PA.KAM ZA KHAM LEH CIKHA THU

 

KA PA.KAM ZA KHAM LEH CIKHA KHUA TANGTHU

Pu. Awn Khua Hau (Tawmging beh) Pi. Ciin Nian-te sungpan in ka Pa. Kam Za Kham Suangphei khuaah 1921 kum in piang hi.

Munlai a teng Pu. Gin Za Nang leh Pu. Kai Za Dal-te in hong gen bangin kong pulak hi a, Pu. Gin Za Nang pen kum 100 phata in nungta lai hi.

 

Ka Pa. Kam Za Kham pianpih sanggamte hih a nuaia bang ahi hi.

 

I. PU. AWN KHUA HAU TATE:

1. Ciing Khua Niang 

2. Kam Za Kham

3. Go Pau (Police) palik sem

4. Thawng Lang

5. Nang Za Gin 

6. Man Khua Ciin

 

Ka Pa. Kam Za Kham suanlekhakte anuai a bang hi a, atom in ka gelh pak hi.

II. PA. KAM ZA KHAM & NU NIANG ZA DON ( a zi masa tawh a tate)

1. Niang Khan Cing +

2. Lang Ngaih Vung +

3. Ngai Khan Man +

4. Gin Do Niang +

5. Nem Ngaih Cing +

 

III. PA. KAM ZA KHAM & NU. CING KHAN LUN ( a zi kik tawh a tate)

1. Hau Deih Tung +

2. Vial Khan Suan +

3. Nian Ngaih Mang

4. Cing Ngaih Kim (late)

5. Pau Khan Tuang +

 

IV. PA. KAM ZA KHAM TANGTHU (History)

World War II galpinih lai in Pa. Kam Za Khammangkangte lam ah, CID sem hi. Kolkata, Mumbai ah zong om zelzel hi. Hindi zong siamin a tapa Hau Deih Tung a neulai in (Indo Myanmar Border) Behiang a zato (Hospital) paipih zel hi; BSF Border Guard India galkaptetawh noptak in na kiho thei hi. 

V. PA. KAM ZA KHAM INN LAMTE

Suangphei ah ka vapai leh, Pu Dai Khan Thang in ka Pa tawh kisai hih bangin hong gen hi. Na Pa. Kam Zam Kham pen khut siam mahmah mikhat hi-in, Inn lam zong siam in inn tampitak lam hi. Amah pen tua hunlai in Inn lam dingin kicial kawikawi a, Amah pen Lettama zong siam mahmah hi.

A diak in kong gen ding ah Cikha khua a Sanginnpilui tangiat sang leisek tawh a kilam masa leisek santawh a kilam pen na Pa Kam Za Kham lam hi hongci hi. Sang siapite om na ding a kilam tualpi gei a pen zong na Pa Kam Za Kham lam ahi hi. Tuimuikhawng a zong a inn lam om hi. Ka mangngilh theihloh khat ah inn a lam ciang mi’n huh thei zel in, Aman hoihsa khollo ahiam, a zing ciang phelkik in lampha ngiatngiat khat hi-a, citak mahmah khat hi. 

Gan zong hau mahmah a nei thei mahmah khat hi a, a nunglam ciang no hun ciang hong kamsia in bang mah a neih notloh hang in nidang in, khuata hauhkhat ahi hi. Ken bel no hong theiban kengin, na U masate uh thei ing hongci hi. 

 

VI. INN MUN TAWH KISAI 

Inn mun tawh kisai in ka Pa in a neih ngeina muntetawm hong pulak ning:

1. Pu Kam Sawm Thang-te inn mun pen ka Pa Kam Za Kham a hingei hi. Ka U.Vungtong lehka U.Manneu-te pian na mun in thei ing.

2. Pa Gin Neih Thang-te inn mun pen ka Pa Kam Za Kham a mah hingei a, ko pian namun ahi hi.

3. Ka Pu Vial Khen Mang-te inn mun zong hi ngei hi. 

 

VII. CIKHA AH NIDANG IN KA U.VUNGTONG-TE KA U.MAN NEU-TE HUN LAI A PA. KAM ZA KHAM ZANGLOTE 

 

1. Pu. Gin Thuam, Pa Thang Khan Mung-te zanglo tuivai gei a pen Ka Pa Kam Za Khamzanglo ngei ahi hi. 

2. Sang innpi khang a Nu. Khek U.tual-te zanglopen ka Pa Kam Za Kham a hingei hi.  

3. Pa Kam Hang, Fr. Thang Khen Tuang-te tuivaingei a zanglo pen zong ka Pa Kam Za Kham a hingei hi. 

4. Ka U. Thang Thual-te zanglo Taltang a pen Ka Pa nailung huan hingei hi. 

5. Pa. Kap Khan Tung-te zanglo Hanmual gei a pen zong ka Pa Kam Za Kham a hingei hi.

6. Mauvom tualpi zong ka Pa Kam Za Kham in na bawl in, Tui ngahzolo ahih manin hici koih hi.

7. R.C te Biakinn huang zong na hi ngei hi. 

8. Tualpi zong na bawl ngei hi. Ai hang tui ngahzolo hi. 

9. A mundang mi a piak zong tampi omtuak lai hi.

 

VIII. PA. KAM ZA KHAM TUI KHUK 

1. Phuntong ah Pa Kam Za Kham tuikhuk a neu khat om hi. 

2. Nidang a Nu Ngaih Niang-te inn lui nung a, Pa Cin Sial hausa a sem ngei, Tuate inn lampi pai toh na, palik len dang ah ka Pa Kam Za KhamTuikhuk om in tu dong in omlai hi.

3. Khualui ah a vatot bual om hi. 

 

 

IX. CIKHA KHUA HONG PIANZIA

(Ka U.Manneu leh ka U.Vungtong leh ka U.Cingno genna)

 

Ka Pu. Khual Za Vum in Sahang inn sun tuah akicite khat hong man in, Mi gawh ngeiloh a minngaih deuh ding Lawi tawh ai ni ci-in Kansauzang ah Lawi vakai-un ci-a, tanute a sawl ciang in vapai uh a, i Pa Kam Za Kham in Cikha zangpheiteng a muh ciang in hih Cikha zang noptuak vehe ci-in lunglutpah in, tua ciangin Pa. Pum Kap, Pa.Suak Kham te pata, Pu Gin Zam-te pata teng in behkhat ihihteh ci-in a na zolpah uh ciang un, Amah lunglutpah in March 24, 1957 kum in lal in, khuanasat pah uh a, Khuaivumte in amau gam sung ahihciang in amau phalnalo tawh khuasat ding pen phallouh hi.

 

Tua ciangin amau lah tengsuak nuamta ahih ciang a,bang leh bang leh ci-in i Pa Kam Za Kham in Saipimual pan Pu. Hang Khua Dai-te, Luangel pan Pu Zam Dong, leh Pu. Hang Nang, Pu. Son Lang-te leh Lingthuk pan Pu. Hen Thang tua inn 4 tengkhuakim ah meltheih pawl cial in, a vavak ciang in tua inn 4 teng in na zui-in, tuateng tawh ma na pang khawm uh hi. Tedim Township pan a i Papi Kam Za En pen tualai in khawk-uk kici a, tulai Osuh Okathahhi ngel in cin (Chief of Township) a sep laitak hi a, iPapi Kam Za En pen Suangphei khua pan mah ahi hi. 

Ohsuh Ohkathah Pa. Kam Za En in Maltang(malgam lam) zin ding a cih ciang a IP, Pa. Khai Za Kham i cih uh pen Police lampan alian pen hi-in Tawmging beh i behte na hi hi. MangpiVuandok Gin Za Cin lah i Pa.Kam Za Kham Nuphal hi in, Menzi- Thawng Cin Thang tawhmaltang ah Neyleh a tuateng hong zin to khawm zel uh hi.  

Tualai in ei inn bang deubuk hilai in a hih hang, Ohsuh hausa i Papi Kam Za En lamkhaihna in ei-inn mah ah deubuk sung ah Vuandok Mangpi teng tawhhong tung uh hi. I Pa.Kam Za Kham in zozu limmahmah na lup in, sa nagawh vok tuk 4 khat nagawh, la nasak in na lam khawm uh a, tua bang inzin a kido toto ngiatngiat ahi hi. 

Tua kawmkal ah Khuaivumte in lah ka gam uh ci-in ong susu ong nawh khiakhia uh hi. I Pa.Kam Za Kham lah hih Cikha pan in paikhiat ding ut nawnpheuh mah lo hi.

 

Ohsuh Ohkathah i Pa. Kam Za En leh a lawmtevuandok mangpi teng a ciah ding ciangin Cingno Pa aw bang leh bang leh Khuadam ciang hong kha inhih zumun samun ah ih kigennopte kigen ngamlo ihhih manin ci-in ih pa kiang ah na gen in i pa in zongKhuadam ciang vakha phei hi.   Ahang pen zumunsamun ah kigen le uh kimlepam pan kingai sim kizasim ding deihlohna hang ahi hi. 

 

I Pa in Khuadam ciang vakha in tua kawmin hihbangin thusim na gen uh hi. Na khua uh inn 30 a cinkei leh inn 30 na cingsak unla tua ni, tua kha ciangin-ah, a sit ding in hong paitosak ding hi-ung ci hi. Khua hal ding ci-in hong kuansak ding hi ung ci-in thusim napia na gen uh hi.

 

Tua ciang in i Pa.Kam Za Kham-te pawl in Pu.HenThang, Pu. Hang Nang, Pu. Son Lang, Pu.GinZam leh i Pu.Awn Khua Hau tua tengpen inn 30 a cin theih nading buk no khat tek lamsak in lupnadawhsak, bel nihta koihsak in zanpuan ding uh koihsak cih bang in, na hih uh a tuapan in ani a kha a cin ciang in Khuaivum-te phalna omlopi in khuasattheilo ding ci-in i Pa. Go Pau police makaihna tawhhong kuanto sak uh a, tua pan in palik (Police) te’nzong hih Khua pen inn 30 a phak kei leh Khuasattheilo ding haltum ding ci in, inn sim masa phot uh hi. Tua ciangin inn 30 a cinlam atheih uh cianginUpadi (Law) lai bu hong lem uh a, Upadi (Law) laibu hong lem uh ciang Upadi tawh kipelhlo inn 30 pha ahih ciangin hal nawnlo ding hong ci uh hi. Tu-in inn 30 cing ahih ciang kihal theilo ci-in, Cikhakhua khat a suak theih taktak nang in danngui(liausum) 300 liau ding hi uh teh hong ci hi.

 

Tua danngui liausum pen Cikha ah an a tam mahmahhang kua man a sum a neilo ahih manin i Pa.Kam Za Kham bek in nei a, tua danngui (Fine) liausum 300 pen i Pa.Kam Za Kham in pheksa in na piaziau hi. Pawltak ciangin inn suan (inn lusik) ah an teh ding tua danngui (Fine)liausum Cingno Pa 300 piak pen dinkik ding a cih uh hang in, an apia zo a om hangina pia zolo om veve ahih manin apia zolote siknawnlo in tua teng tawh Cikha khua i Pa.Kam Za Kham in na tankhia in khua khat hong suak thei hi.

 

Tungsiah pan thu hong pai leuleu in tu’n Cikha,Khuaivum zang pen khua khat suak theita in Cikhakhua hita ding cih thu hong kigen hi. Tua ciangintungsiah pan in Hausa kitel theita na hih man un kitelun hong ci hi. Tua ciangin Pu.Khai Lang-te innkatang ah Hausa kitel ding kikaikhawm ding meeting ding hi hang ci-uh a, i Pa.Kam Za Kham pen Pu acitawh Pa. Kham a ci tawh, Cingno Pa aci tawh, hihCikha khua a suah nading in nang a pangpi pen, a phu pipen na hih manin Cingno Pa aw, kitel kullo in nang mah Hausa hipah teh, Hausa  hong sem in ci ngeingai uh hi. 

 

Niang Ngaih Lun Pa.Ngam Khua Pau pen Hausa sem khalo ding ci-in Hausa sem nuam in nau ngekkah in hong kap ciang in, i Pa.Kam Za Kam in bang leh bang leh Pa.Ngam Khua Pau zong Inn 30 a cinna ding in inntuan lak ah pa ahih manin i Pa Kam Za Kham in hih Nu. Niang Ngaih Lun Pa. Ngam Khua Pau pen Hausa sem nuam a nau kah a kapliang ahih teh Khuaivum-te lam ah ka pang ngei keiding, titsa ka phauh ngei kei ding ci-a, kiciam in suang kei in, Aitui a don ngam leh Pa. Ngam Kho Pau pen Hausa semsak ni ci hi. I Pa Kam Za Kham in tua acih ciangin Ngam Kho Pau pen suangtangkei sak uh a, na keitaktak hiam aw ci-in adot tak uh ciangin nong up kei uh leh hong en vua ci-in a suangtang keih teng siatkhia lo valhsuk zawzen hi, Aitui zong dawn kawm in tua ciang Hausa semsak uh hi. 

 

Khuaivum-te in a gam uh ahih hangin a thu ala tawhzolo uh ahih manin, singnuai gammual ah kimuhnamunmun ah kizah lo ding ci-in gal leh sa hong suahuh ciangin i Pa Kam Za Kham lung himawh in,bangbang hi leh hih bang a Khuaivumte in hongnawk in ka khuasak dan uh nuam kei ci-in tungsiahlam thu a zaksak ciang in, tungsiah lamte in tuabanga hih leh Palik 40 (Police) hong koih to nung in tuateng a mun a mual ding a nek a dawn ding uhhong hih zo pah lo ding kahih ciang un nangmah in na vaihawm sak in ci uh hi. I Pa Kam Zam Kham in tua Palik 40 (Police)teng an na vak ngiatngait in, tuahun lai sumbuk van lei ciang Tedim ah paikul ahihmanin i Pa in sakol tawh van vapua ngiatngiat in Palikte ading ma napang hi. I Pa Kam Za Kham in sakol tawh van pua in tua Palik (Police) 40te nekledawn van kisamte supply na sem hi. 

 

Khatvei Cikha a palik (Police) te-in Cikha ah palik a tun kum Birthday bawl uh a ani akha a thei omlo uh hi. Palik (Police) Pa.Bual Pum san 3 a sep laitak hiin i Pa Kam Za Kham dong a, i Pa in Palik(Police)te Cikha ah hong tun ni pen ani a kha akum teng hoih tak in gen ziauziau kici hi. Cikha khua a kipna ding in danngui (Fine), liausum hong kigam in,sum 300 a kipiak kum pen a hih leh 1959 kum sung ahi hi.

 

Ka Pa.Kam Za Kham pen pawl khatte in, Tuimuikhuapan pheuh sa-in, pawlkhat in Khuaivum pan hong pemsuk hi peuh aci zong om uh hi. Munlai ah Pu Gin Za Nang kum 100 a pha amah tudong damlaiin, Aman kei kiang ah Na Pa Kam Za Kham pen Sungphei khua pan hi a, Suangphei ah piang hi. 1921kum a piang hi ci-in hong gen hi.

 

X. MANGPI VUANDOK GIN ZA CIN LEH PA KAM ZA KHAM KITANAUNA LEH CIKHA THU.

Pu Kai Za Dal a sih ma in, a inn vuah ka vah hawhciangin Pa. Kam Za Kham tapa ka hih lam hongtheih teh kei mah Hau Tung kiang ah a hong gen thupawl khat hong gelh ingh.

Cikha khua thu tawh kisai pawl khat hong gen a, mangpi asem vuandok Gin Za Cin in Falam ah a tutlaitak ahi hi. ka Pu Kam Za Kham in Nuphal ci hi. Tua mah bang in ka Pu Kam Za Kham in la zong naphuak hi hong ci hi.

 

La: Ngalliam suan kamkei hi’ng e, muvanlai suanbawi hi’ng e. 

A hang pen Mangpi vuandok Gin Za Cin pen a ma ading in a Nuphal hi. Cikha khua tawh kisai in a phiat ding in palik police-te na Pa. Go Pau, Pa Lang Do Thang pa, Pa.Sangkal-te leh Vuandok Gin Za Cin tawh khua phiat ding in hong pai uh hi ci-inPu.Kai Za Dal in hong gen hi. Tua hong genna ah Pu. Kam Kham na Pa in Vok tuk 4 khat na goh in, zozu lim mahmah na pia in nesak phot hi. A nek khitciang un na Pa Kam Za Kham ka Pu Kham in Nuphal aw no bang hih ding a hong pai na uh hiam? ci-in adot ciangin meigit bu khat tawh hong kuan hi ung ci-in dawng hi ci-in hong gen hi. Acih nopna in khua hal ding in hong kuanto hi uh acih nopna ahi hi.

Vuandok mangpi Pa leh na Pa ka Pu Kham (Kam Za Kham) amau pen kinuphal hi-in, Na U.Vungtong leh Na U.Niang Khan Cing, na U.GinDo Niang leh na U. Manneu-te nungakno lai hun hici-in hong gen hi. 

Tua ciang in na Pa Kam Za Kham ka Pu Kham in nuphal aw no hong hawlkhia le uh cin ko koi teng ah om ding ka hi uh hiam? Ko ka om nang uh omlo pi Zoute in lah hong ngailo a ko ka om nang uh omlo pi nuphal aw a cih ciang in. Mangpi vuandok (Gin Za Cin) in tuabang om theilo lau ken kei om ing nuphalaw ci-in, Ka Pu Kham, (Kam Za Kham) acian pia hi ci-in hong gen hi.

Inn 30 na lam unla tua ni tua kha in hong pai kik ding hi ung, tua inn 30 na lam na uh ah mikhat ta na om un la puan na khai un mei na tawh un ci-in vaikhakhi ci-in hong gen hi. 

Mangpi vuandok Gin Za Cin-te Inn 30 a cing hiamcih sitding in pai kik in sit uh a, Inn 30 cingta ahihmanin tun Hausa ngah thei ta nuphal aw kua in Hausa sem ding na hi uh hiam? Tu mahmah in ken lai hong bawlsak pah ding hi’ng ci-in gen uh hi. Tau ciang in Pu Ngam Khua Pau pen Hausa sem nuamin, Na Pa Kam Za Kham kiang ah Cingno pa aw keiHausa hongsem sak in ci in khitui luang liang in kunhi. Tua ciang in ka Pu Kham (Kam Za Kham) in Zote tawh kipawl kei ning ci-in suangtang na pet a Aituidawn a, na kiciam ngam leh Hausa hong semsakding hi ung ci hi. Tua ciang Pu Ngam Kho Paukiciam in suangtang pet in khitui luangliang in kiciam in, Pu Khai Za Lang-te inn tual ah na Pa. Kam Za Kham ka Pu in kiciamsak hi. Pa. Ngam Khua Pau pen Khuaivum pan in Cikha hong pai sukahi hi. Tua laitak pen Bu. Khai Khua Pau in Tedim ah a seplaitak ahi hi ci-in hong gen hi.

Cikha khua a kip sa hi napi in, Thu hong nung om in sum 300 hong kigap ciang in kua mah a pia nuamomlo in lungkia uh hi. Na Pa ka Pu Kam Za Kham in 300 liausum pia hi. Na pa Kam Za Kham lehVuandok Gin Za Cin kitelkhial dektak uh hi. Ci-in Pu.Kai Za Dal in hong gen hi.

(This is the second witness)

 

XI. PA. NGAM KHUA PAU IN PA KAM ZA KHAM ZAWL IN, A MATNA THU  by: Ata neu pen Pa. Pau Khan Tuang genna

 

Ka Pa.Kam Za Kham pen Tawmging beh hi in, Pa. Ngam Khua Pau pen Naulak beh behkhat zong hiloin zong kitanauna omlo hi. Ka Pa Kam Za Kham in suangtang petsak in, Aituidawn sak in, kiciamsak inHausa a sepsak tak ciang in, Pa. Ngam Khua Pau in ka Pa Kam Za Kham pen Zawl in man hi. Sa a mat ciang Zawlsa na pia ngiatngiat hi. 

 

Pa. Ngam Khua Pau a sih ciang in zong a tapa Pau Khen Mung in zong Pa. Do Lian-te inn ah ka om sung uh zong, zawl sa tawlkhat hong pia lai hi. Kei leh ka U.Vial Suan USA a om pen, Pau Khen Mungin zawl hong ci hi. Khua vai tangthu hong buai ciangin zawlsa zong hong pia nonlo a zawl zong hong ci nonlo hi. 

 

 

XII. KHUAIVUM A PU HEN KHAM LEH NA PA KAM ZA KHAM TANGTHU 

Pu Hen Kham in Kam Za Kham aw Cikha khuanong sat zawh leh ka zinik teng in hong pai ding hingci hi. Ka Pu Kam Za Kham in satzo petmah in Pu Hen Kham in Cikha hongpai ciang in, Na Pa ka Pu Kam Za Kham in Hen Kham aw na zinik teng in hong paive ci-in na pa in na hopih hi. Ci-in Pu Kai Za Dal in hong gen hi.

 

XIII. PU. SUAK ZA KHAM LEH KA PA KAM ZA KHAM KHUA KIP NADING A LIAUSUM TAWH KISAI

 

Cikha khua a kipsa hi napi, a khua nung ah thu hongom kik in, Danngui liausum 300 hong kigam hi ci-in lai hong tung hi. Tua ciang ka Pu.Kham na Pa.KamZa Kham in mi kaikhawm in gen hi. A hih hang Pu.Suak Za Kham in liausum pia nuamlo hi’ ken pia zo kei ning, ke’n Sum a mawkna dingin sung nuamkeng ci hi. A sum bel kai khawmkhawm leng 300 om kha thei mah in teh ci-in, ahih hang bang gen hiamcih leh sum ngahna baihlo hi, Cingno Pa aw cihsanhi. Ken pia zo kei ning ei a cihsan tak ciang in’’ na Pa ka Pu Kam Za Kham heh pian in, Na kihau sakmahmah hilo maw zuu na kham ciang na kiphatphatve leh, sum neilopi hi ci’n bang mah tampau non ken la, kei a zang mai ni ei ci-in, na Pa ka Pu Kam Za Kham in liausum 300 na pia hi. ci-in Pu Kai Za Dal in hong gen hi.

 

Tua ciang in Khuakipna laibawl sak uh a, a la ding in, Ngalzang khua pan Bu.Tun Za Dong vala uh a,Cikha hong tung ciang in Bu.Tun Za Dong paisakuh a, amau tua khua kipsak nalaipen Pu Cin Za Thawng min in na laih zau uh hi, ci-in Pu.Kai Za Dal in hong gen hi. Pa. Cin Za Thawng icih pen in Tedim ah piada asep laitak ahi hi.

 

Cikha a tun uh ciang un, na Pa ka Pu Kam Za Khamkiang ah Cingno Pa aw, lawikhat tawh hong kileisakin ci-in na kun hi. Na Pa ka Pu Kam Za Kham ut lo hi. Kei mihai hong sa na hi hiam? ci-in ka Pu, na PaKam Za Kam in dong kik hi. Tua teng tawh Cikhakhua kipna laipi pen a omna a banna kitheinonlo hihong ci hi. Tua laitak in Bu.Khai Khua Pau inTedim a, a sep laitak ahi hi. Ci-in Pu Kai Za Dal in hong gen hi.

 

XIV. PA.KAM ZAM KHAM LA PHUAH 

a) Hong ello aw, khua kimgual aw, galliamsuankam kei hi’ng e. 

b) Nong el leh khua kim gual aw, muvanlai suanbawi hi’ng e. 

 

a) Lunglau lo aw, vangkhuagual aw, zehzumsialbang lian mah leh zong, kei man lunkan kongvahong ning e, 

b) Ka dot lun tongdam na nemsam e, ka tuppihmualsuah zo ta ing gual aw e.

 

XV. PA.KAM ZA KHAM MIN PHUAH 

1. Cikha khua piang ding a deihlote tawh langdona, elna langpanna leh haksatna a thuaknatelianlua mahmah ahih manin (Kham Do Lian)naphuak hi. ka (Pa. Go Pau tapa).

2. Tua bang haksatna, langdona, langpanna,haksatna, kamsiatna a thuak kawm kal a Cikhakhuakhat suah zo veve ahih manin (Kham KhuaSiam) na phuak hi. Tuimui a ka (U.Niang Khan Cing tapa)

3. Amah leh amah pil kisa, hat kisa, nei kisa,muang kisa khat ahih manin (Kham SianMuang)na phuak hi. Ka (U.Vungtong tapa)

 

XVI. KA U. MANNEU LEH KA U. VUNGTONG MIN PHUAH

1. Ka Pa in, hong sihsan khit nung ciang Cikhakhua pen ong khang to semsem leh Khuapi khat ong suak ahih man in ka U. Manneu leh Ka U. Vungtong in (Kham Khua Lian) na phuak uh hi.

 

XVII. PU.AWN KHUA HAU THANGTHULEH A LAPHUAH

Suangphei Upa Hausa te’n, Piantit France pai tenginn mun logam piading ci-in, meeting pikhat nei uh hi. A piantit pai kal vua amau inn mun logam nahawm khin uh hi. 

Ka Pu.Awn Khua Hau Piantit France pan in, 1918 kum in inn hong tung hi. 

Hong tun ciang in kua man inn mun logam na pialoin hih bang in la na phuak hi. 

1. Ka phak na gual a phalo te’n mun inn Gamlohialta e, 

2. Topa, Jesu a luanglup na Jerusalem khuavamu ing e.

3. Kei ma muh na a mulote’n gamlei mun in hialta e. 

4. Tulai momno a khang sonten a phung melmading hi e.

 

Ka Pu Awn Khua Hau in Medal zong ngah hi. Ka Pa sih ciang in Tuimui a ka Pa Thawng Lang in la hi. 

 

XVIII. CONCLUSION  

Hih pen tangthu taktak ahih man in lai kong gelhuh hi. Cikha khua hi ciang a tung theih na ding a, thatang hita leh neih leh lam bei dek liang lehhaksatna leh kamsiatna thuak liang a na pang ka Pa uh Kam Za Kham thangthu ahih man ahi hi.

Cikha khua tangthu vai thuman a ki-imcip zawhsawtlua ta ahih man in, mailam i Cikha khua in tangthu picing a kician khat a neih na ding lunggulh na tawh lai kong gelh khia uh hi. (The hidden secrets of Cikha documents) mangpau in cileng zong kikhial lo hi.

 

 

Research: Pa. Hau Deih Tung & Pa. Pau Khan Tuang