Sunday, October 27, 2024

MUHDAH NEI DINGIN NUNTAK HUN TOM LUA


 MUHDAH NEI DINGIN NUNTAK TOM LUA

Muvanlai a len ciangin vanlai ah leng ahih manin vasa dangte'n buaisak ban lo hi. Khatveivei singtungah a tuan ciangin vasa khempeuh lak panin vaak in na buaisak ngam bek hi. Vaak in muvanlai tungah tuangin tutu a, muvanlai in bangmah lawhse loin vansang lamah lentohpih vingveng hi. Tua vaak in tutu ahih manin muvanlai in vansang lam a lengtohpih na phawk lo hi. Vansang mahmah ciangin huih na tawm a, vaak in huih ngah nawn lo ahih manin luvai-in kiasuk kici hi. 

I nuntakna ah vaak bangin hong tutu om thei hi. Nang mawhna zong hi tuan loin midang khat peuh a tuk kei uh leh lungnuam thei lo mi om hi. Hong kituktuk le ki-enpha inla, na hihna ahih leh kipuahphatna in nei in. Na hih kei leh nang hihna hi lo ahih manin awlmawh se ken. 

Vaak in a tuktuk ciang muvanlai in a sanglen tohtoh bangin nang zong thalakna in zang inla, kalsang suanna in na zang in. Nuntak hun tom ahih manin mi muhdahna dingin pammaih lua hi. Mitengin zong hong pakta dingin ngaihsun kenla, zong hong it kim dingin ngaihsun ken. Nang lam panin miteng na it zawh kei leh mudah nei kei lecin na vanzang ding hi. 

South Africa a apartheid (minam deidana) hunsungin mikangte'n mivomte simmawh cihtakin na simmawh uh hi. Mivomte'n kha (soul) a nei diam, cih nangawn simmawh kammal na zang uh hi. Tua bang simmawhna a thuak uh ciangin mivomte'n thagum tawh thuk kik ding hi leh zo ngei lo ding ahih manun "nui-hiuhiau" kawmin maitaina lak uh hi. Hehna khasiatna in ngaihsun loin a zawh theihna ding uh omsun ahih leh heh lo ding "nui mai" lak ding cih hi. Cihmawhna ahih hangin amau lungsim natna in nei loin maitaina lamin na la uh ahih manin gualzawhna nam khat ahi hi. 

Mivomte'n a gualzawhna thusim, Martin Luther King in, "The Strength to love," le "The Strength to Forgive," cih kammalte na zang hi. Hong simmawhte "itna" le "maisakna" tawh thuk leteh nang a gualzo na hi hi. Tua pen "Jesu dan" (Jesus way) ahi hi. Topa thupha.


By: Rev. Dr. JM. Ngul Khan Pau

Tuesday, October 22, 2024

GAMDANG TUNG ZOMITE - 8

 


GAMDANG TUNG ZOMITE - 8:

Rev. Dr. J.M. Ngul Khan Pau

US President kiteelna November kha ciang om ding tawh kisai tulaitak gamsung makaite’n buaipih mahmah, kua in hong ngah ding hiam cih kithei nai lo hi. Gam khat kiteelna ciatciat ah bang hangin gamdangte’n zong US kiteelna bildawh hiam cih leh America gam in leitung sum le pai zonna huzap zo lua mahmah ahih man hi. US 2022 census ah mi 333 million om a, tua sungah Mikang pen 58.9%, Hispanic 19.1%, Mivom 12.6%, Asia 6.1%, Multi-racial 2.4%, Native American 0.7% in kiciamteh hi. Gam khangto mahmah i cihte zong Pasian khut in a dom kei leh kiasukin dingkik zo nawnlo uh hi. British kumpi gam nidangin “nitum ngeilo” kici a, tuni-in leitung gam khat bangin kingaihsun lel hi. US gam zong leitung economist’n winter season (phalbi hun) tung dingin a gen pawl om khin zo hi.

US gamsung Mikang Pawlpite bang hangin kiam hiam, ahih kei leh thanem hiam? Hih dotna a dawnna tampi omkha ding hi. Pasian thutak kigenna sangin eima’ lunglutna lam bildawh zawkna, mawhna, tatkhiatna le sianthona gen sangin “thalawpna” ding (motivation) message lamah kipaizaw hi. Tua hangin kikhopnate sunglam kilamdanna sangin zaknop ciang bek tung hi. Kikhelna ciang kitung loin noptuamna ciang bek kitung hi. Lungsim a om thute pawlkhat kikum ni. 

Pawlpi Kikhenna: Tukum Pawlpi tuamtuam ka hawhna uhah khangno pawlkhatte’n hong gen uh ka bilkha ah gingging lai hi. Nu le pate’n Pawlpi vai buaina om ciangin ko a tate uh hong kuppih se loin Pawlpi dangah hong taipih uh hi. Tua pen ko khangnote lasa khawm, Lai Siangtho sin khawm le lawmta kingai mahmah lai Pawlpi hong kibat loh ciangin komau zong na thuak mahmah hi ung. Tangval khat in, “Pawlpi kitap ka thuakkhak a thumveina hi. Tutung pen kah cih takin ka kap hi. Nidang lai-in ahih leh ka hehna lian lua, kikhawm loin tawlkhat ka om khin a, Pawl kitap pen i puansilh lai balkek tawh kibang hi. I biakna sungah hih bangin kitapna om ahih leh Khris in hong gawmkhawm zo lo hiam, ahih kei leh ei pen a kilomkhat thei lo minam ihi hiam, ci ing,” hong ci hi. Pawlpi kikhen ciangin mittang tawh  muh loh hangin lungtang sung liamna kinei ciat hi. Tua liamna hangin “keimah ginat loh man hi,” cih sangin midangte hangin kigenzaw a, tua in ei le ei kidiksakna, midangte mawhsiatna kampau hong tam mahmah hi.

Tua ciangin Pawlpi pen “kei Pawlpi,” “kei phuhsa” cih kampau hong tam mahmah a, Pawlpi pen Khris in a sisan tawh a phuh hi a, a neipa’ deihna bangin i kem hiam cih ngaihsuthuai hi. Keima phuhsa i cih manin i Pawlpi sungah “ei a phutte” kilian lua in Jesu Khris zong ta zo nawn lo hi. Tua lungsim a sia lamin hong pai ciangin ei deihna hong thukimpih lo hong om ciangin nawtkhiat theih nading ciangkhut tawi bangin kigamta thei hi. Dr. Job Thawngno in, “Pawlpi founder i om kei a, a founder taktak i Topa Jesu Khris hi,” a cih ka phawk kik hi. Pawlpi neipa deihna bangin i makaih kei leh i thuak ding hong tam mahmah ding hi. A peuhpeuh in Pawlpi kikhen pen baih ngaihsut het loh ding deihhuai hi. A hangin i biakna in hong zo mahmah ahih manin innkuan khat nangawn Pawlpi hong kibat loh ciangin i vai kituak thei lo hi. 

Pawlpi i gen lai-in a milip tamna a nuam kisa a, mihing muhna panin zong lawhcing kici hi. Ahi zongin Pawlpi gol manin a hoih pen hi masa loin a neu manin zong a sia hi masa tuan lo hi. Pawlpi milip i tam ciangin mission ading, cimawh huh nading tamzaw kipia zo ding cih lamin i et kei leh i tam pen Pasian Gam adingin na phatuam tuan lo thei hi. Pawlpi neu ahih hangin nungta mahmah, mission ah hat mahmah zong ka muh tampi om hi. A thupipen ahih leh Pasian ompihna ngah Pawlpi hih ding ahi hi. Ka muhna ah Pawlpi nungta mahmah i cihte Pasian a buan tangtang mi tam lo mite hang ahi hi. Amau’ thungetna le Pasian’ ompih mite ahih manun amau omna Pawlpi nungta a, i kikhop ciang zong kithei hi. 

Khamitna: Kha sung nuntakna vai ah Pasian huhna tawh dangtakna kinei hi cih ka mu hi. Tua bangin a dangtak mite amau sung panin nuntakna tui phul ding Topa’n a cih bangin a phul mi zong om cih ka mu hi. I minam sungah Kha thu a kigen ciangin Pawlpi khenkhat in amau bek neih bangin ngaihsunkha thei uh hi. Kha Siangtho mi khempeuh tungah kibua a, Pawlpi tawh kisai loin mimal kihonna le thumanna tawh kisaizaw hi. Topa’ ompihna sungah kibual taktak leng, eima angsung khualna cih khawng, thupi kisakna khawng bei dingin ka um hi. Pasian kha in zang mahmah ahih hang a nuntakna mawhna tawh kidim cih bang kiza thei hi. Tua bang mite Pasian Kha hi takpi ding hiam? Khuamial le khuavak kihelkhawmin om kici thei ding hiam? Kha sung nuntakna pen thumang a gamtatna hoih tawh kizom tawntung hi. 

Ei sungah i lungdam man hiam, tuate kikhopna ah ka pai leh “Kha hong kibua,” cih bang kampau kiza thei zel hi. Kha kibua kei a ci ka hi kei a, ahi zongin ei lawpna ciang khat i ngahna munah Kha kibua a kici i hiam? A kibuak taktak leh bang hangin kimaisakna, ki-itna, kipumkhatna piang thei lo hiam? Korinth Pawlpite zong Kha sungah nungta kisa mahmah uh ahih hangin Peter pawl, Apollo pawl le Paul pawl cih bangin na kikhen uh hi. Sawltak Paul in “Khris kikhen hiam?” ci-in tai hi (1 Kor.1:12-13). Kha hong kibua ahih leh nupa kilem lote i kilem hiam? Zite khawng Khris itna tawh it loin simmawhna tawh ho zanzanin ahih hangin Kha sung kibual ung mah i ci hiam? Veng le pamte’n thuakhak hong sa mahmah in ei lah khami mahmah in i kigen hiam? Mi’ zite tungah thusiam mahmahin, ei innsungah gilo mahmahin i om hiam? Kha kibuakna khawngah mi’ zite tungah lawitung tuan bangin i tuang hiam?  

Kha letsongte kilunggulh mahmah in tua letsongte i zat dingin Pasian hehpihna hangin hong kipia ahih lam i phawk hiam? Letsong hong kipiate eima nopsak nading, hauh nadingin i zang hiam? Kha letsongte midangte picinsak nadingin hong kipia hi a, i siamna lahna hi loin Ama’ minthan nading ahih lam i phawk hiam? Kha letsongte lunggulh lo ding hi loin, khami hihna taktak pen letsongte hi masa loin Kha gah tawh nuntakna hi (Gal. 5:22-23). Letsongte bek tawh i nuntak manin “ki-itna, lungdamna, lungnopna, lungduaina, migitna, hoihna, cihtakna, lungnemna, pumpi ki-ukzawhna” kinei lo hi. 

Lai Siangtho sinna: Lai Siangtho sinna Pasian huhna tawh Pawlpi thahatte’n hong pan uh a, a diakin Full Gospel International, Far East Mission Church, Zomi Baptist Churches of America le Bowling Green ah Kawlkam tawh zong om cih ka za hi. Pasian thusinna hong kihongte hangin Pasian i phat hi. Tua bek hi loin Pasian thuthuk theih ding deihna tawh hong kipan hih sangte’n i mipihte tampi khuamuhna hong hi dingin ka lamen hi. Lai Siangtho sangkah mite’n i sangkahna hang i tel ding kisam mahmah dingin ka mu hi. Ahang in sangkah khempeuh hunbit nasema kizang ding hi tuan lo hi. Pastor, evangelist le missionary nasem dingte Lai Siangtho sinna ahih kei leh, sin sungin sapna (calling) ngahte a hi uh hi. 

Tuhun ciangin ka lunghimawh ahih leh ken zong B.Th., M.Div., B.D zo ing, ka siapa ka sianu uh tawh degree kikim ka hi uh hi, cih lungsim nei om cih ka mu hi. Tua degree siksanin hunbit a nasemte dinmun tuh nopna le sia hih nopna thuging kiza hi. Sia hih nopna pen khasum ngah ding, thuneihna ciangkhut tawi nopna ahih leh tua bang siate kisam nawn lo hi. Pasian in hong sap manin ama na ka sem ding a, gimna tawlna om leh zong tuate thuak dingin a mansa ka hi, cih kipiakna neite’n i kisam hi. Tua ciang degree zong tuhun ciangin sabaak hawm a i hawmkhak ding zong lauhhuai ka sa hi. Kum 20 khawng a paisa-a Dr. Renthy Keitzer in Eastern Theological College, Jorhat ah a lunghimawh a gen ka phawk kik khat ahih leh, “I’m afraid we will produce unemployable graduates,” “Nasem dinga zat theih loh laizo i neih khak ding ka lau hi,” a cih zong ngaihsuthuai hi. 

Gen kizom in doctor ngah zong kitam mahmah ta hi. Pasian in hong zatsak, ngahtak i sak mahmah tampi mah i om a, lungdamhuai hi. Doctorate degree pen a ngah mite laisiam man khawng a ngah zong om ding a, Pasian nasep citak takin a sep manin kipia zong om ding hi. Doctor cih pen a min ngaih mahmah a, tua min putak ngahtak hih ding kisam kasa hi. Lunghimawhhuai ka sak ahih leh mite laigelh khawng copy ziau a degree ngah, Pasian nasem hi napi amau’ laigelh lohpi khawng amau’ gelh bangin a bawlziau i om ding lauhhuai lua hi. David in Goliath a do ding ciangin kumpi Saul in a galvante David pia a, amah in a lu tungah sumngo lukhu khusakin, sik puan silhsak hi. Tua ciangin David in a galdalnate tungah a namsau khih a, amah kingeinaseh lo ahih manin lam pai dingin a kithawi leh pai thei lo hi. Tua ciangin David in Saul kiangah, “Hihte tawh lam ka pai thei kei hi; bang hang hiam cih leh ka kingeinaseh kei hi,” a ci hi. David in tuate suahkhia hi (I Sam. 17:38-39). David in Saul galvante tawh galdo loin ama siamna tawh gal na do hi. Topa’n hong piak siamna tawh galdo dingin i kihansuah nuam hi.

English Service: A beisa kum nga kum guk lai-in US ka zin uh ciangin hong kidong thei thu ahih leh, “I pau a bei diam?” cih tam veipi hong kidong hi. Ka dawnna pen, “En i zat nawn kei leh a bei hi ding a, i innsungah i zat tangtang laiteng beilo ding hi,” ka ci hi. Nidangin Kawlgam khawngah i tate Mikangpau a siam nadingin sanginn hoihpipi ah kahsak ding i hanciam uh a, Mikangpau khawng hong pau theih uh ciangin i angtang mahmah uh hi. Tuhun leuleu ciangin Mikangpau bekbek tawh hong pau ziahziah uh ahih manin, Zopau a theih ding uh i deihsak kik uh hi. Sunday School bangah Mikangpau zang loin Zokam tawh tate hilh ding deihna hong lian mahmah ta hi. Ahi zongin, Sunday School pen Pasian thusinna hi a, pau sinna hi lo hi. Amau’ telsiam penpen dingin hilh thei leng, i tate’n Pasian hong muh uh leh i minam kip paisuak ding a, Pasian tawh hong kigamlat leh i minam kiam ding hi. 

US sunga Zomi laitan 5 sangnaupang khat kiangah a sianu in, “Nipi kalkhat sungin bang hun cimtakhuai nasapen hiam, ci-in dong hi. Tua naupangpa’n, “Nipi ni kikhop sung mahmah cimtakhuai ka sa pen hi. Zokam tawh thu kigen ka telvet kei a, ka nu le pate’n kikhop sung nai thum sung hong tutpih teitei uh hi,” ci hi. Hih bang naupangte’n nu le pate thu a zuih nawn loh ciangin hong kikhawm lai diam cih ka ngaihsun thei zel hi. Tua hangin thutak a teltheih nadingun amau’ teltheih pau tawh gen ding kisam ka sa hi.

Mikang kam tawh biakpiakna neih ding nidangin a kigen ciangin nu le pate’n sanhak sa uh hi. Ahi zongin tuhun ciangin Pawlpi tampite’n Zokam, Mikangkam le Kawlkam tawh biakna nei thei uh a, hih zong mainawtna lianpi-in ka mu hi. Tua ciang Pawlpi i gen laitakin Sia Go Cin Zam gendanin Dotloh Komiti bangin gen ding hi leng, Pawlpi minte zong gamdang i tun ciangin i minam min tawh kiphut na om kawikawi hi. Tuate sia cihna hipah loin tuban khangthakte adingin tua minte mah a hoihpen ahi diam cih ka ngaihsun thei zel hi. Zomi Church cih pen tukhang adingin hoih mahmah ka sa hi. Ahi zongin i tate i tute khangah Mikang Mivom hong kikhop theih nadingin tua min tawh Pawlpi om pen hoih suak nawnlo kha ding hi. Gentehna-in i Pawlpi min Agape Church a kicih ciangin mi khempeuh hong kikhoppah loh hangin midangte deidanna om lo ahih manin mailamah tua min tawh paisuak thei ding hi. Khang masate’ hunsungin i Pawlpi min i khek kei zongin khangthakte’n mailamah khek ding hong deih ding uh cih ka mukhol hi. 

Thukhupna: Tutung kong gelhte i ngaihsutzia kibang khin lo ding hi, cih ka thei hi. Keima awlmawhte kong gelh hi a, i phattuampih ding lametna ka nei hi. Topa’n i omna ciatah hong kem henla, thupha hong


Tuesday, October 8, 2024

TEDIM DISTRICT (တီးတိန် ခရိုင်) THU , HIH THU NA NGAIHSUTNA ZA NUAM ING!


 #HIHTHU KIPHAWKZOLO

TEDIM DISTRICT (တီးတိန် ခရိုင်) THU 

#Sian Khual ✍️ Laikung Pan 

1. TEDIM DISTRICT တီးတိန် ခရိုင်

Zogam, Zomite khuapi Tedim District, တီးတိန် ခရိုင် pen abeisa Galkap hun, NLD hunin Zomi Gamvai Makai, Biakna Makai, CSO Makaite leh Kipawlna tuamtuam Makai ten hanciam in Kumpi thu nei te tungah lampi tuamtuam zongin kingen himah leh Zosuan i cihcih Chin te’n kankuat theih top, khaktan theih top in hong khaktan uh in kingah zo mahmah lo hi. Kilawhsam ci leng zong akikhial lo ding dinmun ah i om ta hi.

Chin te’n gamvai hita leh Biakna vai ah hita leh kankuat theihtop leh khaktan theih top in hong kankuat,khaktan den uh hi. Zomite’n Chin te tungah bang mawhna ki nei liang hiam cih theih nop huai phial hi.

2. PASIAN IN HUN SA TA

Kum 2021, Feb1 in, MAL in kawlgambup arna, ukna hong lak tak teh kuama khaktan, kankuat theih nawn loh dingin PASIAN in nasem ta hi. Kumpi Pharaoh lungtang akhel Pasianin MAL lungtang Zomite adingin hong khel sak hi. 

MAL in ama ukna, thu neihna KUMPI TOKHOM pan Zomite khuapi TEDIM DISTRICT တီးတိန် ခရိုင် hong pia vilvel mawk hi. Gamvai Makai, Biakna Makai, CSO Makai leh Kipawlna tuamtuam Makaite nget kul nawnlo leh Chin te kankuat theih loh, Chin te khaktan theih ngiat loh in Zogam ZOMI te Khuapi TEDIM in District (DC-ခရိုင်) hong ngah mawk hi. A lungdam thei hi leng Zomite adingin bangzah tak in lungdam huai hiam..

Kawlgam sunga Myo, District ခရိုင် khempeuh SAC Galkap UKNA piak vive ahihi…

3. A MAIZUM HUAI MAHMAH KHAT 

Kum 2021 in MAL in Kawlgambup arna, ukna hong lak tak teh kuama nget kul nawnlo in Zogam Zomi Khuapi Tedim in DC Khazai hong ngah, hong kipia liauliau mawk hi. 

Ahizongin, amaizum huai mahmah khat in bang hiam cih leh Zomi kampau azang ngiat Kipawlna pawlkhatin ciamnuih bawlin kankuat lawmlawm uh hi. Hih MAL piak Tedim DC piakkik ding hi ci-in kampau in LAI suah zen  uhi. Nak maizum huai lua hiven lawmlawm sam….Tua kipawlnate kua cih leh Mimal kampau kua teng hiam cih i gengen loh hangin na thei pah lel ding hi. 

4. MAL/SAC Piak TEDIM DC/ခရိုင် Deih lo te theih ding 

MAL/SAC Kumpi piak TEDIM DC/ တီးတိန် ခရိုင် a deih lo, akankuat, anialsawm te tungah DOTNA khat nei nuam ingh.

Tua leh MAL/SAC piak TEDIM KHAZAI adeih lo, anial, akankuat te’n SAC kumpi Tan10 Laivuanna pan na ngah 

1. Na Tan10 Aungletmat (Certificate)

2. Na Buaih Letmat tuamtuam te uh SAC kumpi thu neite tungah na pia kik uh diam……?????

Tua letmat Certificate te pia kik in, Laitan neilo mi1 bangin na om nuam hiam..??? Laitan neilo mi1 nasep nasem nuam ding hiam..???Mailam Saupi mukhol sa in kampau gamtat kul hi. 

Hunsia sung pan Zomi leh Zogam ading hamphatna om khempeuh i laksiam leh Zomi leh Zogam in THUPHA ngah bek ding hi. 

Spring Revolution နွေဦးတော်လှန်ရေး pen gualzo ding maw gualzo lo ding cih ki theilo himah leh Tulaitak Kawlgam khuahun i etteh Guallelhna lamah 90% om ta hi. Tua ahihmanin Spring Revolution paulapin Thautawite zong kiphatsak ngam huai hetlo hi. NUG in azawh kei leh Thautawite zong bei haklo ding hi. SAC in hong bengkhia ciatciat dinguh hi.. 

THUPIL 

Ami na muhdah manin a thu nial ken, A thu na deih loh manin ami mudah ken…

Zomite itna takpi tawh hong it 

Sian Khual 

New Zealand 🇳🇿

Hih nasim khin ciang atawpna dong na khin suk in Orange color tawh kituam Home kigelpen na mekin la News tuamtuam lim zui thu lu zui in na sim in! Na hawh zel in