Sunday, January 30, 2022

SUMTANG KHOL PUTEK


 Otha Anders Louisiana

Hihpa in sumtang 1960 kum panin a khol Gallon 5 ata thawl golpite 15 

Khol in Bankte buaisak zo mahmah hi. Asum phazah bel genlo uh a tultampi pha hi ciziau uh hi.



Citakna zong thupi mahmah ei, Zomite zong sumlehpai khol zo tangtang ding in hanciam ciat ni!


Bangbang ah hanciamna kisam hi!



Lungdam 

Thursday, January 27, 2022

SAKHI TUI NEK IN PAN LENG


 


SAKHI' TU NEKNA PANIN PAN LE'NG


Karen missionaries-te huhna tawh Hakha, Chin Hills ah 15 March 1899 in American Baptist International Ministries panin Rev. Arthur E. Carson leh a zi Laura. H. Carson hong tung uh hi. Kum nga khit nungin 1904 kumin sing leh suang na khat peuhpeuhte in kha nei hi cih upna, dawi biakna (animism) panin Pau Suan leh a zi, leh Thuam Hang leh a zi (Khuasak khua mi) Khristian na suak uh hi, ci-in na kiciamteh hi (lawki a suakkik thu um masa zaw zaw mau ma-in na om tuak).


Tua khit nungin Chinm Hills sungah Christianity biakna damdamin na kizeel a, 1907 kumin Chin Hills Baptist Association na kiphuankhia hi. Chin Hills Baptist Association biakna kipawlna Falam, Hakha leh Tedim subdivision sunga Baptist pawlpi teng kigawm uh hi. Carson topa leh tonu March 1899 in Hakha hong tun' uh-a kipanin March 1948 dong Chin Baptists pawlpite pen Tedim leh Hakha khua-a om missionaries ten na makaih uh hi.


March 1948 in Chin Hills Baptist Association in Satawm khua-ah meeting a neihna uh-ah Falam, Tedim leh Hakha panin tuiphum pawlpi omte in amau vai kisai tek (to run their own business) dingin khensat uh hi. Tua ahih manin March 1948 in Falam Baptist Association, Tedim Baptist Association leh Hakha Baptist Association ci-in pawl thum hong piang khia hi. Ahih hangin hih associations thumte - Falam Baptist Association, Tedim Baptist Association leh Hakha Baptist Association in 1952 kum ciang bek amau pawlpi vai kituam sai uh a, kipumkhat leh kigawmkik nopna hong nei kik uh hi.


I gam vai (politics or nainganzi) pen biakna pawlpi ah panmun ngah zo lo Sia leh makai bek a ut ngaungau tengin pawlpi a satkhap kawikawi leh mi dang paun ngahte a gensiat kawikawi dan uh tawh tu hunin i biakna vai leh gam vai kalsuan zia kibang mahmah hi.


ABM panin missionary hong puakte uh hangin thu um mi i suah khit nungin kipumkhatna ding ngimna in 1953 kum pekin Sia Hau Go Sukte' makaihna leh Rev. E.E. Sowards' kithuahpihna tawh Chin state ah tuiphum biakna Tedim panin TBA, Hakha panin HBA leh Falam panin FBA pawlte Zomi min biakna ah kipawlna leh kipumkhatna dingin March 5–7, 1953 in ZBC pen kumpi vai leh leitung bup-ah zat ding (officially and universally adopted) dingin general meeting a neihna uh Saikah, Thantlang township ah na kipsak uh hi. Tua hunin Chin/Zomi Christian makai 3,000 kiim a Khawmpi ah kihel hi.


1954 in Khuasak, Tedim township ah general meeting a neihna uh-ah Sia Hau Go, revered pastor lakah a senior leh a kizahtak pen Hakha panin Pastor Rev. Sang Ling pen leh a khangham pen nihna leh a kizahtak pen pastor Rev. Sang Fen in kipawlin ZBC upadi (constitution) dingin a gelh uh zuih dingin na thukim leh kipsak uh hi. 1953 kum pekin ZBC min tawh Zomi leh Zo suante na kipumkhat zo uh hi.


April 16, 1983 in dominant Associations nga panin min nei thugen ngate in thu a gen khit uh ciangin ZBC organization min ah a national title dingin ZOMI mah zat lai ding review kisam hiam cih a proposal a kipsakna dingin vote na khia uh hi. Delegates 434te lak panin Zomi cih mah zat suak dingin 424 delegates in vote khia uh hi. A tam zawte in Zomi cih mah zat suak dingin phasa uh ahih manin a Triennial meeting or session a makaih Rev. James Tial Dum in a national title ah "ZOMI" cih a national title min mah kizang suak ding hi, ci-in tangko khia hi.


ZBC kiphuankhiat hunin ama pilna leh makaih siamna tawh a cinh mahmah ST Hau Go in ZBC General Secretary masa pen na ngah pah hi. Amah hong khawl ciangin panmun i deih luat man, namdangte i demlah man leh ei bekin Zomi kici i aituam neihsa (personal property) bangin i lak nop man hi ngelngel ding hi ven tuiphum biakna Zomi min tawh kipawlna ZBC ah kipawlna ZBC triennial meeting Khuasak ah 5–9 April 1995 in khawmpi panin Zomi a ki-aituam neihsak leh bup lak nuam Tonzang Township Baptist Association (TTBA), Tedim Baptist Association (TBA), Kale Zomi Baptist Association (KZBA), leh Tamu Valley Baptist Association (TVBA) na taikhia in Zomi seek neu beh ding kipanin Zomi Baptist Convention of Myanmar (ZBCM) a phuankhiate ihi zen hi.


ZBC min tawh biakna ah Zomi min tawh kipawlna deih loin a satkhamte ihih manin Zomi Baptist Convention' 21st Triennial Conference hun Kalaymyo, Sagaing Division ah 21 to 24 March 2013 in a neih un a thukimna bangun ZBC kimlai Chin Baptist Convention ci-in 1 April 2013 in a kilaih kikna dingin a lampi sial - Zomi kimlai Chin mah a laamto minamte ihi hi.


Tuiphum biakna kikhat, Khris sisan leh singlamteh phungah i sanggam leh mipihte tawh kipumkhat leh kipawlna a deih lo panmun leh makaih bek a deihte ihi cih i church history panin kitel sinsen hi. Khris sisan, singlamteh phungah ah a kipumkhat thei lote in minam min leh nainganzi (politics) ah junta dictatorship regime ettehin one-party system leh one-army system tawh Zomi min zangin kipumkhatna i gengen pong hangin Zomi a seek neu minamte ihi zen uh hi. Zawng in ama tawkheng kimuh bawlin ngau' tawkheng ko sak, a cih bangin mi dangte tawkheng bek a muh siam minamte ihih manin vai sah mahmah hi.


Leitungah state i neihsun leh milip i tam penna Chin state ah 1962-2011 junta military dictatorship a bei khit nungin gam vai ah kilaihna hong piang a, November 2020 general elections dong ham bup kiteelna thum vei a nawk khin ihi hi. Kum nga halin kiteelna ah Zomi a cih ei bek i aituam neihsa bangin a ngaihsun minam party i cihcihte un a tutna ngah uh hong tawm semsem hi. Junta regime hong kilawnthal hileh tutna bangzah hong ngah zo ding uh hiam cih patauh huai ta hi.


I milip tamna pen leh state i neihsun Chin state ah democratic process zui-in kiteelna ah thuneihna leh khensatna lak zawhna dingin state assembly ah tutna kicing ngah zo lo ihih manin state innpi ah bills kipuak lut khempeuh ei deihna tawh kitaal kaih gawp zo lo hi. Hih thu hangin sanggam Chin ten i hamphatna ngah ding khempeuh hong khaktansak uh hi, cih zuau bulomtang phuaktawmin Chin muhdahna, hazatna, pum muhdahna leh langdona pen minam itna leh veina zahin a ngaihsun dingin Zomi min amau aituam hamphatna leh neihsa bangin a zang pawl hong hing khemna tawh bum tuak a bang kitam hi.


Kawlgam buppi-in kum 50 piikpeek sung military dictatorship tawh hong ukcipna leh bawlsiatna nuai-ah ganhing leh sila nuntakna sangin a man nei lo zaw in nuntakna i zat lai takin i suahtakna khempeuh junta regime khut sungah i suak ngamna dingin saguh bawk hong lot district tawh a khem ngam leh a haipih henhan kitam mahmah leuleu uh hi. Thuneihna deih mahmah napi-in i milip tamna pen Chin state ah panmun limci a ngah zo lo pawlin junta regime hong bumna district kiangah leh hamphatna kingah hanhan pah ding sa zen lai uh hi. Zawzen sam mataw?!


Zomite hai lua sa ing Zomi ka hi, cih mah leitung bei dong a sasa ngap pong kitam hi. Gam vai ah hong kibual ciang bekin Khristian leh a gam leh minam it hong kineihtawm Donald Trump leh kiteelna a naih ciangin Hindu temples hawh hahkat henhanin a kikhami sak India ah conservative party BJP makaite a etteh biakna hahkat leh minam it a kineih aituam hamphatna ding leh panmun ngah nuam bekte bum i tuah lai teng namdangte kinung delh den ding hi. Zomi kipumkhatna ding a dal den leh gal lauhuai pen Zomi a haipih, a mite leh a gam a awlmawh man lo teng hi zaw hi.


Rev. Khup Za Go in, "I minam pen i sihpih ding hi loin i nuntakpih ding hi zaw hi," a cih ngaihsut phat hun mahmah ta hi.


@Thang Khan Lian #ZUNs reports

KHAN KILAMDANG PIAN KILAM DANG!


KHAN KILAMDANG PIAN KILAMDANG


Khan kilamdang, pian' kilamdang,

Bang i ci gamtat ding hiam?

A lui khempeuh i pai ta diam?

A thak khempeuh i pom pak diam?

A lui khempeuh sia kim lo a,

A thak khempeuh hoih kim lo hi.

A lui lakah a pha om a,

A thak lakah a sia om hi.

A lui lakah a sia om a,

A thak lakah a pha om hi.

Tua hi-a ei ngaihsut siam le'ng

A lui lakah a pha kemin,

A thak lakah a sia nolh le'ng,

A lui lakah a sia pai-in,

A thak lakah a sia teng le'ng,

Huihpi mut bangin suk hoi, to hoi,

Lungam liangin kihoi doidoi,

Cih om loin i pai na'ng lam,

Khunsa suak hi, lungmang kei in.

A hoih nak leh pom in, len in,

A lui a thak ci tuan kei in.

A hoih cih pen zui nuam peuh le'ng,

A thei lo kuamah om lo hi.


(By: Rev. ST Hau Go)


(1972 kum in Chin Literature & Cultural Manazine kici Mandalay panin a kikhen, laimal 102 sungah Sia Hau Go' gelh hi, ci-in Rev. Khup Za Go' gelh LEIVUI PANIN a cih laibu laimai 173 pan kilasawn)


REV. HAU GO' TANGTHU TOM KIM


Rev. ST Hau Go (Sangmang Hau Go zong a kici) in 1946 kum in B.A. (Hons) leh 1948 kum in India gam Madras pan M.A. (Philosophy) tawh na zo hi. 1950 kum in USA pan Lai Siangtho lam tawh kisai M.R.E. degree zo hi.  


1953 kum in Hakha Baptist Association (HBA), Falam Baptist Association (FBA) leh Tedim Baptist Association (TBA) teng gawmkhawmin, ZBC kici ZOMI BAPTIST CONVENTION na phut khia-in General Secretary na sem hi.


Tua banah Mandalay University leh Yangon University-te ah zong Lecturer sem kawikawi hi. March 1,1996 ni in leitung nuasiatsan hi. Ama phuhsa ZBC zong 1995 kum in Tedim kampau Zomi tengin taisan uh a, Zomi Baptist Convention of Myanmar (ZBCM) phuankhia hi. 


Akinusiat khit 2013 kum ciangin CBC (Chin Baptist Convention) tawh kilaih hi. Rev. ST. Hau Go pen Chin State buppi a om Chin kici khempeuh Zomi ah gawmin ZBC a phut khia zo mipil, mi muanhuai, pasal taktak kicipa ahi hi.


Rev. ST. Hau Go muanhuai dan pen India gamah Paite makai Pu Nengzachin in a genna ah, " I sanggam Tedim mite in Kahpa sik tawh kibawl heipi hoih mahmah khat om napi zat lohin koih mawk uh hi," na ci hi kici hi. 


A kaikhawm: Thang Khan Lian 


Note: Sia Hau Go tangthu ka sim ciang Sia Kam K Thangin lang pan lua mahmah in lamdang sa ing!  KKTHANG Laisiangtho tei zong kituaklo nacigiap hi tua mah bangin Manglai tawh hoih tak etkak leng a lem het lohna tam hi!


Sia Hau Go zi zong thupi sa ing! Hua hun ah Zomite numei huadan a om himawk! 

 

BANG LIAN PEN


 BANG LIAN PEN?

Mihing nuntakna ah bang lianpen hiam cih na ngaihsun ngei hiam? Na pian pan na sih tan in bang lianpen hi in na thei a? Nek ding maw, silh ding maw, giahna ding inn maw, innkuan maw, nu leh pa maw, lawm leh gual maw, sum leh pai maw, cidamna maw, zat zawhloh ding sum maw, etc… Pasian thu um, Lai Siangtho thuzui, upna leh biakna a nungta Pasian tungah kinga te adingin bel i LS in hong ITNA lianpen hi.

Tu laitakin a omlai thu thumte pen upna, lametna, leh itna hi a, tua thumte sung panin itna mah a thu lianpen ahi hi. (1 Korinth 13 : 13)

Nungak tangval kingaihna ah itna mah lianpen a (a tuabang lo a om leh thu tuam), zi leh pasal hi khinte kikal ah zong itna mah lianpen a, lawm leh gual kikholhna ah zong itna mah lianpen in, Pasian nasem a kalsuanna ah zong itna mah lianpen hi. Mihing khat nuntak sung tawntung in itna mah lianpen hi kici thei ding hi.

Gal kidodo te in zong itna mah na zong veve uh a, a kitawngtawng i cihte in zong itna mah na lunggulh veve uh hi. Kuamah tawh a kikhawl theilo amau beka thu tangpek te in zong itna mah na lunggulh uh a, itna neia it taka nasemte in zong amau tungah itna kilak ding na lunggulh veve uh hi. A piak zah mah uh amau zong lamen uh hi. Mihing tung pan a ngah kei uh leh van leh lei a bawlpa kiangpan na ngen uh a, Amah in bel ciil hetlo, zeek hetlo in itna na pia ziahziah hi.

Nungak leh tangval a ki it ciangin a akbawm sia nangawn mu leh nuamtuam a, ama min kigenkha bek leh zong kekkia bangin kiguihsak hi. Vokpi in a note it lua ahih manin sawlpang khuhcip ta leh a nuai pan zongkhia veve a, zawhngeu in a note a it luat manin a koihna mite in a theih ciangin mundangah tuah kawikawi, sel kawikawi hi. Ngasa namkhat in a note it lua ahih manin ngasa dangin a nek ding ciangin a kamsungah muam in a ne thei ngasa a paikhiat khit ciangin siakhia kik a, humbit hi. Vaphual in a no keuh mateng a pi a bu sungah buan tawh zuutnelh in khumcip a, a tate a leng theih ciangin khahkhia hi.

Kolkatta khuapi lam gei a niin paihna bawm sungah a kipai naungek leh phakte a sih ma un la khia a puan tawh tuam in silsiang in, sathau namtui tawh zut a, a muk ah tawp in, a khut ah tawi a, Pasian kiangah lungdam a ko thei Mother Teressa nasep zawhna zong itna hang mah ahi hi.

A gam mite a it mana Mikang kumpi in Ci peuhmah India mi in bawl theilo ding ciin a khaktan sawm hang hilo ding ci a vuak leh sat thuak a thongsung na ngawn a tung ngampa Mahatma Gandhi pen India mipi leh India gam a it man ahi hi. Mikang kumpi in leitungbup ah gam a kek zawhna hang zong a mite in agam uh a itman uh hi a, a galkapte in a gam ading a thuak ngam man uh ahi hi. US galkap Iraq ah galdo dingin a kuan masa ding akituh ziahziah na hang uh pen US gam a it man uh hi a, cimawh huhna sum a piak khiat ziahziah uh zong mihing nuntakna a it man uh ahi hi (humanitarian aid).

Vantung tokhom na ngawn nusia a leitung mimawhte gum dinga hong kumsuk a, a pilna siamna khempeuh ban ah a hun khempeuh mawhnei mite adinga hong zanga, a tawpna ah ama sisan tawh hong tatkhiatna zong hong itna hang ahi hi. Itna simloh kuamah lei na kiba kei un ciin hong nusiat a, itna tawh khat leh khat na kikhawl un ci hi.

Tua itna tawh tomcik leitung om sung nuamsa dingin hong deih hi. Huaihamna, itsikna, hazatna, duhgawhna, etc te tawh kipelh a kiniamkhiatna tawh itna laka nasem dingin hong deih hi. Tua zahta a hong deihsak midang hilo a, i Pasian ahi hi. Mihing bangin hong piang a, Pasian bangin hong it hi. Angsung theihna gitlohna cihte tawh kipelh a itna tawh a kalsuan hi dingin hong deih ahi hi.

Tuipi sagih kantan in mualtung gam keu vot leh thosi thovai tamna hong zongkhia a mihing ngeina nuntak theihna dinga hong pattah a, hong zongkhia missionary te nasep khempeuh itna hang bek hi a, eite hong itna hang hi masalo in van leh lei a bawlpa a itna hang uh ahi hi. Adoniram Judson, Hudson Taylor, William Carey, etc te nasep khempeuh mihing it man hi masalo in Pasian itna pan hong luangkhia mihing tungah a kizeel hizaw a, tua itna a ngahkha, a tangkha te a hampha ahi hi. William Carey nasepna gam Bengal minam te tuni tanin India gamah laisiam minam, kumpi u lian sem minam hi toto uh a, science pilna leh thu theihna lamah a madawk hi den uh hi.

Calvary mualtunga itna sisan luang kizom suak in India gam khuapi lak pan a kihhuai pen Kolkatta nangawn sawpsiang in a mite lungsim ah pilna, ciimna leh thutheihna guan a, van leh lei bawlpa a phawk loh uh hangin Ama nasempa hoihtak in nasemsak uh ahih manin tuni tana Botonical Garden, Zoological Garden, University leh College te a gah a lawh uh a khum mahmah te ahi hi. Tua itna pen tuni dongin kizuun zuun laia, kikepcingsak in mite in zahtak, kemnuam uh hi.

Huatna tawh nasepna Japan te galkap tampi a sihna phual Imphal ngei ah WW II phawkna mun pen paan kaiin, gambu a, a kiim a kiang buah thilthel hi. A kipuah zel teei hangin mite in pakta lua khollo a, thupi simlo in enzuul lel uh hi.

Guaktang phial a omlai eite hong pattah dinga khuaizu leh nawitui tawh a nuamsa sa USA pek pen missionary Cope Topa te hong pai vingveng hangin tuni in hih ZONET tungtawn in Zolai tawh i kiho thei a, thu i kikum thei hi. [A hun tamzaw ah kikumlo in i ki tawng, i kinial, tungnung i kituh guapguap lai kha phial zongin].

Tua itna hangin a nuntakna nangawn bei lawh liangin eite kiangah hong nusiat a, tua itna hangin eite tuni in tuipi gal kaan ding i kidem phial maita hi. Lai atpa khat in ‘Pasian thupha’ cih i lim zat luat manin ei hong huhte nangawn i mangngilh liang hi… a cih dinmun i tungto liang hi. Itna nasep khempeuh itna tawh kithuk kik tuanlo a, a phawk kha om dinga, a phawk kha nawnlo om ding hi. Ahi zongin a gah kibanglo kha ding hi. Mi 10 damsak hilo ka hiam, 9 te koi ah om hiam? 9 te thupha leh adang khat i thupha ngah kibanglo hi, kikimlo hi.

Mihing tung pan lamet pen lungkiat huai a, Pasian tung pan lamen leng lungnuam hi. Itna khempeuh zong Aman hong thuhsak dinga, huatna, bawlsiatna khempeuh phuba zong Aman hong laksak ding hi. Na khempeuh a bawlpa theihloh in a piang khatbeek omlo a, Ama muhloh khatbeek omlo hi. Thudik thuman a thukhenpa hi a, a dik a maan in a sem ding Pa hi.

Itna hangin Shillong Khasi nupi te in ann a huan ding uh ciang buhtang khut dim khat pham in a khol uh, a nek ngaih uh ciang KHUTPHAM nasepna hong kipan a, numei sep theih Pasian na cih sungah a thupi mahmah itna tawh gam kekna nasep hong suak hi. Tuni tanin tua bang nasep kizom to a, buh tang a phamlo te in zong Pasian ading khenkhia in a piakhia uh hi.

Tua itna lah kipat, Khasi gama ITNA GOSPEL a tun pen kum 150 val pan ding hi. Ahi zongin leitung kizel a, itna nasep thupi in kingaihsun hi. Sangkah naupangte in a sangkhak ding uh ciang a silh puan lui teng uh khawm in a kisamzaw diakte kiangah hawmkhia uh a, tua tawh Pasian itna lak uh hi. Tua zong damdam in kizel a, itna nasep thupi khat ahi hi. Anngawl a nektaang piak khiatna zong itna lahna hi a, a zang tampi om hi.

Pasian neihsa sawm-ah-khat ban ah a val in a pia om a, itna hang hi in, na lianpi sem sak hi. Bill Gates in India gam ah HIV/AIDS dona dingin sum tampi pia khia a, mi tampi in nuntak lawh in mi tampi in nek muh lawh hi. Itna nasep ahi hi. India mihau Steel Industry neipa in bel, “ka hauh mahmah khit ciang mite ading pia khia pan ning” ci hi. Leitungah steel industry nei a hau pen thum lak ah kihel napi pia khia nai tuanlo hi. Cik ciang a pia tam?


Hauh cianga piak ding maw, neih ciang a piak ding maw?

Ka hauh ciang pia ning ci in, hau ngei kei leng. Ka neih ciang pia ning ciin nei ngei kei leng. Ka pil ciang sem ning ciin pil ngei kei leng… Topa a lungkim tam? 


Zawnglua pia zo keng, it zo keng ci in hau ngei tuan kei leng. Topa’n a tawm a tam cilo hi. Na neih zah pia in ci lel hi. Na neih val hanciam in cilo a, na neihsa sung pan pia in cilel hi. Leiba in zong ci tuanlo hi. Sum puk in zong cilo hi.


Na neihsa sung pan pia in ci hi. Itna na neihsa a om hiam? Tua te na zang thei hi. Itna na kholsa om hiam, tua zang phot in. A kiam leh hong dimkik ding hi. Ciktui bang ahih leh a kisuakkhia zahzah hong phul kik dinga, hong dimkik lel ding hi. Tunglam pan kamciam khat om a, a piate in tam ngahkik dinga, a pialo te khangtuanlo ding, kiam semsem ding ci hi. Kamciam a peel ngeilopa kamciam hi bilbel hi.

Leitung bei dong note tawh kong om khawm ding acipa kamciam ahi hi. Tuni in pia khia in. Itna lak in. It zawhloh a om leh it thei dingin kisin in. Nang hong bawlsia te thungetsak in. Nang hong langpangte adingin thungen in. Nang hong simmawhte itna lak in. Nang hong thusimlote itna lak in. Nang hong hazate adingin thungetsak in. A za dingpa ITNA PASIAN ahi hi.

Mihing ngaihsut tawm a hi hetlo van leh lei a piangsaka, a sunga om khempeuh nuntakna a bawlpa hong hilh a lian penpen, a thupipenpen in ITNA ahi hi (1 Korinth 13 : 13). Tua itna a zang thei dinga teel tuam i hih khak pen mi hampha ihi hi. Van leh lei bawlpa nasem i suah theih bek zong a hamphat huai hi khin hi. Tuni in Amah teekteek in a gen lak pan a lianpen ITNA a zang thei dingte ihih manin nak hamphat lua hi hang. Ciil hetlo in i zat ding, zeek hetlo in i zat ding hi. A bei theilo pen ciil huai khollo hi. Hong kipia kikkik ding ahih manin.


Hau Za Cin
Phuitong Liim

Tuesday, January 25, 2022

ANIAM DINMUN PAN ASANG PEN AH!

 

A NIAM PEN PAN A SANG PEN A TUNG MI LITE:

A niam penpen nasem a sep hangin a niam din munah om den ning cih a ngaihsun ngei lo a etteh huai mi 4te thu ka zak leh ka sim khakna tung tawn panin khangthakte' ading thalak huaisa ka hih manin hong hawm sawn nuam ing.

1. USA kumpi (president) a 41na George.H.W. Bush pen kumpi a suah ma-in kumpi dingin mi ten a lam-et ma a thupiang khat sutsuk ni. Billy Graham pulpit tungah a kah ding ciangin a hhedap suahin thugen zel hi. A khedap a suah simin H.W.Bush in Billy Graham pulpit tung panin a tuak suk teh a khedap a bulh nopna dingin na koihsak linlian den hi. Kuamah sawl zong hi lo hi.

Billy Graham in a khedap hoih takin a kikoih lam hun khat teh hong theih teh mipi tampi mai-ah ka khedap bulh theih lianlian dingin hong koihsak khat om den hi. Kua hiam a cih leh pawlpi makai khat in G.H.W. Bush hi a cih leh pulpit tungah kai to in Billy Graham in, "Pasian in USA President suaksak ding hi," ci hi. A cih laitak in kuamah in kumpi a suak dingin lam-et ngam nailo hi.

2. Brazil kumpi a 35na Luiz Inacio da Silva kici pa pen innkuan gentheih haksatna tawh kidim ahih manin sang gina zong kah lo hi. A nek ding zongin lamgei ah mite khedap nul zel in, a nul ding om kei leh annek ding nei lo zel hi.

Khatvei mihaupa kiangah a lawmte nih tawh khedap nulsak dingin hong ngen uh hi. Tua ni pen mihaupa in pek 2 kong pia ding a cih tawh a lawmta teng un lawp mahmah uh hi. Khatpa in, "Kei na khedap hong nulsak in, ka nek ding om lo hi," ci hi. A khatpa in, "Kei hong nulsak in, ka innkuan kivakna ding uh om lo hi," ci hi. Luiz Inacio da Silva in, " Kei hong nulsak le cin ka lawmte nih ka hawmsak ding hi," ci hi. Mihaupa in amah nulsak in sum pek 2 pia a, aman a lawm nihte hawmsak pah hi. Tua hun laitak in khedap a nul lel naupang thum teng lak-ah khat pen kumpi suak ding kuamah in lam-en het lo ding hi.

3. William Carey i cih India ah Pasian thuphuak missionary a lut masa pawl ahi hi. India a tung cil in khedap khui kawikawi kawmin Pasian thu gen pih zel hi. A niam penpen khedap khui panin na sep hong kipan hi. A tawptawpna ah Pasian thu mite in hong um bek tham loh Lai Siangtho Sanginn thupi mun tuamtuamah nei lai hi. India gam sung a om minam tampite' lai ding bawlsak in, ngeina hoih lo nupa a pasal a sih leh a zi tawh hingtangin kihalkhawm (Sati system) cihte a beisakpa zong ahi hi. A sihin kum 72 pha hi.

4. Johan in, " Keima nunga hong paipa khedap khausut ding nangawnin ka kilawm kei hi," ci hi. Hih zah dongin kiniamkhiatna pen thuklut ka sa mahmah hi.

Kiniamkhiatna pen niamna hi zenzen lo hi. Kiniamkhiatna a nei ngam mi khat a sang penpen dinmun tupna a nei ngam mite na hi zel hi. Kiniamkhiatna a neihna tawh hong din' khawl lo uh a, maban a zom toto mite lawhcing na hi uh hi. A niam pen dinmun a sem mi khat neu muh pah ding hi zenzen lo hi.

Nuntak tualniam i hih lam kiphawk in tua tawh din' khawlkhawl loin a sangzaw a tung thei ding maban khat a nei hi ing cih khangthak ten i tel ding thupisa ing. Etteh theih dingin a beisa mipil mihau ulian tampite' thu kan cian leng a tualniam dinmun panin tha a la ngam mite na hi uh hi. 


-Thawn Tuang

Nashville TN USA

Sunday, January 23, 2022

ZOMITE IN MIZOTE MAH ETTEH HUAI

 

MIZOTE MAH ETTEH HUAI -Thangdailo Sote- 

Gam dang leh mun dangah Mizote sangin a etteh huai zaw tampi a om phial zongin Mizorama omte' aa dingin Mizote mah a lian pen, a pil pen, a siam pen hi phot ahih manun i ettehna ding tampi om ding hi. A etteh huai lohna uh zong tampi om veve ding a, ahi zongin biakna leh minam vaiah i khantoh zawkna dingin a etteh huaina uh ka gen nuam hi.


1. Mizote in a omna peuhpeuh uhah a pau liansak uh hi. Khasi gam (Shillong)-a omte in, Khasi gamah om ihih teh ciin Khasi pau tawh Pasian bia tuan lo uh a, amau pau ngiat tawh Pasian biakna pawlpi-ah om zaw uh hi. Zangkong-a om Mizote in Kawlte lakah om ihih ciang Kawl pau zang ni ci lo uh a, Manipur gama omte in Meitei pau zang tuan lo uh hi. Amau pau, Mizo pau ngiat tawh Pasian bia uh hi. Pasian in Mizo pau tawh phatna awging tam zak ahih manin Mizo pau leh Mizo minam thupha tampi pia hi.


2. Mizorama om Zomite in, Mizoramah om hi ve hang ciin Mizo pau tawh Pasian biak i sawm sese hi. Mizote etteh ni. A omna peuhpeuh uhah amau pau ngiat tawh Pasian bia uh hi. A omna gamte ii pau kawm tuan sese lo uh hi.


3. Mizoramah Zomi sitset pen milip tul sawmnga nuai kihi lo ding hi. Tua sung panin Zokam tawh Pasian a bia tulsawm zong kipha nai lo ding ahih manin a maizum huai mahmah leh a hai mahmah minam ihihna kilang hi. Marate leh Laite in amau pau ngiat tawh biakna liansak mahmah ta uh a, a minam min pua Evangelical Church of Maraland cihte Lairam Isua Krista Baptist Kohhran cihte member tulsawm tampi pha uh a, vang neiin kizahtak mahmah pah hi. Zomite cik ciang i pil zo tam maw...???


4. Mizoram-ah tu laitakin Zomi B.D. zo leh Pastor sem lai mi 30 zong kipha lo kha ding hi. Kipawlkhawmin Pawlpi lian khat suak khawmin, i Sawmah Khatte sung khawmin i sumpite sung khawm leng Pastor 70 pan 100 kiim kipha ding a, Lai Siangtho leh Labu kum khata bu 500 khawng bek i khot pen bu 2000, 3000 kikhawng den ta ding a, nakpi takin i minam leh i pau i lai khangto ding hi. 


5. Tu ciangciang Mizorama Khristiante' sumpi thawhkhop sung panin Zomite kha lam leh sa lam pantahna dingin a kizang pen kum khatin crore 5 zong cing lo kha ding hi. Zomite kipawlkhawmin i sumpite sung khawm leng kum sim crore 10 crore 20 tung lam tawh ei sung kipuah den ding a, nakpi takin i dinmun kilamdang ding hi.


6. Zomite kipawlkhawmin Pawlpi lian khat suak khawm leng Marate leh Laite bangin Hospital, College cihte banah Bible College leh institution lian tampi kiphuan zo ding hi. I kipawlkhop loh manin a neu, a simmawh huai kihi lel hi.


Mizote mah bangin i omna peuhah ei pau mah liansakin, ei pau ngiat tawh i Pasian hopihin, biain phat leng, i Pasian in i minam thupha hong pia ding a, tua ciangin mite' simmawh Zomite ihi nawn kei ding a, mite zahtak leh etteh Zomite ihi ta ding hi.

Thursday, January 13, 2022

PASIAN NA TELCIAN LEH NA NUNTAKNA KIKHEL DING HI


 1John 4:8 Pasian peb itna Pasian ahihmanin itna a neilo mite in Pasian atheilo hi.

1. PASIAN PEN ITNA AHIH LAM TEL IN 

Pasian pen  itna Pasian ahih lam itel mahmah kei leh ih nuntakna a manphat lam kitel theilo hi. 

Itna Pasian ahihna zong 1 Cor 13 sung ah hoihtak gensitset hi. Na dang khempeuh siam in ih neih hang itna ahi Pasian ih neih kei leh amawkna ahihna hong gen hi. Upna lametna leh Itna thumte lak ah Itna ahi Pasian mah Jesu Christ mah thupi pen hi ci hi. 

Mathew 7:21-23 ah gifts letsongte pen kineithei in ahih hang Itna Pasian kineilo thei ahih lam, Nang min tawh dawi hawlkhia cina damsak ci a, Kong khak pan in Jesu in Note kong thei ngei kei hi na ci hi.

V4 pan en leng Itna Pasian a neite lungtang puakzia ding nuntak zia ding hong gen hi. 

2. PASIAN IN NANG HONG IT MAHMAH NA TEL IN.

PASIAN pen itna hi a tua na tel khit ciang nang hong it mahmah na na tel ding kisam hi. Nang leh kei hong it manin Pasian takpi naungek bangin hong piang in sih ding hong tel a ni 3 khit ciang tho kik in John 14:3 ah nang leh kei amah tawh om khopna ding New Eden, heaven, New Jerusalem bawl in pai a hong lakik ding ahih lam na phawk leh tel mahmah ding kisam hi. John 3:16 ah hong gen in John 14:6 ah zong amah bek lampi ahih lam hong gen hi. John 15:12 leh 1 john 3:23 hong it mahmah na gen in tua bangin midangte it ding hong gen hi.

3.PASIAN IN IH IT KIK DING  LEH MIDANGTE IT DING HONG KAL

Mathew 22:37-40 ah thukham 2 bekbek hong pia a amah it kik ding leh midangte it ding Christian pihte it ding hong kal hi. Amah nakpitakin it kik ding leh midangte it ding pen Pasian Jesu thukham ahi hi.

1.Pasian pen itna ahih tel mahmah in

2. Pasian in hong it mahmah na telsitset inla

3. Pasian hong itna ih teltakpi leh eilehei ki-it zo in, midangte a ki-it zo ding bek ahi hi. 

Tuni in Pasian itna na telkim dingin Mimal kim TOPA in ama hehpihna na tung ah hong tungsak hen! Pasian Hehpihna leh thukimna lo tawh Pasian itna na ngawn a kitelzo lo mihingte ihihi.

Topa in thupha hong tungsak hen Amen! 

Lungdam 

Siam

Jan 13,22