakdan kingaihsut phat mahmah kul ding hi.Upna pen LST sungah dawite na ngawnin um in ling kelkel ci hi. Dawite up dan ciang bek tawh ih up ahih khak ding lauhuai ka sa hi. Ih piangthakdan/zia a man kei leh Lei leh Van thupha nasang, ih sang kei lai kha ding hi.

3.  Na nuntakdan/zia
               Hih nuntak dan tawh kisai ih gen ciangin na lungsung ah bang hong om hiam? Pasian tawh kipawlin Piangthak taktak na hih nak leh khatawh kidimin kha deihna bangin na nuntak dinga, tuate in “Itna, lungdamna, lungnopna, thuakzawhna, lungduaina, gamtat hoihna, cihtakna, dikna/hehpihna leh pumpi ki-uk zahnate…”ahi hi. Piangthak khat ih nuntak zia ding pen Pasian in LST sungah mun tampi ah hong gen hi. Hih teng pen Galati 5:22,23 na ah a hong gen ahi hi.
               Piangthak taktak mi khat ihih nak leh ih nuntakna/zia tawh hong kitawikhai ding ahi hi. Piangthak khat ahih nak leh pelloin itna aneih kul hi. Bang hang hiam cih leh Jesuh mahmah zong itna na hi hi. Itna ih neih khat tungah pen kithuakzo, kipia nuam, itsik lo, kisepsak nuam...itna hangin ih sepsak nop/gamtatna ahoih tampi om hi tuate avek in gen zo kei ni. Piangthak khat nuntakna pen tua dan kul hi. Tua dan na hih zawh nai kei leh na UPna leh Pianthakzia kisit pha in.
               Pumpi ki-uk zawhna na kisam pha mahmah hi. Piangthak ci a a pumpi numei, pasal nek leh dawnah ki-uk zolo a anungta mi nu/pa bel na Pasian a thei maw a Um, na Piangthak dan kisit pha in cih hong gen nuam ing. Khristiante pen a siangtho a nungta ding ih hih lam pen Vantung mite nangawnin siangtho, siangtho, siangtho cia aphat Pa hi a, Jesuh a siangtho mawhna neilo pa hi cih ih thei uh hi. Asiangtho a Khristiante ih nuntak dingpen ih Pasian hong uppih lote tung panin kitheithei hi. Hindu le Buddhist te Khristian hong suak ding ih genpih ciangin, tulai thu-umte nuntak zia hong theinai lote in, Thu-umte pen a siangtho a nungta ding mah in hong ngaih sun pah uh a, kei ninlua khamtheih guihtheih ka zang hi, Khristian ka suakzo kei ding hong ci a, thu-umte nuntakna hong theisate in Khristian leh ko nuntakna kilam dang kei utdah ing Khristian suah leh suah loh kibang hong cih pen ka za hi. Hihte tung tawnin Khristiante pen pumpi ki-uk zote hi ding, siangtho ding, hehpina nei hi ding, atom penin Jesuh lungsim nei ding cih pen hong musak, hong theisak in siangthona pen thupi mahmah hi. Paul ih et ciangin a Piangthak ciangin ana sep khawlsan in Pasian deihna bangin nunta in mithat in pai nonlo lian hi. Piangthak khin ih hih nak leh Galati 5: 22, 23 nate kisam mahmah hi cih phawk ni.

               Pawl khatte in siangthona/ gamtatna tawh van gam kitung hilo hi, Jesuh Upna bek hi, Jesuh ih up ding thupi bangbang ih gamta zong ci thei uh hi. Jesuh bek lampi himah hi. Upding mah hi. Na Muang ngam taktak maw? Na nuntakna in azui maw? Tulai Piangthak tamsemsem in buaina tam semsem cih zong ka za zel hi. Tanglai Pasian thugente in Khristian asuah ding uh adeih manin gupna thu agendante uh atamzaw khial phial hiam ci-in ka mu hi. Tu in ka gen nop ah leitung vantung thupha ih san taktak theih lohna pen ih updan, ihsan dan uh pen Pasian deih tawh kituak lo ahi tam maw ka ci nuam hi. Piangthak taktak khat ih nuntakdan aman kei leh bel na Upna/dan kisit pha in ka ci nuam hi. LST in Dawite zong um in ling kelkel ci e guai ahih hang gamtatna om kei, tuate mah ih bang kha diam??? LST sungah gamtatna omlo upna in asi ci hi ven. Gamtatna tawh alak zo Christian ih hih zawh kei leh ih upna leh piang thakna ah ki-en pha ni… hong zawn ing lei le van thupha na san nop leh?
               Lei tungah thupha ih san theih loh pen Ih UPdan, Ih Pianthakdan, Ih nuntakdan pen Pasian deihna tawh kituak zolo ahih manin ih mawhnate in hong dal in thu ih ngen ta zongin thupha ih san zo kei hi. Vot  lah vot lo sa lah sa lo ih hih man hikha ding hi cih kong thei sak hi. Leitungah na septeng van ah na sanding thupha hi a, leitungah na thalawh kul hi cih phawk in.
Zomite Leitung ah minuai ah ih omloh na dingin, minuamsa ih suah na ding, ih upna leh ih pianthakna kien ki in, ei deihdan a um, piangthak maw? Pasian deihdan in um, Piangthak kisit tek ni. Lei ah genthei lai-in sih khit ciangin genthei lai le hang ih nuntakna uh bang man nei mawk ahi hiam? Hih tungtawn in mimal khat ciat ki-encian kik tek dingin ih Biak Pasian min tawh kihan thawn hi hang.
Pasian deih danin um, Ih pianthak takciangin Pasian hong lungdamin Ih minam sung ki-itna hong khangin hong nuam ding a, Pawlpi sung zong hong nuamin hauhna manin hong zui ding hi. A sim mimal khat ciat ih Topa in thupha hong pia hen la, Topa deihna bangin nungta le a haute hong suak sak hen. Amen.  

Tuesday, February 5, 2013

GAMDANG TUNG ZOMITE – 3


GAMDANG TUNG ZOMITE3

Rev. Dr. J.M. Ngul Khan Pau

Gamdang tung Zomite ading cih a thumveina kong khahkhia hi. Topa in na omna mun leh mual ah cidam in hong kem hen. Lungdam Bawl leh Kumthak cidam ludamin hong zangsak hen. Tutung in thuli tate pattahzia, nupa kal thu, zu thu leh sum thu i ngaihsut khop dingin kong tel hi. A kicingin ka gelh loh hangin ngaihsutna leh i nuntakna hong noptuam nading lametna hi. Topa in a sim u leh nau mimal kim thupha hong pia hen.

1. Tate pattahzia tawh kisai: Gamdang tungsate lakah haksatna khat pen “tate pattakzia” tawh kisai thu hi. Zogam ah a ten lai-in, pi leh pu, innveng innpam tawh naupangte kikhawl uh ahih manin tua zah takin nu leh pate ompihna kisam denlo uh hi. Tua bek hiloin khuasung lawm leh gualte tung panin zong kampau, gamtatzia a hoih hi-in a sia hita leh sin uh hi. Gamdang a kitun ciangin innveng innpam tawh kikhawl cih bang om loin eima inn ciatah ki-om hi. Mikangte in a tate uh satlo leh ciang tawh kisat theilo a kicih hangin amau a thu tawh na zo mahmah uh hi. Khang tampi thu leh la tawh kipattahna gam ahih manin ciang tawh sat kisam se loin a thu tawh na kikem uh hi. Tua hangin sanginn khawngah zong naupangte ukna in ciang kizang thei nawnlo hi. Pilna leh thutheihna tawh kikem uh ahih manin ciang kisapna na omlo hi.
The Times of India (December 1, 2012) ah India gam pan pai nupa Oslo khuapi, Norway gam ah palikte'n man cih kigelh hi. A thu pen Chandrasekar leh a zi Anupama te'n ta nih nei uh a, a tate uh sangkahsak uh hi. A ta uh Sai Sriram, kum sagih mi in a sanginn ah zunteh a, a pheituam kawtsak hi. Tua zuntehna hangin inn a tun ciangin a nu leh pate'n na taigawp uh hi. “Hih bangin zun na teh kik leh India gamah kong koih ding uh hi,” ci-in vau uh hi. Ni khat Sriram in a zunteh kik a, inn ciah ding lau lua ahih manin a sangsiate' kiangah, “Inn ciah leng ka nu leh pate'n hong tai ding uh hi,” ci a, tua panin Palikte'n hih nupate tate kepzia amau ngeina tawh kituak lo ahih manin a tate uh laksak in inndang ah koihsak uh hi. Tua bek hi loin a nu leh pa Palikte'n man uh hi.
Zomite in i tate thu leh la picing bangin kamhilh kinei loin i deih bangin a gamtat loh uh ciangin tai leh sat i thuah thei uh hi. A thu tawh kihilh dingzia i siam nai loh manin ciangduai mah kizang tangtang lai hi. Tu'n gamdang a om naupangte thuhilhna leh lamlahna i tenna gamte mah bangin i neih kei leh ukloh keploh khang hong suak ding uh hi. A ki-uk lo khangnote in i lametna hong banglo kha ding uh hi. Hih thu tawh kisai-in i mailam lungngaihhuai mahmah hi.


2. Nupa kalbuai tam deuhdeuh: Gamdang ah nasepna a kidelh tangtang hangin nupa a semkhawm mi tamlo hi. Sepna kibanglote adingin hunzatkhop hun ding tawm mahmah hi. Nitak nasepna panin gimpi in inn tung ahih manun tawldam kawma itna thu kamkum cih bang hun ngah haksa hi. Mikangte'n nipi kal khat sungin amau nupa bek nitak khat bang hun zangkhawmin, thu leh la kikupna leh hun kipiakna a neih lai-un, eite'n hun i neih sunsun zi leh tate tawh kizang lo hi. Lupna tunga i lupkhop theih hangin lungsim kitello kiho thei nawnlo tampi ki-om leh kilawm hi. Upate'n, “Zawlthu kalah sial thawl” a cih uh tawh kibangin nupa kalah sialpi leh bawngpi tawh kimaisak zawhloh ding thu thawl thei hi.
Gamdang a tung innkuante a pasal nu leh pate bekin sum leh pai na lamen lo uh a, numei lamte'n zong na lamen uh hi. Sung leh pute huh loh ding cihna ahih loh hangin, nupa kikal ah zong hih hangin kitelkhialhna hong piang hi. Zogam ah zite in inn nupi hi-in sum zongin diang masa lo uh hi. Ahi zongin gamdang hong tun uh ciangin numeite'n zong sum thalawh in khasum hong nei uh hi. Tua hangin ama nu leh pate zong sumkhak ding hong baihtuam tawh kibang hi. Nupa pawlkhat in sung leh teekte a kikimin sum khak uh hi, a cimawhzaw a om leh zong kitheihsiamna tawh tamzaw khak uh hi. Inn lam sum khakzia tawh kisai-in kilungkimsak lohna hong tam deuhdeuh kha mai tawh kibang hi.
Nupa nuntakna nisim mah in thu leh la kikum tawntung i cihte'n zong haksatna tuak uh ahih leh kum tampipi kikhen nupate in haksatna tam neizaw ding uh hi. Pawlkhat bang kum tampi kimu loin a om zawh uh gam thumna ah kimu in tua kum sung mah in a zi in naupai tawh thuahkhawm uh hi. Hih thu tawh kisai in Zomi bup in ngaihsutna hoih leh ciim a om peuhpeuh kidek hetlo in iki puak, thapiak ding thupi ding hi.


3. Zu mah kilel pen kici hi: Zomi Association of Malaysia makaite tawh amau zumah January 2012 in ka kimuh lai un thukikupna ka nei uh hi. Amau kiangah, “Malaysia Zomite' bangin buaisak pen hiam?” ka cih leh, “Zu in buaisak in zong kilel pen hi,” ci uh hi. Summuhna hoihzaw hong neih ciangun nidanga zusan suangbawlte' bekin a dawntheih uh pen amau zong dawnzo uh ahih manin “tagah nawi mu” a cih bangin uang bawl gawp in kizang khial hihtuak hi. Malaysia bang Muslim gam hi in mi nautang muh in zu dawn cih a kideih lo hi. Amau zong zu dawn lo hi loin, a dawn uh hangin midang tawh kitot kiselna in na zanglozaw uh hi. Tua hangin gamdang pan a pai zukhamte in Malayte khut thuak tam hi. Amau, zukham kikem theilo thuhilhna hong nei in kingaihsun ding uh hi.
Gamdang tung khangno tampi zu hangin si a kicih loh hangin zukham manin mawtaw tuahsia, motor cycle accident, mite'n satlum, kaplum cih bang i tuak uh hi. Gamdang haksapi a tunzawh sawt loin zu leh sa hangin a hun loin sihna khawng i tuak ciangin nu leh pa inn lam a omte adingin thuak hak mahmah hi. Gamdang tung ahih manin a luang zong innlam kipuak zawh ding hi lo a, ei gam banga u leh nau in eima thu tawh misi kivui thei hilo lai hi. America gam bangah mi khat a sih ciangin dollar tul sagih panin tulsawm peuh mah a tawm penin bei hi. Nuntak ding baihzaw a sih ding baihlo hi.
Kum 13 sung (1996-2009) Guwahati Mission Compound ah ka om uh hi. Ko compound panin a kigamla lo ah zu namcin kizuak zihziah hi. Tua bangin khuapi sungah zu zuakna tampi om hi. Tua zah a tam zu zuakna a om hangin zukham a vak khatvei zong ka mu kei hi. Tua mah bangin zukham annkham a kivua kitawng zong kithei kha lo hi. Zudawn om cih a kitheihna bel zuthawl hawm tampipi ninbung ah kimu thei hi. Bang hangin mite'n zudawn uh a, kitot kiselna leh gamlumna in nei lo uh a, en zu kam nam peuh leng buaina tawh kizomin, zu zong kham phadiak hileng kilawm hi. Zu lel diak hiding ihi hiam? Bang hangin khua khat ah zukham khat om leh tua khuasung buaisak zo hiam?
Dr. Wati Aier, Oriental Theological Seminary a principal leh Naga singnuai mite kilem nading ah mapanna hangin Baptist World Alliance in pahtawina award  a piakpa in, “Gam khangto ah mite'n zu a dawn uh ciangin mi buaisak kha ning ci hi leh kilawmin gamta uh a, Nagaland ah zukhamte'n mi buaisak ding zong uh hi,” ci hi. Tua hangin Nagaland leh Mizoram bangah zu kilim kham mahmah hi. Zu hangin amah leh amah kithahna, tualthahna, numei tampite sun leh zan kahna, ta tampite sangkah zawh lohna leh annlim nekzawh lohna piang hi.

4. Sum leh pai thu ah: Sum leh pai thu tam lo gen behlap lai ni. Gamdang tung Zomite'n zing nai 6:00 panin nitak nai 6:00 tan khawng mah nasem tangtang uh hi. Gimpi in inn tung zingsang nai 5:00 pawl mahin zingtho leh nasem dingin diang khia uh hi. Tua banga na a sep kei uh leh sumzat ding neilo ding uh hi. Pawlkhat in inn lei a kicih hangin kum sawmthum sung piak ding a kila hi. Mawtaw zong kum thum panin kum nga sung khawng piak dingin la uh a, mawtaw lei kici hi. Khasim in inn man, mawtaw man, mei leh tui man a piak uh ciangin amau zat ding leh sum khak ding tam val khollo ding hi. Gamdang tungte'n nasem tangtang uh a, innlam a omte'n gamdang pan sum leh pai lametna bek tawh i omkhak ding kidophuai mahmah hi. Ahi thei bangbang sem tangtang kawmin inn lama omte'n zong na hanciam leh nuamtuam mahmah ding hi.
Khamtung a tenna inn zuakin Yangon khawng ah tate khaksa ne ding bekin i omsuk a hoih pen mah ahi ding hiam cih ngaihsut huai pha mahmah hi. Banghang hiam cih leh khua ah teng lai leng huan sung panin annteh lohing, singgah a kipan nek ding na omzaw ding hi. Yangon ah tuate sumbuk ah kilei tangtang pah hi. Zato vai khawngah nuamtuam cih a hih kei leh i tenna inn leh lo zuak ding ngaihsut masa in nei kei leng bang a ci tam ci ing. Gamdang tungte'n nutek patek hong vak ding mah hi. Ahi zongin inn lam ah a omlai khangno tampite'n nasep zong sawmlo, zong zonglo, sum lah zonglo, gamdang tungte' vak ding bek lametna i neih leh hoih lam sangin siatna hizaw hi.
“Sumngahna hi peuh leh” cih tawh sep ding kilawm kilawmlo cih nei loin i omcip ding zong lauhhuai kasa hi. Gamdang pai nading sum leitawite'n zong Topa zahtakna tawh a kilawm nasep sem ni. Mailam saupi en kawmin gamta ni. Ei adingin metna ahih hangin midangte a dingin sihna cih bang vai i sai khak loh ding thupi hi. Sum bekbek i buaipih ciangin Pasian vai tawh kithuhual theilo ding hi. Sum deih pen a sia a hih zenzen loh hangin, deihluatna leh tua bekbek ngaihsutna sia mahmah hi. Tuhun ciangin tanu leh tapate bawng leh vok zuak bangin a zuak nu leh pa om koikoi hi. Cambodia, India, Bangladesh, Pakistan gamte bangah zahmawh a zat dingin a tate zuak uh hi cih thu kiza tawntung hi. Sum deihna hangin tate nangawn a zuak nu leh pa nuntakna siahuai lua mahmah hi.
I omna ciat ah Topa mah sam tangtang ni. I tate hang bekin ki-it, kilem innkuan suaksawm ni. Gamdang tung Zomite ading a kicih hangin, inn ngak mite adingin zong a kisam thu mah hi dingin ka tuat hi. Topa in a sim u leh naute thupha hong pia ciat hen.





MINAM ITNA PEN A PIANGSAK PASIAN ITNA HI.


MINAM ITNA PEN A PIANGSAK PASIAN ITNA HI.

1.Na tate Pau, lai leh ngeina theisak in.

           Mi pawl khatte in minam it leng a ki-khami theilo ding sa kha uh hi. Minam itna pen, minam a piangsak Pasian itna, zahtakna, thupi simna ahi hi. Zomi dingin hong bawlna hangin kong mawhsak kei hi, nangma
gelna ka thukim hi cihna ahi hi.
           Pasian in hebru mi tul zaguk val lakah makai ding leh ami zat ding atel ciangin, a minam a itna hangin mi a that, tualthatpa Moses mah na tel hi. Laisiangtho thak hun ciangin zong, minam leh biakna a thupisak luat  manin mithatte lakah a kihel banah Khristiante athat sawm sawltak Paul mah Pasian in natel se hi. (Pai 3:10; sawl 9:1-19)
           A pianthak khit uh ciangin a minam uh it semsem in, vei semsem uh ahih manin, a minam a itna uh hih bangin na pulak uh hi. Moses in hih bangin  na pulak hi. “ahih hangin tu-in nangmah in amau khialhna maisak in. na maisak kei ding leh, hong thum ing, nangma gelhsa laibu panin kei mah hong phiat mai-in” ci hi. (Pai 32:32)
           Sawltak Paul  in hih bangin pulak hi. “hi thei ding hi leh amaute hoihna dingin keimah in Pasian samsiatna thuakin Khrist tawh kikhenna ding dong ciang nangawn in amaute ka huh nuam hi”  ci hi. (Rome 9:3)
           Tanglai a, Pasian mi zatte in a pianthak khit uh ciangin a minam uh it semsem uh hi. Amau minamte suahtak theih nadingin a l eitung pumpi uh sihna bek tham loin, a kha nangawn uh sih ding kiphal uh hi. Minam a itte sungah itna om ahih manin Pasian in minam tuamtuamte tungah lungdamna thu agen dingin a zang hizaw hi.
           Tua ahih main Zomi Khristiante in, ih pau, ih lai leh ih ngeina hoihte ih kepcing ding kisam hi. Pasian hong piak ih pau ih lai  leh ih ngeinate, ih tate hilhin ih siamsak mahmah ding kisam hi.


2. Pau nam tampi theihna-in pilna hi a, Ei pau theihlohna in Haina ahi hi.

           Ei pau nasiam mahmah khit ciangin nam dangte pau ei pau zahin na zat theihna pen pilna ahi hi. Ei pau bek a theite sangin hamphazaw na hi hi. Ahih hangin ei pau sangin nam dangte pau siamzaw ahih kei leh namdangte pau bek a zang thei na hih khak leh mi mangthang na hi hi.
           Isarealte in zong  amau pau sangin Ashdod pau khawng hong siam zawk uh ciangin Pasian in thupha pia nawn loin, mi sila mi salin omsak hi. Amau pau-in a pau theihlohna uh pen mawhna in ngaihsun uh a, kisiansuah tangtang uh hi. (Neh 13:23-27)
           Tua ahih manin nam dang zi ih nei a, khuapi sungah ih teng ahi zongin, ih tate in, ei pau ah theih nading uh ih hanciam tentan ding ahi hi. Innkuan sungah ei pau mah zatpih tangtang ding ahi hi. Ih om pihte pau pen sinsak kul loin khuasung pan in hong thei lel ding uh hi.
           Pasian piansak, pau nam khat a kem zolo, a mangthangsakte, ih suah loh na dingin, ih lai ih pau, ih ngeinate limtakin ih kepcingding kisam hi. Dawi biakna-in a kizang ih ngeina hoih loteng ih nusiat ding hi bek a, ki-itna a piangsak ih ngeina hoihte ih kepcing ding ahi hi.
           Innkuan sungah pate in ih Pasian biakna, ngeinate  ih tate tungah ih hilh sawn ding ahi hi. Jocob in zong a zi atate Pasian biak zia hilh a, a gam dang pasiante uh koih khiasak hi. (Pian 35:1-7) Pasian hehpihna ih san ziate tate tungah teci pangin ih hilh ding ahi hi. Tang lai mi masate in zong tua bangin hih uh hi. (late 44:1)
           Atawpna ah Delhi Zomite bang mundang asawmte ih hi uh hi. Ih tate in ei pau hong mangngilh ding pen a gamdang mite in zong a hong laupih  mahmah ahi hi. Tua ahih manin hih lai asimkha mimal khat ciatin minam itna leh pau leh ngeinate kem ciang ding hi hang, cih akihantawn hi hang, Topa’n thupha hong ahong piakna hong suaksak ta hen. Amen.

                                                            By: Evan, DoKhup;
                                             Hauhna leh khansauna thusim laibu pan.

ZOMI NAM NI HONG PIANKHIATNA TAANGTHU

ZOMI NAM NI HONG PIANKHIATNA TAANGTHU
By Tg. Vungh Za Pau
Zomi Nam Ni pen Tuunkha (February) 20 ni-in kiciamteh hi. Hih ni pen muhna toi tawh hong piangkhia vat hilo-in minam leh gam itna lianpi tawh hong ki penkhia ahi hi. Hih Zomi Nam Ni hong piankhiatna thu pen thuk-in zai-a, zong sang mahmah hi. Hih ni pen Zomite’ adingin suahtakna, ki-it kilemna, minam vai leh cikmah cianga a mangthang ngei nawnlo ding Zomite’ tangthu mungpi khat ahi hi.

Zomite’ adingin Zomi Nam Ni a hong piankhiatna thu tel taka I theihtheih nadingin hih banga a hong piankhiatna tangthu tawmbeek I theihloh kiphamawh hi. Mikang kumpi in ni suahna lam gamte hong keeka, India ciang hong tung ta hi. India panin Kawlgam khanglam teng 1824 kumin hong la hi. 1852 kum tak ciangin Kawlgam phellang hong laaksak khin ta uh hi. 1885 kum ciangin Kawlgam buppi hong nuaisiah uhhi.

Tua hun laitakin Zogam pen ei le ei ki-ukna India leh Kawlgam kikal ah om hi. Zogam in Kumpi neilo-in mi khempeuh kumpi leh nautang kici hi. Ki-ukna Thukhunpi kineilo hi. Hih bangteng pen gamkeek, huang-eu Mikangte in hong muh ciangun Zogam hong sim uh a, kum tampi hong sim khit 1896 ciangin Zogam hong la zo uh a, 1907 ciangin Zomite’ deihna hilo, Mikang kumpi deihna tawh ki-ukna hong bawlsakin Zomi tangpi tangta deihna donglo-a, Zomi leh Zogam uk ding Ukpi (Feudal Chief) hong guan ziau uhhi.
Tua banga hong bawlnate uh kithuak nuam tuan lo-in Kawlgam sunga om minam kimte tawh a kibangin Zomite in Mikangte I dona tangthu ciaptehna-in Zomi Nam Ni hong piankhia ahi hi. Tua tangthu leh-et kik leng:-

1939 kum khit ciangin suahtakna ngah nanga hanciamna hong nasia semsem hi. Zomite’ khuamuhna zong hong zai semsema, Zomi Kipawlkhopna panmunlente in gamkeek Mikang kumpi tung ah anuaia bangin nam 9 na ngen uh hi. Tuata in:
Zogam in Zanggam tawh a kibanga ki-ukna lama phattuamna a ngah nading.
Zogam ki-ukna pen Zomite deihna tawh kizui-a Thukhunpi bawl nang.
Pilna lam, cidamna lam leh sumzuak sumleinate a khantoh nanga puahphat nang.
Zogam pilna sanglam aman langa puahphat nang.
Suakta taka Biakna zuih theih nang.
Zogam lampi kizopna amanlanga hong bawlsak nang.
Zogam leh Zanggam suakta takin kikawm kizop theih nang.
Zomite niman dangte tawh liangko kikima kizop theih nang.
Kawlgam in suahtakna a ngah ciangin Zogam in zong a kibanga a ngah pah nang.
ci-in thu nam 9 na ngen uh hi.

Hih atunga ngetna nam 9 te Mikang kumpi in a piak ding sangsikin, hih kipawlna a bei nang hanciam lai hi. Makaiteng zong gamvai (politics) a sep nawn loh nang uh thupia zawsop hi. Ahih hangin mipi-in Mikangte’ vaihawmna a deihlohna uh nakpi takin lakkhia uh ahih manin Kanpetlet pan Mikangte taikhia uh hi.

Kawlgam in Suahtakna I ngah cilin ahi 1949 kum-a ki-at Gambup Thukhunpi tawh kizui-in Paliman (Parliament) a a dawl tungnung leh a nuainung ci-in dei nih om hi. Zomi namte adingin tua Paliman dawl nih aitang palai puak ding hong kuk ta hi. Paliman ah Zomi tangpi tangtate’ lungkimna tawh a kitel palai puak ding ahih hangin Minam kim Palimante ah gamke dangte bangin Ukpite leh Khawk-ukte’ tel palai puak ding maw- cih thu kitelkhiatna hong omta hi. Tua thu siangsak dingin Zomite kimtaka thu kikupkhopna akhatveina Zomi Nambup Khawmpi (Zomi National Conference) Falam khua ah 1948 kum Tuunkha (February) kha 12 ni pan 22 ni dong nasa takin kibawl hi. Tua khawmpi a ni nihni-in Tedim pana Pu Thang Khaw Kai in thukhat sung hi. Tua in –‘Suahtakna ngah ma hun lai-in Zogam ah Gamkeekte’ hong nutsiat gamah hoihlo ahi. Ukpite leh Khawkukte’ hong uk cipna hanga a piang mi zawng tangpi tangta tung ah kilawm kituak lo-a siah donna, kuli vanpuate thaman pia lo-a sawlna, mizawng nautangte in khuasisan luanga a thalawhsa, a sepsa tung ah thuman lo-pia laksakna, a kipan a thuneihnate uh uang zatluatnate’ hangin nakpi takin gentheihna kituak hi. Tua ahihmanin hih Ukpi ngeina tawh ki-ukna a zung natawmin longkhia-a ei le ei suakta taka mipi deih Democracy ngeina tawh ki-uk na’ng cih ahi hi. Tua a thusun pen Falam khua huam Lailun khua pan palai Pu Chun mang leh Kanpetlet pan palai Pu Thang Muang te nih in thukimpih pah uhhi. Tua a thusun thukimpihna mipi vote tawh a khensak uh ciangin mipi 5000 sung pan vote sagih bek in nial-a vote 4993 in thakhat thu-in lungkimpih ahih manin kikipsak pah hi. Hih banga atamzaw thukimna tawh Ukpi ngeina a kibeisak nadingin Zomi nam khempeuh mipi deihna tawh ki-ukna ahi Democracy huihdam kidik kha a, khuamuhna mittang hong keuh ta hi.

Hih banga kikhopna a kibawl khit phetin thuvaihawm pawl in Ukpite a kibeisak manin liauna (compensation) dangka 500,000 piapah hi. Tua dangka pen a zaa lianpen panin a zaa neupen dong 70,000; 20,000; 5000; 1000 leh 100 cih bangin sehhawmsak uhhi. Tua pana kipanin kum tampi a kithuak ki-ukcipna, kigawtna leh Ukpite’ siahkaihna khut nuai pan kisuakta ta hi.
Hih banga Falam khua-a a kibawl khawmpi in gamkeekte’ hong nutsiat gam hoihlo ahi ukpi ngeina tawh ki-ukna a kibeisak bek tham lo-in:
Zomite’ khang tangthu sung ah kithutuah diamdiama Zomi Nam Ni bawl theih denna
Mipi atamzaw deihna tawh ki-ukna ahi Democracy ngeina zatna
Suahtakna a ngah cil Kawlgam sunga teeng minam tuamtuamte tawh liangko kikim a,
kipumkhatna ngahin I gam a kip den na’ng leh Zomite minam vai lampan deihtaka
kipanpihna zong ahi hi.
Gamkeekte’ hong guat gamh hoihlo Ukpi ngeina tawh ki-ukna a beina ni ciapteh na’ng Theinosih kha (February) 20 ni pen Zomi Nambup adingin ni thupi pen ni hi, cih Kawlgam sung bek thamlo leitung buppi in hong theihpih nading deihna tawh 1950 kumin Falam khua ah Zomi Nam Ni nasia takin kibawla, tua lai ah Kumpipa Sao Shwe Thaik leh a pawlte zong na kah uh hi. Hih bang teng ciangin Zomi Nam Ni hong piangkhia ahi hi. Zomi a kici peuhmah in hih ni thupi ni kumsimin bawl dena, a kip tawntung na’ng Zomi khempeuh ii mawhpuak ahi hi.
Tg. Vungh Za Pau

Laaksawnna:
1. [Zomi Beacon, Premier Issue 1995/1. pp.114-118. Published by Publicity Department/ZRO, Lamka, Zogam, 1995 A.D.]
2. Ciimnuai Magazine,1994, Zomi Siamsin Kipawlna, Univeristies of Yangon. 

Friday, February 1, 2013

A ETTEH TAAK KHANGNO


A ETTEH TAAK KHANGNO

Rev. Cin Ngaih Thang
ZBC-Tahan, Kalay Myo

Thumasa :
Hih thulu tawh kisai thu sung dingin cialna ka ngah man lungdam ing. A etteh taak khangno hih theihna dingin a kisam thu tampite lakah thu sawm khong pulaak ding hi hang. Hih thu sawm a zuizo khat pen a etteh taak khangno khat suak ding hi, cih pen ka muhna ahi hi.

Khangno hun:
Keima muhna ah khangno cihpen, “naupan leh khanghamte kikal a om lungsim pumpi athahat lai, pilna leh siamna a sinthei laite leh khantohna dingin maban hoih a nei theilaite…” ahi hi. Khangno huhpen melhoih thahoih hun, lungsim taksa thahat hun, thulela sinbaih theih baih theih hun, genzawh sepzawh hun, lunglut hauin apaw thak khat peuhpeuh sinnop ciapnop hun, kithamuan in kihatsak kipilsak hun, lawmlegual tawh ahonin kithuahkhop, gualnop laitak hun ahi hi.

Ciangtan nei:
Khangno hun pen kum 15-35 kikal bangin aciamteh hileng, kum 20 sungbek sawt hi. Khang khat sungah a nuampen hun hi a, a manpha pen hun zong ahi hi. A zangsiamte in pilna siamna. Hauhna leh minthanna ngah ding a, azang siamlote ahih leh siatna leh lungkhamna, zawnlam manawh ding hi. Khangno  hunpen sawtloin hong beipah ding a, ki lakik thei nawnlo ding hi. Kisikna a omlo dingin geelkhol in la, hunzat siamin mithupi na suak ding hi.

Zuihding thute:
Hih thu sawmte na zuihzzawh nading hamciamin. Na zuihzawh leh a etteh taak khangno khat na suak dinga, maikai hoih khat nahithei ding hi.

1. Thu limtak lungngai in: A kigen thu khat peuhpeuh limtakin ngai inla, a deihna thei in. na zak thukhempeuh genkhiat sawmkei-in. Agen pen sangin thu ngaihsun pen hih sawm den in. Thugente in a genkhiat loh thute na ngawn athei dingin limtakin thu lungngai in. Pilna leh thu theihna na ngahna ding ahi hi.

2. Laisim hahkat in: zakna bek tawh thu theihna ding cing zolo ahih man, lai tuamtuam leh News tuamtuamte sim zel in. Pilna pen laibu sungah om hi. Laibu tampi na sim leh mipil tampite thu hilhna a za, a thei na hi hi. Mite pilna leh makaih ziate lungngai inla, a hoihte zui in, thu theihna tampi hong guanin hong pilsak, picingsak ding hi.

3. Hun zat siamin:- Hun manphat lam a thei, a zahtakte mi thupi hi a, na hoih tampi sem khia uh hi. Nisim na ngamtatzia ding geelkhol den in, a hunlapin nasep kipan in, tua hi leh a hun lapin na zo ding hi. Hun zahtakna in ei leh ei vang kipiak na hi a, midangte hong thupisim nading zong ahi hi. Nasepna khat peuhpeuh ah hun zahtak inla hun man ding hanciam den in.

4. Pau pahpah kei in:- Na gen ding thute limtak ngaihsun masa in. Hih thu genleng hoih ding hi, ci a na ngaihsutte bek gen in. Kam tam paute tam khial thei hi, pau a ki-ip zote in a nuntakna ahu ahi hi. Kam tam luate leh a pau hangte kitelkhial thei hi. A kisam thute leh phattuam na hong pia thei ding thute bek gen in. Na kam sangin na ngaihsutna tam zangzaw in.

5. A Kilawm in gamta in:- Nangsangin a thuthei zawte, a ngamtat hoih mite tawh kithuahin, pilna siamna nangah ding hi. Thumanna leh cihtakna khahsuah kei in. Nekna dawnna, vasuk vaktohna, silh leh teente, a mun le ahun zui in zat siam in. Natut nakhawlna ah mite mit mei, gamtaziate en masa inla, pilvangtak in gamta in.

6. Nasep zawhsawm in:- Sepding a hong kipia na tavuan pen na zawh mateng hanciam in. Nasep khat zo lopi in a dang panse kei in. Sepzia ding natheih keileh a theite dong masa in. A kisiamsak na semlo pa sangin a hanciam pa hi lecin ma natun ding a, pahtawina na ngah zaw ding hi. Nasep masak ding thei inla, na zawh ding hanciam in.

7. Siangtho nuntakna nei in:- Siangtho nuntakna a nei mite kizahtak hi. Bel a siangte a ma mun tawh kituakin kizang hi. Siangtho nuntakna na neih leh a thupite ah hong kizang ding hi. Nangma nuntakna a tawisang na hi hi. Nulepa vai, sumlepai vai, minleza deih lutna hang tawh na vang kiamsak, siasak kei in. Na pumpi na lungsim, silh le teente siang sak in.

8. Itna-veina nei in:- Tavuan lian neihna in gualzawhna hi masa lo hi. It na neina a neitte bekin gualzawhna matut zawhna nei hi. Itna-veina bekin na lianpi hong sem khai sak hi. Itna lo tawh thuakzawhna, veina lo tawh matutna omlo a, kilungkia baih mahmah hi. Itna bek in sep zawhna leh matut zawhna hi. Tavuan na neih hangin, itna-veina na neih keileh a gual lelsa na hi hi.

9. Kipankhia ngam in:- A gualzo I cihte pen a kipan ngam, a kisinkhia ngamte ahi hi. Kipat hun om masa lopi in, gualzawh hun om thei ngeilo hi. A kipan ngamte sumh ngeilo hi. Pilna le siamna ngahlawh uh a, a sem lote sangin gualzawhna ngah zaw veve uh hi. Kipat hun a om bangin zawh hun om hi. Hoih ding hi cia na theih thu khat pen kipanngam in, semngam lel in, gualzawhna na ngah ding hi.

10.Upna-lametna tawh kalsuan in:- Upngamna, lametngamna in I nuntakna hong tawsawn tha hongdim thei bek hi. Na tup le ngim khat peuhpeuh ngah ding, piang thei ding hi, cih upngamna nei phot in. Na kamtawh zong pulak lel in. Na up-namuan ngamna zahzah hong tung ding hi. A hun dingpen Pa lemsak hun hiding hi. Hi thei ding hi, piang thei ding hi, cih upngamna nei-in la a ngah sa danin kingaih sunin, tua-in hong thalawp sak ding hi.

Thukhupna:
      A etteh taak khangno suah theih nadingin hih a tunga thu sawmte limtakin a zuithei mi khat hihding hanciam in. Pilna siamna hiohna I sintheih hun tom mahmah hi. Hih hun tawmno sungin, thu ngaihsunin laisim a hahkat mi, hunzat siamin pau a kidawm zo mi, a kilawm a gamta thei in nasep a hanciam mi, siangtho nuntakna nei in, itna veina a nei mi, kipankhia ngamin upna leh lametna tawh a kalsuan mite in, matutna leh gualzawhna ngah ding hi. A ettehtaak khangno tampi a pian nading thusun hita hen: Amen!

Lungdam!