Sunday, July 28, 2013

TUITHANG SIAMSIN VAI GEN TELNA BY: EVAN DO KHUP, I LIKE IT.

TUITHANG SIAMSIN VAI GEN TELNA

Hih thu pen gen cian kei leng, a kul lopi lai paipai thei ahih manin tawm hong gen cian nuam ingh. Pasian in Zomite thupha hong pia ta hen.


ZOMI VAI

Ka pu ka pa khang panin Zomi taktak ( a sit) hi ungh. Ka Pu Mang Sum in Ciimnuai omna Saizang khua na sat hi. Zomi it ka hih manin Zomi zi na nei ingh. Zomi it ka hih manin Pasian hong piak tapa 3 leh tanu 2 te Zopau, Zolai thei sak ingh. Zomi it ka hih manin Zo an, Buh, vaimim, tang leh gatui ante limsa ingh. Tu laitak tawmvei USA ka om hangin Vaimim leh ga mah na ne zel ing. USA khawng leh gamdang khat peuhah nasep sawm loin Zogam mah ah nasem dingin ciah kik hamtang sawm ingh.

ZOMI HIN PIHIN SIHPIH SAWM INGH.

Zogam leh Zomi ka itna, 1996 kum a Khitui Gospel panin a kihawm LAI NATNA AW sunga ka la phuah gualkhat en pak ni.

Sianmang hong piak gamlei, sang leh laal hang nawhna, pupa sisan a luanna gam, zingvai hawm siam leng aw, lia leh taang ten ih luah nang gam, pianna Zogam, gamlei nunnuam, Aw ka gamlei.

MI PAWLKHAT ZOMI CIANG HONG TUNG PAN PHING

Ken cingtaak lopi mah in Zomi adingin kum 23 Topa lenggah huanah nasemin 1. Thuhilhna tawh 2. Laibu tawh 3. La tawh 4. Video tawh Zomi ih hihna khangnote na theisak khin ingh. NA TATE EI PAU EI LAI THEISAK IN (Hauhna leh khansauna thusim) ih pau, ih lai, ih ngeinate kei ka si zongin a mang nawn lo dingin thu leh la, video leh laibu tawh ka dam sungin Pasian in hong koihsak khin ahih manin Pasian tungah ka lungdam hi. Zomi a ka pian khak pen hampha ka kisa hi.




ZOMI PANIN ZOGAM AH

Zomi cih ding kam tawh a gengen bek hi loin, Zomi a ih kipuak kim ciat theih nadingin khua khempeuh ah Zomi Khangno Kipawlna (ZYA) a phut kawikawite lakah khatin ka na kihel tei a, tuni dong a lemna peuhpeuh ah ZYA ah kigawm ding na gen den lai ingh. Ahih hangin Zomite tenna khuapi pawlkhat ah ZYA kiphut zolo hi. Kei zong tua pen lamdang sa ingh. Hih Zomi a kici te in ih ten nading a suakta GAM khat ih kisam hi.

TU LAITAK HUNIN KOI BUAI PIH HUAIZAW HIAM?

Zomi pen ih hihna hi a, ih Nu leh ih Pa tung pan sisan tawh ih luahsuk hi. Kua man hong tuh peuhmah lo ding hi. Ih mawk piak zongin hong kisang lo lai ding hi. Ahih hangin Chin state ih cih pen GAM hi a, thu sau a mu kholte in deih mahmah uh hi. Cikha myo panin Paletwa myo dong ahih man ahi hi. A taktakin Chin state sunga teng khempeuh Chin nam min nei om lo a, kilawhna nam min kinei ciat hi. Tua hi napi pawlkhat in Chin pen ko ahi ci in tang neih nuam uh hi. Ahai man uh hi loin Chin pen min hi lozaw in GAM (leitang) ahih lam a tel man uh ahi hi. Ei Zomi kicite in tua thusim ih tel het kei a, ih makai ten zong tel lo hiam? im uh hiam khat hi ding hi.

CHIN GAM PEN EI A HONG HI PHOT LEH MIN KHEL HAKSA KEI

Minam it taktak kicite pen leitang a itte ahi hi. Zomi, Zogam pen ei sung teng a ih lawhna hi a, Cikha, Tonzang, Tedim longal myone dang ten Zogam hong cih pih ngeilo ding uh hi. Chin state seh thum suah seh khat tawh ih lungkim sawm taktak mah ahi hiam cih ngaihsut huai ding hi. A leitang ngah nailo pi-in a min ding tawh kitawng masa kei ni. Zogam leitang ei a ahih nailoh lam pen ih Tedim khuapi sungah ih deih hetloh zum tuamtuamte hong kihong veve ahihna in hong lak hi. Chin gam ei a hong hih khit ciangin amin dingin Ciimnuai gam zong ih ci thei a, Zogam zong ih ci thei hi. Leitung bup ah zong ka gam uh Zogam hi, cih theih nading thu ih nei thei pan ding hi. Tu in ei gam ih cih pen ei cih bek mah hi a, Zogam ah vaihawm thu neihna ih ngah nai kei hi.

NA IH SAK DINGIN A KILAWM ZAW THU

Nidangin Munlai a kisuang “ZOGAM PANIN KONG MUAK UH HI†cihna lai pen Tai kua pek ah kikhin to a, kua mah ih pau se kei bilbel hi. Zogam khanglam ah zong â €œZOGAM PANIN KONG MUAK UH HI†cihna lai pen Kanpalet khuataw lam naih to mahmah ta hi. Tuate khawng na a sa velvel ding minam makai ih kisam zaw hi. Zomi tu laitak a om teng ih si khin zongin khangsawn Zomite na piangpiang lai lel ding a, Zogam leitang bel ama thu in na khang tawm nawn lo ding ahih manin ih taan khak zahzah khangtawnin a sumh (a taan) ding ih hi hi.

ZOMITE LUNGSIM SUNGAH KHAICI HOIH LO VAWH KEI NI

Makai picing ih hih leh namdang teng tawh kigal neih nading thu gengen gelhgelh kei zaw ni. Zomite lungsim sungah muhdahna, huatna, elna lungsim sia a tuhtuh ih hih lam phawk huai hi. Tua dan ngenin ih kipattah manin minam thu ah lah kithutuak thei lo, biakna thu ah lah kithutuak thei ngiat loin ih kikhenkhen hi. Zomite mai lam ding sau a ngaihsun, thu mu zaw deuhte in theih huai mahmah ta hi. PASIAN LOIN ZOMITE IH KHANGTO NGEI KEI DING HI.

(Sianmang hong piak gamlei, sang leh laal hang nawhna, pupa sisan a luanna gam, zingvai hawm siam leng aw, lia leh taang ten ih luah nang gam, pianna Zogam, gamlei nunnuam, Aw ka gamlei.)

Deihsakna tawh;

Evan. Langh Do Khup (khuata mipa)


http://youtu.be/IzfcoJ4oUEg

Wednesday, July 3, 2013

SAWM AH KHAT ZEKDAN DING, LAI SIANGTHO TUNGTAWN IN

SAWM AH KHAT ZEKDAN DING TAWH KISAI
Thuhilh kikna 14:22-28,29
28"Kum thum simin tua kuma note' anpiang sawmah khat khempeuh hong paikhiatpihin na khuasung uhah na khol ding uh hi.
29Topa na Pasian un na sepnate khempeuh uhah thupha hong piak theihna dingin, note tawh kibangin amaute in tanh ahi a, luah ahi zongin neilo uh ahih manin note' khua sunga om Levi mite, peemtate, pa neilote, leh meigong numeite hong pai-in tua ante ne-in a gilvah ding uh hi.



Malakhi 3:8-12 sung leh Gamlak vakna18:21-28 sung ah, Sawm ah khat Piakna ding, kuate Tanh le Go or Gamh cih ih theih khit tak ciangin bang ci dan teng azang ding cih pen LST tung tawn in tawm kikum khawm ding hi hang.
Mi pawl khatte in Sawm ah khat pen Thupha san na ding bek in gen leh thei a ahi zong in thupha pen kisang thei taktak lo-in Zomi te ki-om hi. Ih piak hangin ih zatna ih zatdan te hang hi ding hi cih kei muhna ahi hi. Pawl khat te in nekleh dawn thupi sak in tuadingleh gualnopna te ah sawm ah khat sum pen tambeisak mahmah uh hi.
Sawm ah khat ih cih pen Gamlak Vakna 18:21-28 na ah agen mah bang in Siate Gamh ding in apiak hi a, tua ahih manin Malakhi sung ah Ka Biakinn ah hong pai pih un na ci hi. Tuni in thuhilh kikna tung tawn in kuate tungah kipia ding kizek ding cih kikum ni.
1.     Levi Mite Gamlakvakna 18:20-32
Hih levi mite cih tawh kisai in ci leng Siampi nam or siate cihna hi a, hih tang 29 na Laisiangtho sung ah akhatna in ana koih ahi hi. Tua ahih mah bangin Pawlpi makaite in Sawm akhat piak ding thei mahmah Biakinn ah tun ding cih thei mahmah na pi in Kuate Tanh ding akipia cih pen tel het lo mawk uh hi. Christian te in ih theih ding ah, ah khatna ah Siampi ih siate akhamtak ding piak ding cihna hi a, tuakhit tak ciangin acian lai te koi teng ah zek ding cih ngaihsut ding hi.
Sia pa bek gawl vak ding hile hang haksa lo a Innkuan nei ahih manin tuate adding tawh kicing dingin vai hawm ding pen thupi mahmah ding hi. Tua hi le siate sum tawh buai cih hong om lo pah lel ding hi.
2.     Peemta te Thuhilhkikna10:19
19Tua ahih ciangin peemtate it un; bang hang hiam cih leh note zong Egypt gamah peemta na hi uh hi.

Nihna ah pemta te ci hi. Pemta ih cih kuate hiam cih leh ihkhua ah hong pem ahi a, Khistian hongsuak tak mite haksatte samin nesak ding ci ahih manin tu-in tuapemta pawlpi sung a om mite panpihna in zang ding cihna ahi hi.
3.     Paneilo, Tagahte
James1:27
Pa Pasian in a siangtho biakna citakin a ngaihsut thu in: Tagahte leh meigong numeite a haksatna uhah hoihtakin kemin, leitung siatnate tawh kisawhkha loin siangtho takin omna ahi hi.

Thuhilh kikna 10:18
18Amah in pa neilote leh meigong numeite-a' dingin thutang semin, peemtate itin an leh puan a pia hi.

Paneilo ta gahte tung ah piak ding cih ih laisiangtho in hilh hi. Tua hi a, tuni in ih theih ding in ah tagah gen thei Nu le pa nei lo, Nu or Pa neilo tate, innkuante tung piak ding in hong hilh hi. Tuni in Khathu sung ah hong makaih ih siate limtak inih piak khit tak teh tagahte huhna a zat ding pen Pasian hong lamlah na ahi hi, cih phawk in mang ngilh loh ding thupi ding hi.
4.     Meigong numeite
Thu hilhkikna10:18,19
18Amah in pa neilote leh meigong numeite-a' dingin thutang semin, peemtate itin an leh puan a pia hi.
19Tua ahih ciangin peemtate it un; bang hang hiam cih leh note zong Egypt gamah peemta na hi uh hi.

Ali na ah sawm akhat tawh kisai zek dan ding pen Meigong numeite na ci hi. Tuni in ah it mahmah alawmpa in anutsiat khit teh amah bek a khuangai lungleng meigongte huh ding pia ding cih na hi hi. Tua ahih manin ih khua sung ih pawlsung ih nam sung, ah meigongte leh tagahte pen Pasian in Sawm ah khat ne dingin na thukim hi. Agil vah in ne ding uh hi ci ngiat hi.
Tuni in Sawm ah khat tawh kisai pen BiakInnn ah khiakhia tek na pi hangin, thupha taktak ih san theih lohna uh pen, akizatna ih et tak ciangin thupha ngahna ding mun ah kikhia lo na kipia lo, na kizek lo, natam mahmah hi. Tua ahih manin ih sawm a khat zekna uh kisit tel pha mahmah ding thupi ding hi. Hih hangin mipawl khat te in, Sawm akhat kizekna pen sit teltel veve uh hi. Temsawn pa tangthu dan in en leng, kua pat hiam aw akpi pat cih danin, Sawm ah khat piak ziau bek tawh thupha ngah ding kihi lo a akizatna aman kei leh Temsawn pa tangthu bangin apiate in apiakna manlo hi hong kici kik veve kha ding a, tua hangin mi pawlkhat in sitkik sumzatna report akipiak ciangin sitkik tangtang na pen tua hi. Tudong in Sawm ah khat na piakpiak hang thupha nasan theih lohna tua hi.
Thukhupna
Sawm ah khat ih cih pen Pasian a hi a, Pasian deihna bang in ih zeksak ding pen thupi mahmah ding hi. 1.)Pasian deihna in ama na sem Siate lungkim tak a Pasian na asep theihna dingin Inn kuan kham ding a Tanh uh ahih mah bang in ih piak ding thupi ding hi. 2.)Siate adding hoih tak in ihkhen khit ciangin Pemtate, Tagahte leh Meigong numeite Pawlpi sung ah ih neih leh tuate tungah huhna ih piak ding pen Pasian deihna bangin akizek hia, Tua khit teh a Omlaite ah Pawlpi kitang sapna bang in  zek leh zat ding, cih pen tuni in LST tungtawn in akithei sak hi ni, anuntak pih dingleh azang thei dingin mimal kim nuntak na Topa in hong tel sak hong theisak ta hen.

Piangthak Upa kideih a, thuthei zong upa kideih hi. Nidang ciangin Pasian ading Pawlpi ah ahi a, makaihnakhat peuhpeuh ah ih theihsiam na ding deihna tawh…KEI MUHDAN

Siampu Khaute


Tuesday, July 2, 2013

ZOMI TANGTHU TOMKIM

ZOMI TANGTHU TOMKIM
- Sia Nang Sian Mung, Aizawl

Mayan in A.D. 1990 kumin.Minorities Nationalities in China. kici thulu siksanin laibu a gelh, Peking Library ah kikem a, tua laibu sungah Zosuante. tang thu hih bangin kigelh hi. China gamah Pu Xia teng masa
pen hi. 1600 B.C pan 211 B.C dong China gamah mi pem lut
zelzel uh hi. Tua hunin thuneihna a len Shang leh Western
Shou Dinasty (Zo kumpi) ahi uh hi. 1100 - 770 B.C sungin
Sen gamah gamkhen (states)  1800 bang omin tua ah Shou
Dynasty in vaihawm hi. 211 B.C in Qin Dynasty (Chin kumpi)
hong khang vat hi. Tua kumpi in minamdangte in a suksiat
zawhloh nadingin kulhpi (Great Wall of China) bawl ding
vaihawm a, khua teng panin kum 21 leh kum 60 kikal (khua
mi seh thum suah seh nih khawng) kulhpi bawl dingin
aana takin na semsem hi. A kulhpi zaina pen a sahna feet 40
a sauna feet 400 ahi hi. Tua kuli aana a sepsakna pen Shiangti leh
Shou kumpi lungkim lo uh a, Zo khhuapi ahi .Khul. susia hi. Zo
khuapi kisusia ta ahih manin Zosuante in tua gam nusia uh hi.
cih thu kigelh hi.


Zo tangthu, mi tuamtuamte in a gelhna uh panin hih bangin
Zosuante tangthu kiciamteh hi. 1027 - 256 B.C in China gamah
Zho kumpi in vaihawm hi. Kachin leh Zomite pianna Kung
Han Chiang 4 B.C in Azechean region ah teengin 1 B.C pawlpi
Yangtze luinak ah teng a, Zomite.n Payayi khua saat uh a,
A.D 6 in Chindwin leh zanggamah Zomite teng uh a,
tua hun pen Dahpa, Penglamte hun lai hi dingin ki-ummawh hi.
A.D 600 in Thek mite Zomi kici uh a, A.D 750 in Zomite Minbu,
Thayat, Aunglam ah tengin A.D 1044 in Kabaw Valleyah Zomite
in Khampat khua saat uh hi. A.D 1084 in Pu Sukte pen
Anawrata ah kumpi hi a, A.D 1254 in Khampat Mawng kung
phut uh hi. A.D 1355 in Ciimnuai khuaah Pu Songthu,
Sangza, Songkipte in makai uh hi. A.D 1856 - 59 in Pu Kam Hau
leh Zahau in Manipur dong uk hi. A.D 1862 in Zomite leh
Meiteite kido uh a, A.D 1872 in Guite Innpi Pu Go Khaw Thang
Meiteite in man uh a, Imphal thong inn ah si hi. A.D 1884 in
Guite Innpi Pu Suum Kap leh Meiteite in kilemna bawl uh hi.
A D 1891 in tonzang khua-ah Pu Hau Cin Khup in a u Khaw Cin
tangin ukpi sem hi. A.D 1894 in Zogamah thau lawng 7000
kikhawm hi. A.D 1893 in .Chin
- Lushai Conference. Fort William, Kolkata ah nei uh hi. A.D
1984 - 85 in Chin Hill pen Tedim, Khalkha leh Falam in
khen hi. A.D 1985 in Mikang kumpi in siah 17,572 dong a, Pu
Kam Hau. ukna khua 167 hi. A.D 1896 in Mikang kumpi
in i Zogam pen Kawlgam ah gawm a, A.D 1898 in Chin Hill
Regulation Act bawlin tua pen Chin State, Mizoram leh
Manipur Hill Area ah kizang hi. A.D 1900 in Pu Pau Cin Hau in
a mangmuhna panin Zolai (Pau Cin Hau lai) bawl hi. Tua hun
laiin B.S Carey in Chin Hills a hausa teng samin Pu Hau Cin
Khup ukpi in koih hi. Aizawl D.C leh Tedim a om Mikangte
Dickman in Mimbung hausa Pu Kam Za Mang inn ah Lushai
Hills leh Chin Hills gamgi bawl uh hi.
Kawl kumpi in .Chin. a hong cih uh hangin ei Zosuante pen
Zomi i hih khiam lo hi. A.D 1953 in Chin Hills gama minam
tuamtuamte in minam tamin pawlpi kipawlkhopna min
phuak uh a, Zomi Baptist Convention kici uh hi. Hih pawlpi
kumcin vaihawmna ah Rev. S.T Hau Go zong makaipite laka

khat ahi hi.